Rzucenie palenia – wyzwanie na nowy rok

Dlaczego papierosy są szkodliwe?

O szkodliwym działaniu papierosów decyduje prawie 400 związków chemicznych zidentyfikowanych w dymie tytoniowym. Niektóre z nich są naturalnymi składnikami tytoniu, inne tworzą się podczas przetwarzania tytoniu, a jeszcze inne w trakcie palenia. Substancje te znajdują się w  dwóch frakcjach dymu: gazowej oraz cząsteczkowej, tworzącej tzw. ciała smołowate. Niektóre z  nich działają jedynie miejscowo w jamie ustnej, drogach oddechowych, podczas gdy inne po wchłonięciu do układu krążenia wywierają działanie na większość narządów.

Do najważniejszych składników dymu tytoniowego należą:

• Nikotyna – naturalny alkaloid tytoniu. Jest przyswajany jedynie w 10% przez organizm człowieka, szybko metabolizowany i usuwany przez nerki. Po wypaleniu jednego papierosa do krwi wchłania się 1 - 2 mg nikotyny. Nikotyna wywołuje biologiczne uzależnienie, na ośrodkowy układ nerwowy działa, w zależności od stężenia – pobudzająco lub uspokajająco. Bardzo wysokie stężenie nikotyny blokuje przewodzenie impulsów w układzie nerwowym. Nikotyna powoduje przyspieszenie czynności pracy serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, skurcz naczyń obwodowych oraz zwiększenie głębokości i częstości oddechów. Małe dawki pobudzają perystaltykę jelit, a wyższe opóźniają ją, co przedłuża uczucie sytości po jedzeniu.
• Substancje smołowate – podrażniają tkankę płuc i mogą prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych oraz nowotworów.

Dym tytoniowy zawiera około 60 substancji rakotwórczych:

• węglowodory aromatyczne (np. benzopiren)
• nitrozaminy
• estry kwasów tłuszczowych
• metale ciężkie
• pierwiastki promieniotwórcze
• chlorek winylu
• substancje drażniące – działają głównie w drogach oddechowych, zwężają oskrzela i powodują kaszel, upośledzają ruch rzęsek w drogach oddechowych, doprowadzając do częstych infekcji. Związki te pobudzają wydzielanie śluzu, co może być przyczyną częściowego lub całkowitego zamknięcia oskrzeli.
• tlenek węgla stanowi od 1-5% wdychanego gazu i jest wynikiem niecałkowitego spalania. Gaz ten wiąże się z hemoglobiną tworząc karboksyhemoglobinę, która nie przenosi tlenu. Tlenek węgla powoduje zmniejszenie tolerancji wysiłku, nasila zlepianie płytek krwi co może być związane z rozwojem miażdżycy, zmniejszeniem wagi ciała dzieci matek palących.
• źródłem szkodliwych czynników może być również filtr, ponieważ włókna octanu celulozy uwalniają się i osiadają w drogach oddechowych, a tym samym stanowią ognisko procesu nowotworowego.

Wymienione wyżej substancje za pośrednictwem układu oddechowego dostają się do komórek. Tam docierają do jądra komórkowego, zawierającego DNA – nośnik informacji genetycznej. Związki chemiczne powstające w trakcie spalania tytoniu mogą reagować z cząsteczką DNA, zaburzając jej strukturę. Prawidłowo cząsteczka DNA ulega rozplataniu i splataniu, a  jej nić przejściowo wiąże się z różnymi współdziałającymi białkami. Tymczasem substancja pochodząca z dymu tytoniowego, tkwiąc w cząsteczce zaburza te procesy, blokuje miejsca rezerwowane dla białka lub wiąże je zbyt mocno i uniemożliwia przemieszczanie się go wzdłuż cząsteczki DNA. Uszkodzenia fragmentów DNA prowadzą do zapoczątkowania procesu powstawania komórek nowotworowych, czyli kancerogenezy. Uszkodzenie informacji genetycznej uruchamia oczywiście naturalną odpowiedź komórki jaką jest naprawa DNA. W pewnych sytuacjach jednak proces naprawczy jest nieskuteczny, na przykład w wyniku predyspozycji genetycznych danej osoby albo zbyt dużej ilości uszkodzeń. Ujawnienie się pierwszych objawów choroby nowotworowej zależy od wielu czynników, m.in. typu tytoniu, wieku rozpoczęcia palenia, ilości wypalanych papierosów i czasu palenia. Czas od zadziałania czynnika rakotwórczego do rozwinięcia się pełnych objawów choroby wynosi około 15- 20 lat. Po zaprzestaniu palenia ryzyko zachorowania zmniejsza się o połowę po 5 latach, zaś po 10 zrównuje się z tym, jakie istnieje w przypadku osób niepalących.

Papieros – zabójca

W wyniku wieloletnich badań i  obserwacji udowodniono, że palenie papierosów jest czynnikiem odpowiedzialnym za powstawanie wielu typów nowotworów. Wbrew powszechnej opinii nie dotyczą one tylko układu oddechowego, ponieważ czynniki rakotwórcze drogą układu krwionośnego przedostają się do innych narządów. Ponad wszelką wątpliwość dowiedziono na przykład, że na nowotwory pęcherza moczowego chorują wyłącznie palacze lub osoby biernie narażone na dym tytoniowy. Udowodniony związek z paleniem tytoniu i/lub wdychaniem dymu tytoniowego mają również niektóre choroby układu oddechowego, takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc, prowadząca do niewydolności oddechowej.

Palenie prowadzi do choroby nowotworowej

Nowotwory złośliwe, których występowanie wiąże się z paleniem papierosów to:

• Rak płuc
• Rak wargi, języka oraz jamy ustnej
• Rak krtani
• Rak gardła
• Rak przełyku
• Rak nerki
• Rak pęcherza moczowego
• Rak trzustki

Wykazano, że u 90 - 95% palaczy następuje rozwój nowotworów złośliwych. Najczęściej przyczyną śmierci jest rak płuc, w Polsce co trzeci mężczyzna umiera z tego powodu. Na początku XX wieku rak płuc był rzadką chorobą, ale wprowadzenie na rynek łatwo dostępnych papierosów zmieniło ten stan rzeczy. Ryzyko rozwoju tej choroby jest wprost proporcjonalne do ilości wypalanych papierosów. Nie ma dowodów na to, że palenie papierosów o niskiej zawartości substancji smolistych redukuje ryzyko rozwoju raka płuc. Wdychanie dymu papierosowego przez osobę niepalącą, przebywającą jedynie w obecności osoby palącej również zwiększa jej ryzyko zachorowania na raka płuc.

Z paleniem cygar i fajek związane jest występowanie nowotworów jamy ustnej, gardła, przełyku i  krtani. Częstotliwość występowania ich u osób palących jest 20-krotnie większa niż u osób, które nie palą i nie przebywają w środowisku osób palących.

Papierosy niszczą serce i naczynia krwionośne

Udowodniono, że palenie papierosów sprzyja chorobom układu sercowo-naczyniowego, takim jak:

• Miażdżyca
• Nadciśnienie tętnicze
• Choroba niedokrwienna serca
• Udar mózgu

Predyspozycja do występowania chorób układu krążenia u palaczy wynika z miażdżycorodnego działania tytoniu. Wykazano, iż palenie powoduje zaburzenia gospodarki lipidowej, polegające na zwiększeniu stężenia cholesterolu i triglicerydów. Poszczególne składniki dymu papierosowego wywierają niekorzystne działania na naczynia krwionośne, będąc powodem nasilenia zmian miażdżycowych. Alkaloidy nikotyny zaburzają naturalne mechanizmy regulujące ciśnienie krwi i  nasilają zlepianie się płytek krwi, co sprzyja zakrzepom. Tiocyjanki głęboko uszkadzają komórki mięśnia serca przez upośledzenie procesów oddychania tkankowego. Tlenek węgla po związaniu z hemoglobiną tworzy karboksyhemoglobinę, która pobudza zlepianie płytek krwi, sprzyjając powstawaniu zakrzepów w naczyniach krwionośnych. W smole papierosowej znajduje się formaldehyd, który przez uszkodzenie błon komórkowych powoduje powstawanie ognisk martwicy.

Badania potwierdziły silny związek przyczynowy palenia z chorobą wieńcową, zawałem serca i występowaniem nagłej śmierci sercowej. U palaczy po zawale serca obserwuje się blisko trzykrotnie częściej niż u niepalących ponowne zawały, zaś dwukrotnie częściej zgony. Są to w większości przypadków zgony nagłe. Palenie tytoniu jest również, obok nadciśnienia tętniczego, najważniejszym czynnikiem ryzyka udaru mózgu.

Papierosy uszkadzają płuca

Z paleniem papierosów są związane takie choroby układu oddechowego, jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), astma oskrzelowa, czy gruźlica. Palenie papierosów jest powodem zachorowania na POChP u 90% chorych. POChP to choroba znana niegdyś pod nazwą przewlekłego zapalenia oskrzeli lub rozedmy płuc. Schorzenie to ma charakter postępujący, a zmiany w płucach są tylko częściowo odwracalne. Chorzy na POChP mają różne objawy - od kaszlu i odkrztuszania plwociny do duszności występującej po przejściu krótkiego dystansu, a nawet w spoczynku. POChP jest chorobą bardzo niebezpieczną, nieleczona prowadzi do przedwczesnej śmierci. Znaczenie dla rozwoju tej choroby ma również okres wczesnego dzieciństwa, czyli narażenie na dym tytoniowy w życiu płodowym lub okresie wczesnego dzieciństwa. Wówczas POChP rozwija się wcześnie i szybko nasila. Według Światowej Organizacji Zdrowia POChP zajmuje czwarte miejsce wśród najczęstszych przyczyn zgonów. W Polsce ocenia się liczbę chorych na POChP na ponad 2 miliony, a rocznie umiera na nią blisko 15 tysięcy, co stanowi trzecią co do częstości przyczynę zgonów.

Nikotynizm zwiększa również podatność na zakażenia bakteryjne i  wirusowe. Dym tytoniowy uszkadza barierę śluzówkową, która stanowi naszą naturalną ochronę przed wtargnięciem drobnoustrojów do organizmu. Palacze dużo częściej zapadają na infekcje górnych dróg oddechowych i krtani. Choroba trwa u palaczy dłużej w porównaniu z osobami niepalącymi, dość często przechodzi też w postać przewlekłą.

Papierosy przyczyną niepłodności

Kobiety, które palą jedną albo więcej paczek papierosów dziennie oraz te, które rozpoczęły palenie przed ukończeniem osiemnastego roku życia znajdują się w grupie ryzyka niepłodności. W porównaniu z kobietami niepalącymi i tymi, które rzuciły palenie, kobiety wypalające 20 papierosów dziennie mają o  20% mniejszą szansę na zajście w  ciążę. U mężczyzn palenie tytoniu powoduje zaburzenia w produkcji plemników.

Papierosy szkodzą osobom w Twoim otoczeniu

Problem szkodliwości palenia dotyczy również tych, którzy przebywając w towarzystwie osób palących stają się biernymi palaczami. Są oni narażeni na częstsze występowanie schorzeń powiązanych przyczynowo z paleniem (m.in. rak płuca i inne nowotwory złośliwe, choroby układu krążenia). Szczególnie szkodliwe jest wdychanie dymu tytoniowego przez dzieci, u których częściej wówczas rozpoznaje się infekcje dróg oddechowych, alergie i astmę oskrzelową. Liczne przypadki zapaleń oskrzeli i płuc u dzieci wymagające pobytu w szpitalu są następstwem biernego palenia tytoniu.

• Palenie papierosów jest w Polsce przyczyną co drugiego zgonu mężczyzn w wieku 35-69 lat!
• Palenie tytoniu stanowi główny środowiskowy czynnik ryzyka choroby nowotworowej. Przypisuje się mu odpowiedzialność za 30% wszelkich typów raka. Z nałogiem tym wiąże się zachorowalność na raka płuc, krtani, wargi i pęcherza moczowego.
• Paląc papierosy zwiększasz trzykrotnie ryzyko zawału serca i udaru mózgu.
• Palenie papierosów zmniejsza skuteczność leczenia nadciśnienia tętniczego.
• U osób palących znacznie częściej niż u niepalących dochodzi do konieczności amputacji nóg (z powodu miażdżycy tętnic kończyn dolnych).
• Papierosy mogą być źródłem impotencji u mężczyzn i zaburzeń płodności u kobiet. Palenie tytoniu zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań w czasie stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych.
• Dzieci matek palących w czasie ciąży są narażone na liczne zaburzenia rozwojowe i częstsze zgony.
• Paląc papierosy narażasz nie tylko siebie, ale również osoby z  Twojego otoczenia, tzw. biernych palaczy. Wdychanie dymu tytoniowego wywiera szczególnie niekorzystny wpływ na dzieci.
• Nie daj się nabrać na papierosy typu „light”. Badania naukowe wskazują, że w porównaniu z papierosami tradycyjnymi palenie takich papierosów nie zmniejsza ryzyka wystąpienia chorób.