Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

Czym jest atak paniki? Jakie są przyczyny lęku napadowego?

Ataki paniki (lęk paniczny, zespół lęku napadowego) to rodzaj zaburzenia lękowego charakteryzującego się występowaniem epizodów gwałtownego, silnego lęku bądź strachu, któremu towarzyszą objawy somatyczne oraz poznawcze. Taki dyskomfort pojawia się nagle i szybko narasta, najczęściej trwa od kilku do kilkunastu minut (nie dłużej niż dwie godziny).

Osoby, które doświadczają ataków paniki, bardzo często są wyłączone z aktywnego życia społecznego czy zawodowego. Mogą unikać miejsc lub sytuacji, które uważają za potencjalnie wywołujące napady lęku – w rezultacie ataki paniki wpływają negatywnie na jakość życia.

Przyczyny lęku napadowego mogą być różne – mogą mieć podłoże genetyczne, środowiskowe i/lub biologiczne (ataki paniki łączy się m.in. z dysfunkcją w obrębie określonych neuroprzekaźników i neuromodulatorów w ośrodkowym układzie nerwowym). Wśród czynników predysponujących do wystąpienia takich zaburzeń znajdują się np. traumatyczne zdarzenia, których pacjent doświadczył w przeszłości, problemy życiowe, takie jak choroba lub śmierć bliskiej osoby czy doświadczenie przemocy, przewlekły stres, zażywanie środków psychoaktywnych.

Atak paniki – objawy

Według DSM-IV, czyli klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, silnemu napadowemu lękowi towarzyszą co najmniej cztery objawy somatyczne lub poznawcze. Wśród nich wymienia się m.in.:

• zawroty głowy, uczucie zbliżającego się omdlenia,
• nudności,
• duszności, ból w klatce piersiowej,
• zlewne poty,
• drżenie rąk i/lub nóg,
• przyspieszoną akcję serca, kołatanie serca,
• spłycony oddech,
• suchość w ustach,
• strach przed śmiercią,
• poczucie zagrażającego niebezpieczeństwa,
• chęć ucieczki.

Co robić podczas ataku paniki? Jak sobie z nim poradzić?

Gdy czujesz, że zbliża się atak paniki, znajdź bezpieczne, spokojne miejsce, w którym będziesz mogła/mógł przetrwać napad i uspokoić swoje myśli oraz ciało – o ile to oczywiście możliwe. Usiądź lub połóż się. Jeśli przebywasz z zaufaną osobą, powiadom ją o swoim stanie i poproś o wsparcie. Możesz także wysłać wiadomość lub zadzwonić do kogoś bliskiego.

Ponadto w trakcie ataku paniki warto:

• skupić się na swoim oddechu – wdychaj powietrze powoli przez nos, zatrzymuj oddech na chwilę, a następnie wydychaj spokojnie przez usta; powtarzaj ten proces, koncentrując się na równomiernym oddechu, postaraj się go kontrolować;
• spróbować zidentyfikować czynniki, które spowodowały atak paniki (jaka myśl, uczucie, sytuacja) – postaraj się je zracjonalizować;
• skoncentrować się na czynności, która odsunie negatywne myśli – możesz na przykład zacząć liczyć do 10 bądź nazywać kolory, które znajdują się dookoła;
• unikać środków odurzających – w trakcie ani po ataku paniki nie sięgaj po alkohol czy inne używki, ponieważ mogą one spowodować nasilenie objawów.

Ataki paniki – leczenie

W przypadku doświadczenia pierwszego w życiu ataku paniki warto skonsultować się z lekarzem (pierwszego kontaktu lub psychiatrą) bądź z psychologiem. Profesjonalne wsparcie może pomóc zrozumieć przyczyny napadów lęku i nauczyć się skutecznych strategii radzenia sobie z nimi.

W leczeniu ataków paniki najczęściej równocześnie stosuje się farmakoterapię oraz psychoterapię (za jedną z najskuteczniejszych metod psychoterapii dla osób zmagających się z zespołem lęku napadowego uznaje się terapię w nurcie poznawczo-behawioralnym). Do leków pierwszego wyboru należą leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny), a także trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne oraz środki przeciwlękowe. W stanach ostrych przeważnie zaleca się stosowanie benzodiazepin. Wymienione preparaty wydawane są wyłącznie na receptę i należy je zażywać pod ścisłą kontrolą specjalisty.