Trypofobia – na czym polega strach przed dziurami?

Trypofobia to nadmierny strach przed dziurami, określany przez część naukowców zaburzeniem. Do tej pory niewiele wiemy o mechanizmie działania trypofobii oraz o jej przyczynach. Niektóre badania wykazały jednak, że trypofobia dotyczyła aż 16 proc. przebadanych osób.

Na czym polega trypofobia?

Słowo trypofobia wywodzi się od greckich słów trypa (otwór) i phobos (lęk). Jak sama nazwa wskazuje, trypofobia polega na irracjonalnym strachu przed dziurami. Osoby chore odczuwają silny lęk przed dziurami, tj. powierzchniami pokrytymi niewielkimi otworkami o nieregularnych kształtach. Osoby te zdają sobie sprawę z tego, że ich lęk jest irracjonalny, niemniej jednak nie są w stanie przezwyciężyć odczuwanego strachu. Ostatnie badania wykazały również, że w przebiegu trypofobii silniej odczuwany jest nie lęk, a obrzydzenie przed obiektami pokrytymi otworami.

Trypofobia związana jest ze strachem wywołanym widokiem powierzchni z dużą ilością dziur, np. sera żółtego, plastra miodu, owocu granatu, czy też widokiem dziur w ciele spowodowanych m.in. trądzikiem, bliznami lub rozszerzonymi porami. Objawy trypofobii natomiast przypominają niejako atak paniki.

Osoba chora, patrząc na obiekty będące skupiskiem otworów, doświadcza:

• duszności,
• nadmiernej potliwości,
• kołatania serca,
• dyskomfortu,
• drżenia kończyn.

Czy trypofobia to choroba?

Objawy trypofobii przypominają objawy fobii specyficznej, w związku z czym przez część naukowców uważana jest za zaburzenie należące do tej kategorii. Według badań przeprowadzonych w 2018 roku okazało się natomiast, że jednym z kluczowych objawów trypofobii jest obrzydzenie, a nie strach. Wobec tego pojawiła się dyskusja na temat tego, czy trypofobia rzeczywiście może być nazwana fobią specyficzną.

Niemniej jednak aktualnie trypofobia nie została zaklasyfikowana jako zaburzenie ani choroba w żadnej klasyfikacji diagnostycznej. Nie znajdziemy jej ani w ICD-10, ani w DSM-5.

Trypofobia – przyczyny

Do tej pory nie odkryto konkretnej przyczyny trypofobii. Istnieje jedynie kilka teorii mogących wyjaśnić przyczynę jej rozwoju. Geoff Cole i Arnold Wilkins z University of Essex w Wielkiej Brytanii wskazują na to, że trypofobia ma podłoże ewolucyjne. Ich zdaniem lęk przed dziurami spowodowany jest reakcją obronną na widok charakterystycznych otworów, przypominających skórę lub futro zwierząt, które same w sobie kojarzą nam się z niebezpieczeństwem.

Trypofobia – rozpoznanie, diagnostyka

Ze względu na to, że trypofobia nie znalazła się w żadnej klasyfikacji diagnostycznej, nie istnieją również kryteria diagnostyczne wykorzystywane do jej diagnozy. Niemniej jednak rozpoznaniem trypofobii zajmuje się specjalista w dziedzinie zdrowia psychicznego: psycholog lub psychiatra. W tym celu specjalista przeprowadza wywiad z pacjentem na temat odczuwanych przez niego objawów i ich nasilenia.

Do rozpoznania trypofobii może być również wykorzystany test na trypofobię pod postacią kwestionariusza (TQ), niemniej jednak samodzielne wykonanie takiego testu nie stanowi pełnowartościowej diagnozy. Do rozpoznania problemu o podłożu psychicznym zawsze konieczne jest zasięgnięcie opinii specjalisty.

W toku badań naukowcy odkryli także związek między trypofobią a ciężkim zaburzeniem depresyjnym, uogólnionym zaburzeniem lękowym oraz lękiem społecznym. Pojedyncze badania pokazały, że na trypofobię częściej cierpią kobiety, osoby z wysokim poziomem empatii, osoby wrażliwe i skłonne do zaburzeń depresyjnych.

Jak wyleczyć trypofobię?

Z racji tego, że trypofobia przez część osób uważana jest za podobną do innych fobii specyficznych, jej leczenie będzie przebiegać w analogiczny sposób. Leczenie trypofobii opiera się głównie na wykorzystaniu terapii ekspozycyjnej, która polega na stopniowym zwiększaniu kontaktu z obiektem wywołującym lęk. Stopniowa ekspozycja ma za zadanie nauczyć pacjenta reagować na dany obiekt. Ponadto dzięki odwrażliwianiu mózg stopniowo przestaje postrzegać dany obiekt jako zagrażający.

W trakcie terapii trypofobii stosowane są także techniki relaksacyjne, które pomagają zrelaksować się w sytuacji stresowej i jednocześnie zapanować nad stresem i odczuwanymi objawami. W przypadku silnych objawów trypofobii, które wyraźnie dezorganizują codzienne funkcjonowanie, psychiatra może zadecydować o wdrożeniu leczenia farmakologicznego pod postacią leków obniżających poziom lęku.