Wnętrostwo (niezstąpione jądro) – rodzaje, przyczyny, leczenie

Wnętrostwo, nazywane także niezstąpionym jądrem, jest częstą wadą wrodzoną występującą u chłopców. Fizjologicznie proces samoistnego zstępowania jąder u niemowląt płci męskiej powinien się zakończyć przed 6. miesiącem życia. Wnętrostwo zwiększa ryzyko nieprawidłowej późniejszej funkcji jąder oraz rozwoju nowotworów, dlatego istotne jest regularne badanie gonad u chłopców.

Wnętrostwo (niezstąpione jądro) – czym jest i jakie mogą być jego rodzaje?  

Wnętrostwo (łac. cryptorchidism) nazywane także niezstąpionym jądrem, jest częstą wadą wrodzoną występującą u noworodków płci męskiej i polega na braku jednego lub obu jąder w mosznie. Zazwyczaj jądra zstępują samoistnie do moszny w ciągu 6. miesięcy od urodzenia. W przypadku braku jądra w worku mosznowym może znajdować się ono w kanale pachwinowym, w brzuchu lub być nieobecne. Wyróżnia się dwa rodzaje wnętrostwa: wrodzone i nabyte.

U chłopców z wrodzonym wnętrostwem jądro znajduje się poza moszną od urodzenia, natomiast w przypadku nabytego wnętrostwa jądro początkowo znajduje się z mosznie, lecz w okresach późniejszych wędruje np. do kanału pachwinowego.

Przyczyny wnętrostwa – co powoduje brak jądra lub jąder w mosznie?

 W trakcie rozwoju płodowego jądra występują w dwóch fazach: brzusznej w pierwszym trymestrze ciąży oraz pachwinowo-mosznowej od 2. trymestru. Jądra zstępują do moszny w 3. trymestrze ciąży lub po urodzeniu, najczęściej do 6. miesiąca życia dziecka. Wnętrostwo częściej występuje u wcześniaków (szacuje się że może dotyczyć nawet 30% noworodków płci męskiej urodzonych przedwcześnie). Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia niezstąpionego jądra u dziecka zaliczamy także dodatni wywiad rodzinny, niską masę urodzeniową, palenie tytoniu w ciąży przez matkę, ciąże mnogie, narażenie na działanie estrogenów oraz nieprawidłowości w osi podwzgórze–przysadka–gonady. Przyczynami wnętrostwa mogą być także krótki powrózek nasienny, przepuklina pachwinowa oraz niskie ciśnienie wewnątrz jamy brzusznej.

Niezstąpione jądro – jak rozpoznać? Kiedy do lekarza?  

U chłopca z wnętrostwem brak jest widocznego i wyczuwalnego jądra w mosznie, a sama moszna może być mniejsza po stronie nieobecnego jądra. Jądra fizjologicznie zstępują poprzez kanał pachwinowy do moszny w ciągu pierwszych 6. miesięcy życia. Jeśli w tym czasie nie dojdzie do samoistnego zstąpienia jądra do moszny, należy skierować dziecko do lekarza pediatry, chirurga dziecięcego lub urologa.

Często u chłopców przed  10. rokiem życia występuje przemieszczanie się jąder tzw. jądra wędrujące. Mięsień dźwigacz jądra powoduje podciąganie gonady do kanału pachwinowego w przypadku zimna lub stresowej sytuacji. Jest to mechanizm obronny, mający chronić jądro przed urazami. Podczas snu i ciepłej kąpieli jądra są zazwyczaj obecne w mosznie. Wędrowanie jąder ustaje zazwyczaj po 10. roku życia, gdyż wzrost wielkości jąder uniemożliwia ich podciąganie do kanału pachwinowego. Choć jest to zjawisko fizjologiczne, zaleca się kontrolne badanie lekarskie gonad przynajmniej 1 raz w roku w przypadku chłopców ze stwierdzonym jądrem wędrującym.  

Leczenie wnętrostwa – jak wygląda? Kiedy operacja?  

W przypadku braku jądra w mosznie dziecka pomocne jest wykonanie badania ultrasonograficznego (USG), aby określić położenie gonady. Zazwyczaj znajduje się ono w kanale pachwinowym lub w jamie brzusznej. Obecnie u chłopców z wnętrostwem zaleca się wykonanie zabiegu sprowadzenia jądra do moszny (orchidopeksji) po ukończeniu 6. miesiąca życia, ale przed ukończeniem 18. miesiąca życia.  

Czy wnętrostwo może być groźne?  

W przypadku stwierdzenia wnętrostwa u chłopca w wieku powyżej 6. miesiąca życia niezbędne może okazać się wykonanie zabiegu orchidopeksji (przemieszczenia jądra do moszny), gdyż jądra znajdujące się w jamie brzusznej mają większe ryzyko zaniku.

Niezstąpione jądro może być mniejsze od zdrowego i wolniej rosnąć. Jądra, które nie uległy samoistnemu zstąpieniu, mogą wykazywać gorszą funkcję produkcji plemników. Jest to spowodowane zmianami, jakie zachodzą w jądrze w okresie życia płodowego i braku połączenia z najądrzem. W przypadku mężczyzn z jednostronnym wnętrostwem płodność jest podobna do tej występującej w populacji zdrowej, gdyż drugie jądro działa prawidłowo i zapewnia odpowiednią produkcje nasienia.

Wnętrostwo zwiększa także ryzyko rozwoju nowotworów jądra, które zazwyczaj są niebolesne. Dlatego niezbędne jest regularne badanie jąder u chłopców z wnętrostwem, gdyż ryzyko rozwoju nowotworu jądra utrzymuje się także po wykonaniu zabiegu sprowadzenia gonady do moszny. Należy pamiętać, że większość nowotworów wykrytych we wczesnej fazie ma dobre rokowanie, dlatego tak ważna jest regularna kontrolna i badanie jąder.   

Zazwyczaj po przeprowadzeniu zabiegu operacyjnego wnętrostwa jądra pozostają w mosznie. Zdarza się jednak, że konieczny może być kolejny zabieg, jeśli gonada przemieszcza się z moszny.