Złamanie szyjki kości udowej – przyczyny, objawy, leczenie operacyjne, rehabilitacja. Powikłania po złamaniu szyjki kości udowej

Złamanie szyjki kości udowej – budowa i funkcje kości udowej 

Kość udowa (łac. femur) jest jedną z najdłuższych, najcięższych i najmocniejszych długich kości w ciele człowieka, a jej budowa ma wpływ na ruchomość i pozycję stabilną człowieka. Kość udową składa się z trzonu oraz końca bliższego (współtworzy staw biodrowy) i dalszego. Koniec bliższy kości udowej wraz z kulistą głową kości udowej jest częścią stawu biodrowego. Głowa łączy się z panewką miednicy, a na jej szczycie znajduje się dołek kości udowej, który jest miejscem przyczepu więzadła głowy kości udowej. Między głową a trzonem widoczna jest szyjka kości udowej, która przechodząc w trzon, tworzy dwa krętarze – większy i mniejszy. Są to miejsca przyczepów mięśni. 

Złamanie szyjki kości udowej to złamanie wewnątrztorebkowe stawu biodrowego, którego najczęstszą przyczyną jest upadek na staw. Dzieli się je na złamanie podgłowowe i przezszyjkowe. 

Złamanie szyjki kości udowej – przyczyny 

Do złamania szyjki kości udowej (określanego także jako „złamanie uda”) najczęściej dochodzi u osób w podeszłym wieku, niepełnosprawnych i pozostających bez stałej opieki najbliższych. Przyczyną może być uraz, np. upadek na staw, złamanie może być również samoistne, np. w wyniku zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawu biodrowego. Złamanie szyjki kości udowej u osób młodych jest raczej rzadkością, kość jest naprawdę gruba i mocna. Może jednak do tego dojść w wyniku wypadku komunikacyjnego, gdzie zadziałają bardzo duże siły. 

W przypadku osób starszych, złamanie kości udowej (określanej także jako złamanie kości biodrowej) najczęściej dotyczy kobiet po 60. roku życia, co ma związek z osteoporozą i osteopenią, które pogłębiają się w wyniku zmian hormonalnych, do których dochodzi w okresie menopauzy. Dlatego też u seniorów nawet mały upadek z krzesła czy łóżka mogą mieć poważne konsekwencje. Osteoporoza prowadzi do demineralizacji kości, a występując z innymi czynnikami ryzyka może doprowadzić nawet do samoistnego złamania szyjki kości udowej. 

Przeczytaj więcej na temat złamań osteoporotycznych.

Złamanie szyjki kości udowej – czynniki ryzyka 

Omawiając przyczyny występowania złamania kości udowej, należy wspomnieć także o czynnikach ryzyka, które mają wpływ na to złamanie. Należą do nich: 

• osteoporoza, 
• starszy wiek (niedołężność starcza – osłabiony wzrok, słuch, atrofia mięśni, zaburzona koordynacja i równowaga), 
• nowotwory kości, 
• wrodzona kruchość lub łamliwość kości, 
• przyjmowanie różnych leków, np. sterydowych, 
• choroby kości związane z niewydolnością nerek, 
• choroby neurologiczne, 
• zaburzenia gospodarki wapniowej, 
• nieprawidłowe odżywianie się, 
• spożywanie w nadmiernej ilości alkoholu, 
• palenie papierosów, 
• niskie stężenie estrogenów, 
• ogólny zły stan zdrowia, 
• uprawianie niebezpiecznych sportów. 

Złamanie szyjko kości udowej – klasyfikacja złamań szyjki kości udowej wg Gardena 

Istnieje kilka klasyfikacji złamań szyjki kości udowej. Jednym z najczęściej stosowanych jest klasyfikacja wg Gardena, w której określa się rodzaj uszkodzenia i stopień przemieszczenia odłamków względem siebie. 

• I° – bez przemieszczenia (bez pełnego uszkodzenia warstwy korowej), 
• II° – bez przemieszczenia lub śladowe przemieszczenie (pełne uszkodzenie warstwy korowej), 
• III° – złamanie całkowite z częściowym przemieszczeniem, 
• IV° – całkowite przemieszczenie odłamów. 

Złamanie szyjki kości udowej – objawy 

Objawy złamania szyjki kości udowej to najczęściej: 

• ból występujący przy rotacji biernej biodra, 
• brak możliwości obciążania kończyny dolnej, 
• ból biodra, 
• silny ból w pachwinie, 
• tkliwość miejscowa, 
• utykanie, 
• obrzęk i zasinienie w okolicy stawu biodrowego, 
• zniekształcenie obrysów stawu biodrowego, 
• ograniczenie ruchomości kończyny dolnej, 
• może dojść do skrócenia kończyny, 
• charakterystyczne ustawienie kończyny dolnej w rotacji zewnętrznej. 

Złamanie szyjki kości udowej – diagnostyka 

Złamanie szyjki kości udowej – leczenie. Metody leczenia operacyjnego złamania szyjki kości udowej 

Leczenie pacjentów ze złamaniem szyjki kości udowej uzależnione jest od wieku chorego, jego ogólnego stanu zdrowia, zaawansowania procesów zwyrodnieniowych, a także tego, czy głowa kości udowej uległa przemieszczeniu. 

Lekarz może zalecić zarówno leczenie operacyjne i stabilizację złamania, jak i wstawienie endoprotezy biodra, a w przypadku braku możliwości przeprowadzenia operacji – leczenie zachowawcze i pozostawienie pacjenta w pozycji leżącej i unieruchomienie w gipsowym bucie derotacyjnym. Wybór leczenia zachowawczego przy złamaniu szyjki kości udowej wiąże się z powikłaniami zakrzepowo–zatorowymi, co może prowadzić do śmierci. Przy wyborze tej metody ważna jest pielęgnacja pacjenta i niedoprowadzenie do powstania odleżyn. 

Najczęstszą metodą leczenia z wyboru są zabiegi operacyjne, które prowadzą do zespolenia odłamów kości udowej dzięki śrubom i naprawiają uszkodzone naczynia krwionośne. Innym sposobem operacji jest endoprotezoplastyka stawu biodrowego częściowa (wymiana jednej części stawu) lub całościowa, czyli wymiana części kości na sztuczny element. 

Złamanie szyjki kości udowej – rehabilitacja 

Rehabilitacja po złamaniu szyjki kości udowej u osoby starszej, jak i tej w młodszym wieku, powinna prowadzić do jak najszybszej pionizacji pacjenta oraz do uzyskania samodzielności. Oczywiście wybór procesu terapeutycznego związany jest z dostosowaniem go do wykorzystanej metody leczenia. 

Po zabiegu operacyjnym pacjent przygotowywany jest do wykonywania ćwiczeń izometrycznych mięśnia czworogłowego uda i mięśni pośladkowych. Wprowadzane są ćwiczenia oddechowe i przeciwzakrzepowe. Ważne jest także ułożenie kończyny, szczególnie, jeśli przeprowadzona została endoprotezoplastyka. Następnie dochodzi do pionizacji pacjenta przy balkoniku lub za pomocą kul łokciowych oraz nauki chodzenia. 

Stosowane są ćwiczenia w odciążeniu (później ćwiczenia czynne) stawu biodrowego, a także ćwiczenia czynne stawu skokowego i kolanowego. Sposób chodzenia oraz tempo, w jakim dochodzi do obciążania kończyny są zawsze dobrane do wykorzystanego sposobu leczenia. Pełne obciążenie kończyny powinno nastąpić około 12 tygodnia po urazie. Proces rehabilitacji po złamaniu szyjki kości udowej powinien w całości być prowadzony przez doświadczonego fizjoterapeutę. 

Fizykoterapia wykorzystywana w złamaniu szyjki kości udowej to szczególnie zabiegi poprawiające i przyspieszające gojenie się ran, np. laserotrapia, oraz te działające przeciwbólowo, np. krioterapia. Dla usprawnienia krążenia krwi zalecane są kąpiele wodne. 

Złamanie szyjki kości udowej – powikłania 

Często dochodzi do pogorszenia ogólnego stanu zdrowia (mającego wpływ na łatwiejsze występowanie infekcji, np. zapalenia płuc), szybkiego rozwoju zmian zwyrodnieniowych biodra, obumarcia głowy kości udowej oraz do powikłań zakrzepowo– zatorowych. W przebiegu procesu złamania czy leczenia zdarzają się pacjenci, u których dochodzi do uszkodzenia nerwów lub naczyń krwionośnych znajdujących się w okolicy złamania, zapalenia dróg moczowych, może pojawić się ropień, przemieszczenie się implantów i odłamów czy staw rzekomy. 

Innym powikłaniem są także odleżyny powstające w wyniku długotrwałego przebywania w pozycji leżącej i unieruchomienia przy złamaniu kości udowej, a także zakażenie rany pooperacyjnej. W najgorszym przypadku może dojść do trwałej niepełnosprawności i śmierci pacjenta. Śmiertelność przy złamaniu szyjki kości udowej jest duża i wynosi u osób w podeszłym wieku ok. 25% w pierwszym roku po złamaniu. To właśnie powikłania po złamaniu, a nie samo złamanie, są najczęstszą przyczyną zgonu.