Wysoki poziom prolaktyny (hiperprolaktynemia) w wyniku badania krwi

Czego dowiesz się z niniejszego artykuły:

• Jakie powinno być prawidłowe stężenie prolaktyny we krwi?
• Jakie są przyczyny podwyższonej prolaktyny we krwi?
• Które objawy świadczą o hiperprolaktynemii?
• Jak wygląda diagnostyka hiperprolaktynemii?
• Na czym polega leczenie hiperprolaktynemii?

Prolaktyna jest polipeptydowym hormonem wydzielanym przez przysadkę mózgową. Wpływa na funkcję jajników i jąder, reguluje pracę układu odpornościowego, a przede wszystkim bierze udział w stymulacji laktacji w okresie okołoporodowym. Nadmierny poziom prolaktyny, czyli hiperprolaktynemię, obserwuje się między innymi u pacjentów z podejrzeniem guzów przysadki mózgowej oraz u kobiet mających problem z regularnością cyklu miesiączkowego i zajściem w ciążę. Hiperprolaktynemia może wywoływać także niekorzystne zmiany skórne i wahania wagi ciała.

Prolaktyna –  charakterystyka hormonu

Prolaktyna (PRL, LTH) to polipeptydowy hormon składający się z przeciętnie 199 aminokwasów. Jest wydzielany przez komórki laktotropowe przedniego płata przysadki mózgowej. W mniejszych ilościach wytwarzają ją także mięśnie macicy i komórki gruczołów sutkowych, niektóre komórki układu odpornościowego, gruczoł krokowy, komórki skóry i tkanki tłuszczowej. Główną rolę prolaktyny stanowi stymulacja gruczołów piersiowych kobiety do wydzielania mleka tuż po porodzie, jednak ma ona także zdolność regulacji funkcji jajników i jąder, a jej nadmiar może hamować wydzielanie innych hormonów. U zdrowych osób poziom prolaktyny podwyższa się podczas snu, ciąży i laktacji, w trakcie stosunku seksualnego, a także pod wpływem stresu, spadku poziomu glukozy we krwi i w czasie wysiłku. Na spadek poziomu prolaktyny w surowicy mogą mieć niektóre hormony (np. progesteron) i przyjmowane przez pacjenta leki (np. dopamina i agoniści dopaminy, np. bromokryptyna, pergolid, kabergolina).

Poziom prolaktyny (LTH) a ciąża. Czy zaburzenia hormonalne związane z prolaktyną utrudniają zajście w ciążę?

W fizjologicznych warunkach poziom prolaktyny u kobiety niebędącej w ciąży wynosi około 102–496 µIU/L. W ciąży stopniowo wzrasta, a po porodzie podtrzymywany jest przez laktację, jeśli kobieta decyduje się na karmienie piersią. Zaburzenia hormonalne związane ze zbyt wysokim poziomem prolaktyny obserwowane są także u pacjentek, które przez dłuższy czas bezskutecznie starają się zajść w ciążę i u których podejrzewa się bezpłodność.

Wysoka prolaktyna a tycie. Czy poziom PRL a prawidłowa masa ciała

Zbyt wysoki poziom prolaktyny łączy się u pacjentów z podwyższonym apetytem na słodycze, co w połączeniu z innymi zaburzeniami hormonalnymi, np. spadkiem stężenia estrogenów, może w konsekwencji prowadzić do zaburzeń przemiany materii, wzrostu wagi, a nawet otyłości.

Wysoka prolaktyna a trądzik. Jak za wysoki poziom prolaktyny wpływa na kondycję skóry?

Wysoki poziom prolaktyny może pośrednio wpływać na pogorszenie kondycji skóry i pojawienie się na niej trądziku i wyprysków oraz nadmiernego owłosienia, w tym także hirsutyzmu, czyli włosy w okolicy brodawek sutkowych i na klatce piersiowej w przypadku kobiet. Najczęściej idzie on w parze z innymi zaburzeniami hormonalnymi, więc w celu zdiagnozowania jego przyczyny konieczne jest wykonanie pakietu badań, w skład którego oprócz prolaktyny wchodziły będą także m.in. estrogeny (estron (E1), estradiol (E2), estriol (E3), testosteron i hormony tarczycy (FT3, FT4, anty-TG i anty-TPO).

Przyczyny hiperprolaktynemii

Najczęstszą przyczyną hiperprolaktynemii stanowi występowanie u pacjenta guza przysadki wydzielającego prolaktynę. Pozostałe przyczyny za wysokiego poziomu PRL mogą stanowić: choroby podwzgórza, urazy głowy, zaburzenia funkcji tarczycy, niewydolność nerek, marskość wątroby, stymulujące działanie innych hormonów (np. estrogenów lub TSH), wysokotłuszczowa i wysokobiałkowa dieta, niektóre używki, w tym głównie alkohol i palenie papierosów oraz niektóre leki (np. antydepresyjne).

Objawy podwyższonej prolaktyny u kobiet i u mężczyzn

Jeszcze do niedawna zalecało się badanie stężenia prolaktyny w teście czynnościowym po obciążeniu metoklopramidem (MTC), który pobudza wydzielanie PRL, jednak według najnowszych wytycznych odchodzi się od tego rozwiązania i standardowo oznacza się poziom prolaktyny z pojedynczego pobrania krwi żylnej. W przypadku kobiet zaleca się pobranie krwi na badanie prolaktyny do 15. dnia cyklu miesiączkowego. Do badania PRL należy pozostawać na czczo, czyli przez około 8–10 godzin bez jedzenia, spożywania innych niż woda napojów, a także palenia papierosów czy żucia gumy. Przed pobraniem krwi wskazany jest kilkunastominutowy odpoczynek, unikanie wysiłku fizycznego i stresu oraz wstrzymanie się od stosunków seksualnych. Po konsultacji z lekarzem może się także okazać konieczne odstawienie niektórych z przyjmowanych leków. Koszt badania prolaktyny wynosi najczęściej od 30 do 50 złotych, a na wyniki czeka się nie dłużej niż jeden dzień roboczy.

Wartości referencyjne stężeń prolaktyny zależą od wieku i płci pacjenta. Zgodnie z przyjętymi normami za hiperprolaktynemię uważa się wzrost stężenia LTH powyżej 20 ng/mL (400 mU/L) u kobiet i powyżej 15 ng/mL (300 mU/L) u mężczyzn. Do objawów podwyższonego stężenia prolaktyny, czyli hiperprolaktynemii, należą m.in.: bóle głowy i ograniczenie pola widzenia, obserwowane w przypadku guzów przysadki, niepłodność, produkcja mleka przez gruczoły sutkowe u kobiet nieciężarnych i mlekotok i ginekomastia u mężczyzn, spadek libido, suchość pochwy i dyskomfort podczas stosunków płciowych, zaburzenia erekcji u mężczyzn, brak owłosienia u mężczyzn i hirsutyzm u kobiet (hirsutyzm, czyli nietypowe owłosienie na twarzy i ciele, w tym występowanie włosów na dekolcie i wokół brodawek sutkowych), trądzik i zmniejszenie gęstości kości (osteoporoza)

Jak skutecznie obniżyć za wysoką prolaktynę?

Postępowanie kliniczne zmierzające do obniżenia zbyt wysokiego poziomu prolaktyny należy uzależnić od przyczyny, która go wywołuje. Jeśli przyczynę hiperprolaktynemii stanowią przyjmowane przez pacjenta leki, należy po konsultacji z lekarzem prowadzącym rozważyć ich odstawienie i zamianę na równoważniki, które nie wywołują wzrostu stężenia prolaktyny. Jeśli przyczyną nadmiaru prolaktyny jest guz przysadki mózgowej, najważniejsze jest podjęcie leczenia, które doprowadzi do jego zmniejszenia lub usunięcia. W przypadku gdy za hiperprolaktynemię odpowiadają choroby innych narządów (np. niedoczynność tarczycy), należy wdrożyć leczenie przyczynowe, które doprowadzi do ich eliminacji a w efekcie – do unormowania poziomu prolaktyny. W leczeniu niepłodności powodowanej przez hiperprolaktynemię podaje się pacjentom leki z grupy agonistów dopaminy, np. bromokryptynę lub kabergolinę.