Kiedy stosowanie probiotyków jest szkodliwe lub niewskazane

Probiotyki według definicji WHO to „żywe drobnoustroje, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza”. Bardzo dużo mówi się o ich dobroczynnym działaniu na organizm człowieka, o tym, że wspomagają pracę i tworzą ważną mikroflorę jelit szczególnie po chorobach i infekcjach. Dlatego są zalecane podczas antybiotykoterapii, biegunkach czy chorobach trawiennych. Znacznie mniej uwagi poświęca się informacjom w jakich przypadkach, chorobach czy schorzeniach zastosowanie preparatów probiotycznych jest szkodliwe czy też niewskazane. Czy istnieją przeciwskazania do stosowania „dobrych bakterii”? 

Posocznica 

Jest to rodzaj zakażenia organizmu częściej znana pod nazwą sepsa. Polega na dostawaniu się do krwi zarazków, powodujących uszkodzenie i niewydolności różnych narządów. Jej przebieg jest bardzo gwałtowny i stanowi poważne zagrożenie dla życia i zdrowia człowieka.  

Wspomniane powyżej zakażenie przytrafiło się pacjentce, która w wieku 24 lat była hospitalizowana ze względu na niewydolność krążenia, która była poprzedzona dwa miesiące wcześniej zapalaniem jamy serca, na które przepisano antybiotyki oraz zastosowano profilaktyczną suplementacje preparatami probiotycznymi zawierającymi szczepy Lactobacillus rhamnosus (terapia trwała 6 tygodni do momentu trafienia do szpitala). Ze względu na sekwencje kolejnych zdarzeń zdecydowano wykonać wymianę zastawki aortalnej. Następstwem operacji była wysoka gorączka i pierwsze objawy stanów zapalnych w całym organizmie. Po pobraniu krwi i wykonaniu badań molekularnych udowodniono, że szczepy Lactobacillus odpowiedzialne za sepsę w porównaniu do szczepów Lactobacillus zawartych w probiotykach miały identyczne profile elektroforezy. Istotną informacją w tym przypadku było również to, że pacjentka otrzymywała zalecenie przyjmowania dawki probiotyku tj. 1.x 1010 CFU dwa razy dziennie w przypadku terapii antybiotykowej. Prawdopodobną przyczyną wystąpienia sepsy było przejście bakterii probiotycznych przez nabłonek śluzówki jelita do krążenia wtórnego. Bariera ta była osłabiona przez niedokrwienie spowodowane niewydolnością serca pacjentki.

Ostre zapalenie trzustki 

Ostre zapalenie trzustki (OZT) to choroba, która często jest wynikiem nadmiernego spożycia alkoholu lub wynikiem kamicy żółciowej. Następstwem schorzenia są powikłania i ryzyko zgonu. Przeprowadzone badania miały określić wpływ leczenia z użyciem wielogatunkowych preparatów probiotycznych u pacjentów z OZT. Przeprowadzono próby u 298 pacjentów, u których przewidywano ostre zapalenie trzustki na podstawie systemu klasyfikacji ciężkości choroby (APACHE II). Metoda badawcza zakładała zastosowanie środków placebo w celu porównania wyników i z tego powodu powstały dwie grupy badawcze tj. 153 osoby otrzymywały probiotyki (Grupa I) a 145 placebo (Grupa II). Czas trwania badania wynosił 28 dni i w tym okresie podawano preparat dojelitowo dwa razy dziennie. Otrzymane wyniki wykazały większy udział procentowy pacjentów otrzymujących preparaty probiotyczne (30%) u których wystąpiły powikłania zakaźne w stosunku do osób otrzymujących placebo (28%). Natomiast odnotowano 16% wynik zgonów pacjentów w grupie z preparatami probiotycznymi w porównaniu do 9 zgonów w grupie przyjmujących plecebo (stanowi to tylko 6% grupy). Dodatkowo w Grupie I odnotowano przypadki z niedokrwieniem jelit z czego osiem przypadków zakończyło się śmiercią pacjenta. Natomiast w Grupie II nie było żadnego przypadku niedokrwienia jelit. 

Osłabienie odporności 

Należy zachować bardzo dużą ostrożność przy chorobach obniżających ogólną odporność organizmu. Dotyczy to przypadku osób zakażonych wirusem HIV u których dochodzi do uszkodzenia układu odpornościowego, gdzie w pierwszej kolejności następuje uszkodzenie komórek błony śluzowej jelit.  

Podobnie sytuacja wygląda u osób u których wykryto raka i rozpoczęto leczenie. Uniwersytet Maryland Medical Center informował, że zażywanie suplementów w trakcie terapii może być niebezpieczne dla zdrowia pacjentów. Stosowana chemioterapia uszkadza szpik kostny, w którym powstają komórki odpornościowe i mimo faktu, że stosowane w suplementach probiotycznych są bakterie, które nie są zakaźne to przy tak osłabionym organizmie, bakterie te mogą rozprzestrzenić się na inne narządy, prowadząc do zakażenia krwi lub serca. U osób z osłabioną odpornością stosowanie probiotyków może być szkodliwe. 

Kontrola jakości probiotyków

Preparaty probiotyczne są często wykorzystywane do zapobiegania lub leczenia chorób. Z punktu widzenia prawa środki te są suplementami diety i podlegają innym standardom kontroli jakości i produkcji. Ten stan rzeczy na pewno przysłużył się do powstania śmiertelnego przypadku w trakcie terapii leczniczej stosowanej u wcześniaka. Pacjentowi podano suplement diety zawierający Bifidobacterium animalis subsp. lactis, Streptococcus thermophilus i Lactobacillus rhamnosus, który był zainfekowany przez gatunek pleśni (patogen Rhizopus oryzae). Jak się okazało do zakażenia produktu doszło na etapie produkcji. Przypadek jasno pokazuje, że konieczne są zmiany w przepisach umożliwiających lepszą kontrole nad wytwarzaniem suplementów oraz zmiany w samych standardach jakości stosowanych przez producentów probiotyków. 

W literaturze jest bardzo dużo informacji o pozytywnych aspektach stosowania kultur bakterii zarówno do poprawy ogólnego stanu organizmu oraz jako środki lecznicze. Należy jednak pamiętać, że preparaty te jak każde inne należy przyjmować rozsądnie a w razie wątpliwości swoją decyzję skonsultować z lekarzem.