Przyczyny i leczenie bezpłodności u mężczyzn

Bezpłodność to termin oznaczający trwałą i nieodwracalną niezdolność pary do posiadania własnego dziecka. Gdy mówimy o bezpłodności u mężczyzn, oznacza to, że właśnie po ich stronie leży problem z poczęciem potomstwa, a dokładniej – taki mężczyzna nigdy nie zostanie biologicznym ojcem.

Przyczyny:

• brak wykształconych narządów płciowych lub ich niedorozwój,
• urazy mechaniczne, wypadki, operacje, w wyniku których mężczyzna stracił oba jądra lub zostały na tyle uszkodzone, że nie produkują plemników,
• trwałe komplikacje po przebytych w dzieciństwie chorobach zakaźnych, np. świnka – jedno z powikłań to obustronne zapalenie jąder, a docelowo ich zwłóknienie,
• wrodzone zaburzenia genetyczne – mężczyzna nie ma odpowiedniej ilości chromosomów (występuje ich za dużo lub za mało) i w wyniku tego defektu nie może począć dziecka.

Bezpłodność u mężczyzn a męska niepłodność

Oba terminy, choć nie tożsame, często używane są zamiennie. Bezpłodność, jak już zostało wspomniane, to nieodwracalna niemożność posiadania potomstwa. Bezpłodności u mężczyzn się nie leczy. Jedynym sposobem, aby mieć dziecko, jest skorzystanie z banku spermy, użycie nasienia anonimowego dawcy lub adopcja. Kobieta zajdzie w ciążę metodą inseminacji lub in vitro.

Przyczyny niepłodności u mężczyzn

Męska płodność zależy od ciągłej produkcji nasienia przez nabłonek plemnikotwórczy. Proces ten jest złożony i jeśli na jakimkolwiek jego etapie dojdzie do zaburzeń spermatogenezy, dochodzi do niepłodności. Przyczyną niepłodności niekiedy są czynniki mechaniczne, czyli niedrożność dróg wyprowadzających nasienie. Niedrożność dróg może być wynikiem zaburzeń rozwojowych, urazów fizycznych, przebytych chorób zakaźnych, infekcji czy pozostałości stanów zapalnych. Niepłodność czasem jest konsekwencją zaburzeń w spermatogenezie spowodowanej pierwotnym lub wtórnym uszkodzeniem jąder, zmianami genetycznymi lub rozwojowymi.

Przyczyny niepłodności męskiej dzieli się na:

• przedjądrowe – związane z zaburzeniami sekrecji hormonów płciowych,
• jądrowe – kryptorchizm (wnętrostwo), czyli brak jąder w worku mosznowym od razu po urodzeniu, żylaki powrózka nasiennego, pierwotna niewydolność kanalików nasiennych, powikłania po zapaleniu jąder w wyniku chorób zakaźnych (świnka, gruźlica, rzeżączka), autoimmunizacyjne zapalenie jądra prowadzące do powstawania przeciwciał przeciwplemnikowych, chemioterapeutyki stosowane w leczeniu nowotworów,
• pozajądrowe – brak lub niedrożność jednego lub obu nasieniowodów (spowodowany chorobami genetycznymi: mukowiscydoza czy wielotorbielowatość nerek typu dorosłych), wrodzona bądź poinfekcyjna niedrożność nasieniowodów, choroby ogólnoustrojowe, takie jak cukrzyca, anemia, stwardnienie rozsiane, choroby układu moczowego, wątroby, zaburzenia odżywiania i choroby nerek.

Przyczyną niepłodności męskiej może być także nieodpowiedni styl życia prowadzący do nadwagi i otyłości, palenie papierosów, picie alkoholu, praca w warunkach szkodliwych oraz długotrwałe przegrzewanie lub uciskanie jąder.

Diagnostyka przyczyn niepłodności oraz sposoby leczenia

Pierwszym krokiem dla mężczyzny, gdy rozpoczyna diagnostykę w związku z problemem z poczęciem dziecka, powinna być wizyta u urologa. Lekarz przeprowadzi szczegółowy wywiad i badanie fizykalne pacjenta. Podczas wizyty specjalista może stwierdzić nieprawidłowości w budowie jąder lub zasugerować problemy z płodnością w związku z przebytą np. świnką w dzieciństwie.

Następnie, badanie ultrasonograficzne (USG) oceniające wielkość, budowę i strukturę jąder, najądrzy oraz ilość płynu w worku mosznowym. Podczas diagnostyki wykonywane jest również badanie kariotypu, czyli zestawu chromosomów charakterystycznych dla ludzi. Test pozwala ocenić czy występują nieprawidłowości w ilości bądź budowie chromosomów. Kolejnym krokiem, jaki powinni wykonać panowie starający się o dziecko, jest badanie nasienia.

W przypadku jakichkolwiek odchyleń od normy wyróżnia się:

• oligospermię (oligozoospermię) – liczba plemników w nasieniu jest mniejsza niż 15 mln/1 ml,
• astenospermię (astenozoospermię) – plemniki mają zmniejszoną ruchliwość (mniej niż 32 proc. wykazuje ruch postępowy),
• teratospermię (teratozoospermię) – w nasieniu jest mniej niż 4 proc. prawidłowo zbudowanych plemników,
• aspermię (azoospermię) – czyli brak plemników w nasieniu.

Panowie, w zależności od wskazań lekarza, mogą być skierowani na posiew nasienia oraz badanie fragmentacji DNA plemników (test SCD). Czasami konieczna jest biopsja jąder (przy azoospermii), aby sprawdzić czy znajdują się w nich komórki plemnikotwórcze. Leczenie zależy od przyczyny niepłodności mężczyzny. Stosuje się leczenie hormonalne w przypadku zaburzeń hormonalnych. Jeśli przyczyną niepłodności były infekcje w obrębie najądrzy, gruczołu krokowego lub pęcherza, jakość nasienia poprawia leczenie farmakologiczne. W przypadku żylaków powrózka nasiennego płodności pomaga operacja ich usunięcia. Czasem jedynym rozwiązaniem jest skorzystanie z metod wspomagania zapłodnienia: inseminacji domacicznej bądź in vitro.