Refluks – przyczyny, objawy, rodzaje i zapobieganie
Piotr Ziętek

Refluks – przyczyny, objawy, rodzaje i zapobieganie

Refluks żołądkowo-przełykowy oznacza zarzucanie kwaśnej treści z żołądka do przełyku. Gdy objawy takie jak zgaga i ból w przełyku utrzymują się długo, wówczas mówi się o chorobie refluksowej. Jak się objawia refluks i w jaki sposób można go leczyć? Które domowe sposoby na refluks są skuteczne? 

Refluks jest szerokim pojęciem, które oznacza cofanie się treści wewnątrz przewodów ciała. Wyróżnia się np. refluks żółciowy, pęcherzowo-moczowodowy, gardłowo-krtaniowy. Najczęściej jednak używa się tego pojęcia w odniesieniu do refluksu żołądkowo-przełykowego. Jest on przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości, takich jak zgaga i ból w klatce piersiowej. Na występowanie choroby refluksowej narażone są pewne grupy osób, np. kobiety w ciąży, osoby otyłe. Obecnie, dzięki leczeniu farmakologicznemu, możliwe jest praktycznie całkowite zniesienie objawów. Często ustąpienie dolegliwości można też uzyskać dzięki zmianie diety i stylu życia. 

Refluks – czym jest i jakie są jego rodzaje?

Refluks żołądkowo-przełykowy to zjawisko zarzucania treści pokarmowej z żołądka do przełyku. W miejscu połączenia przełyku z żołądkiem działa zwieracz dolny przełyku, który zapobiega wracaniu treści do przełyku. Treść żołądkowa zawiera pewną ilość soku żołądkowego, którego składnikiem jest kwas solny. Przełyk i żołądek są wyścielone od wewnątrz różnymi rodzajami błony śluzowej. Ta, znajdująca się w żołądku, jest przystosowana do kontaktu z sokiem żołądkowym, natomiast błona śluzowa przełyku jest wrażliwa na kwas solny. Gdy zwieracz dolny przełyku działa nieprawidłowo, następuje zarzucanie kwaśnej treści do przełyku. Prowadzi to do podrażnienia, z czasem powodującego zapalenie i nadżerki nabłonka przełyku.

Refluks może występować sporadycznie u zdrowych osób. Jeśli natomiast utrzymuje się przewlekle, a dodatkowo stwierdza się uszkodzenie przełyku, wówczas mówi się o chorobie refluksowej (ang. gastroesophageal reflux disease, GERD) . 

Refluks u niemowląt 

Refluks u małych dzieci ma nieco inny obraz niż u dorosłych. Narażone są głównie wcześniaki, zwłaszcza urodzone przed 34. tygodniem ciąży. Jest to związane m.in. z zaburzeniami napięcia mięśniowego, które dotyczą także dolnego zwieracza przełyku. Czasami refluks jest też wynikiem wrodzonej przepukliny rozworu przełykowego. U tych dzieci refluks może objawiać się wymiotami, ulewaniem pokarmu, nawracającym zapaleniem płuc. Refluks jest dla noworodków szczególnie niebezpieczny, ponieważ może przyczyniać się do bezdechów i zwolnienia akcji serca. W przypadku refluksu u noworodków i niemowląt stosuje się głównie modyfikację metod karmienia oraz ułożenia dziecka przy jednoczesnym monitorowaniu funkcji życiowych. 

Przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego – co może go powodować? 

Jest wiele możliwych przyczyn refluksu. Udokumentowanymi czynnikami ryzyka rozwoju choroby refluksowej są przepuklina rozworu przełykowego oraz stany przebiegające ze wzrostem ciśnienia w jamie brzusznej, takie jak ciąża i otyłość brzuszna. W przypadku refluksu u kobiet ciężarnych objawy zwykle ustępują po porodzie. Zarzucaniu treści żołądkowej sprzyjają także zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego. Mają one miejsce np. w polineuropatii alkoholowej i cukrzycowej.

Jedną z chorób układowych, w których często pojawia się refluks żołądkowo-przełykowy i zaburzenia połykania jest twardzina układowa. Refluks jest też objawem niepożądanym stosowania niektórych leków, np. doustnych środków antykoncepcyjnych, niektórych leków stosowanych w kardiologii. 

Powiązane produkty

Objawy refluksu 

Częstymi objawami refluksu są ból w klatce piersiowej, kwaśne odbijanie i cofanie się treści pokarmowej do gardła, a także wrażenie odczuwania przeszkody w gardle. Niektóre objawy mogą sprawiać wrażenie nietypowych. Są to objawy laryngologiczne wynikające z refluksu krtaniowo-gardłowego. Jest to zjawisko, w którym kwaśna treść żołądkowa przedostaje się przez przełyk do gardła i dalej do górnych dróg oddechowych. Przewlekłe podrażnianie strun głosowych przez kwaśną treść żołądkową powoduje m.in. chrypkę. Część chorych skarży się także na przewlekły kaszel i częste infekcje górnych dróg oddechowych. Częstą dolegliwością jest nieprzyjemny zapach z ust.

Refluks żołądkowo-przełykowy niesie za sobą ryzyko poważnych powikłań. Uszkodzenie nabłonka przełyku przez sok żołądkowy powoduje przewlekły stan zapalny, zwężenie przełyku, tzw. przełyk Barretta, a nawet raka przełyku. 

Pewne objawy alarmowe powinny skłonić daną osobę do pilnego zasięgnięcia pomocy lekarskiej. Do objawów tych należą problemy z przełykaniem, krwiste wymioty lub krew w stolcu, nagła i niezamierzona utrata masy ciała. 

Rozpoznanie i leczenie refluksu 

Podstawowym badaniem przy rozpoznawaniu refluksu żołądkowo-przełykowego jest gastroskopia. Zabieg ten pozwala uwidocznić takie nieprawidłowości jak nieszczelność wpustu żołądka, przepuklina rozworu przełykowego czy stan zapalny błony śluzowej przełyku. Możliwe jest także pobranie wycinków do badania histopatologicznego lub testu na obecność H. pylori.

Ze względu na to, że gastroskopia jest stosunkowo bezpiecznym badaniem i dostarcza lekarzowi wiele informacji, jest to preferowana metoda w diagnostyce choroby refluksowej. 

Możliwe jest także wykonanie innych badań. Jednym z nich jest pH-metria. Polega ona na umieszczeniu w przełyku pewnej sondy, której zadaniem jest pomiar odczynu treści, która się tam znajduje. Pojawienie się treści o zbyt kwaśnym odczynie może wskazywać na zarzucanie treści żołądkowej. Kolejnym badaniem jest wykonanie zdjęcia RTG. Nie można z jego pomocą rozpoznać samego refluksu ale raczej przepuklinę rozworu przełykowego. Zdjęcie takie wykonuje się po doustnym podaniu środka kontrastowego. 

Leczenie refluksu polega głównie na stosowaniu leków obniżających wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Stosuje się głównie leki z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP) takie jak: omeprazol, pantoprazol, esomeprazol. Drugą grupą leków są blokery receptora histaminowego H2, np. ranitydyna.

Choroby refluksowej często nie da się całkowicie wyleczyć. Chorzy muszą stosować leki przewlekle, nierzadko do końca życia. Pozwala to uniknąć niektórych poważnych powikłań. Często stosowanie odpowiedniej diety pozwala na zredukowanie dawki leków.

U osób młodych i w dobrym stanie ogólnym, u których leczenie nie przynosi oczekiwanego efektu lub istnieją przeciwwskazania do stosowania leków farmakologicznych, można rozważyć leczenie chirurgiczne. Polega ono na przeprowadzeniu tzw. fundoplikacji. W przypadku sporadycznych napadów zgagi można stosować pastylki zobojętniające do ssania. Są to preparaty na bazie soli wapnia i magnezu. 

Domowe sposoby na refluks 

W przypadku pojawienia się objawów zgagi można doraźnie zastosować pewne sposoby, które zmniejszą dolegliwości. Krótkotrwałą ulgę może przynieść wypicie szklanki niegazowanej wody. Jeśli refluks pojawia się w nocy, można nieco wyżej ułożyć poduszkę pod głową lub położyć się na lewym boku. Część z wyżej wymienionych leków jest dostępna bez recepty. Można więc stosować je doraźnie w razie pojawienia się objawów. Nie należy jednak przekraczać maksymalnej dawki podanej na ulotce.

Nie powinno się także stosować tych leków przewlekle, bez konsultacji z lekarzem. Pomimo możliwej chwilowej skuteczności nie zaleca się zażywania roztworu sody oczyszczonej przy objawach refluksu.

Jakie zioła na refluks? W aptekach dostępnych jest wiele preparatów ziołowych, które mogą przynieść ulgę w dolegliwościach związanych z refluksem. Są one oparte m.in. na rumianku, zielu glistnika, aloesie, prawoślazie lekarskim i in. Z reguły preparaty ziołowe są bezpieczne w stosowaniu. Nie powinny one jednak zastępować środków farmakologicznych, jeśli istnieją rzeczywiste wskazania do farmakoterapii. 

Zalecenia dla pacjenta: żywienie, styl życia 

Osoby cierpiące z powodu refluksu mogą zastosować się do kilku zaleceń, dzięki którym możliwe będzie stosowanie mniejszych dawek leków. W przypadku osób otyłych zalecana jest redukcja masy ciała. Korzystny wpływ ma także zaprzestanie palenia papierosów, spożywania alkoholi wysokoprocentowych i napojów gazowanych.

Należy również stosować specjalną dietę przy refluksie: przewiduje ona ograniczenie spożywania pewnych produktów, które mogą wyzwalać dolegliwości związane z refluksem. Do produktów, których należy unikać, należą m.in. potrawy tłuste i ciężkostrawne, sosy pomidorowe, cytrusy, cebula, czosnek, słone przekąski i inne. Stosując leczenie odżywianiem pod kontrolą lekarza i dietetyka możliwe jest w pewnych wypadkach nawet całkowite odstawienie leków.

Znaczenie ma także sposób jedzenia. Nie należy jeść szybko i dużo naraz. Wskazane jest rozłożenie posiłków na kilka porcji w ciągu dnia. Przy czym należy pamiętać, że bezpośrednio po jedzeniu nie należy uprawiać aktywności fizycznej ani przyjmować pozycji leżącej. Ostatni posiłek powinien mieć miejsce najpóźniej dwie godziny przed snem. 

  1. W. Kawalec, R. Grenda, H. Ziółkowska (red.), Pediatria, Warszawa 2013, 229. 
  2. P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2015, Kraków 2015, 927-930.
  3. Dieta w chorobie refluksowej przełyku, „Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej” [online], https://ncez.pl/choroba-a-dieta/choroby-ukladu-pokarmowego/dieta-w-chorobie-refluksowej-przelyku---zalecenia-do-pobrania, [dostęp:] 24.05.2020.
  4. U. Alecci, F. Bonina, A. Bonina i in., Efficacy and Safety of a Natural Remedy for the Treatment of Gastroesophageal Reflux: A Double-Blinded Randomized-Controlled Study. „Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine”, nr 1-8 (2016) 2016.
  5. J. Fibak (red.), Chirurgia. Podręcznik dla studentów, Warszawa 2005, 735-739. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak dawkować melatoninę na sen? Czy pomaga zasnąć?

    Melatonina to kluczowy hormon procesu zasypiania. Jej niedobory mogą niekorzystnie wpływać na zachowanie prawidłowego cyklu okołodobowego, a tym samym przyczyniać się do występowania zaburzeń wielu mechanizmów zachodzących w organizmie. Ilość wydzielanej melatoniny zmniejsza się wraz z wiekiem, przez co najbardziej narażone na jej niedobory są osoby starsze. Jakie inne funkcje spełnia hormon snu, jak należy go suplementować i czym objawiają się niedobory melatoniny? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Lukrecja – co to za roślina? Właściwości, działanie, przeciwwskazania

    Któż z nas chociaż jeden raz w życiu nie zetknął się z niezwykłymi, czarnymi cukierkami o ślimakowatym kształcie? Ponoć albo się je kocha, albo nienawidzi. Charakterystyczny kolor i smak słodycze te zawdzięczają zawartości ekstraktu z lukrecji – rośliny, nad której bogactwem zastosowań warto się pochylić. Czym zatem jest lukrecja, jakie ma właściwości i jaki może mieć wpływ na nasze zdrowie?

  • Czym jest i jak działa żeń-szeń? Zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania Panax ginseng

    Żeń-szeń, nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, jest jednym z najlepiej opisanych adaptogenów. Według medycyny chińskiej powinno się go stosować jedynie w miesiącach zimowych. Żeń-szeń może wpływać na poprawę funkcji kognitywnych (poznawczych), poprawia samopoczucie i pamięć, łagodzi stres oraz działa korzystnie na skórę i potencję seksualną. Na rynku można kupić wiele preparatów z żeń-szeniem, zarówno w formie tabletek czy kapsułek, jak i płynnych ekstraktów. Który preparat z żeń-szeniem wybrać, jaka jest dzienna zalecana dawka tego adaptogenu oraz w jakiej porze dnia należy zażywać ten suplement? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cytrynian magnezu, zwykły magnez, a może magnez z witaminą B6 – który wybrać?

    W aptekach i sklepach z suplementami dostępnych jest kilka form magnezu. Jedne preparaty występują w postaci magnezu z witaminą B6, inne określane są mianem cytrynianu magnezu (także w wersji z pirydoksyną), a jeszcze inne oferowane są w formie samego magnezu. Magnez można kupić zarówno w formie tabletek, kapsułek, saszetek z proszkiem do rozpuszczania w wodzie, jak i w postaci płynu czy żelek. Czym różnią się poszczególne suplementy, które połączenie jest najskuteczniejsze i najlepiej przyswajalne oraz dlaczego magnezu nie wolno łączyć z preparatami zawierającymi żelazo i wapń? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Co to jest cholekalcyferol – czyli jak powstaje witamina D w kapsułkach?

    Cholekalcyferol jest formą witaminy D3, która jest niezbędna do utrzymania zdrowego układu kostnego i zdrowia skóry. Może być syntetyzowana przez skórę pod wpływem promieni UVB lub przyjmowana w formie suplementów diety. Ułatwia wchłanianie wapnia i fosforu, umożliwiając m.in. prawidłowy rozwój kości i zębów.

  • Jad pszczeli – jakie ma właściwości lecznicze?

    Jad wytwarzany przez pszczoły miodne (Apis mellifera) to bezwonna, bezbarwna, gorzka ciecz, zawierająca mieszaninę różnych aktywnych substancji, takich jak peptydy, białka o właściwościach enzymatycznych czy biogenne aminy. Mimo że jest toksyną, która może prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznej, to posiada także liczne właściwości prozdrowotne. Jakie są wyniki badań dotyczących jadu pszczelego?

  • Suplementacja przy insulinooporności

    Insulinooporność jest zaburzeniem metabolizmu, które może zamienić się w poważną chorobę, która obecnie może dotyczyć nawet 2 milionów Polaków. Przyczynia się do tego przede wszystkim siedzący tryb życia, przetworzona, wysokoenergetyczna żywność, a także przewlekły stres wpływający na nasze zachowania żywieniowe – „zajadanie” problemów. Insulinooporność nie musi być leczona, niemniej jeśli na czas nie zareagujemy zmianą dotychczasowego stylu życia, może przerodzić się w pełnoobjawowe schorzenie – cukrzycę. Cennym elementem uzupełniającym dietoterapię może być racjonalna, przemyślana suplementacja. Jakie składniki szczególnie wspierają zdrowie metaboliczne?

  • Suplementacja w Hashimoto – jak wpływają na to nutraceutyki?

    Hashimoto, a raczej autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, jest coraz powszechniej diagnozowanym schorzeniem. Mówimy o nim wtedy, gdy nasz układ odpornościowy atakuje tarczycę. W chorobie tej może dojść zarówno do podwyższonej czynności gruczołu, jak i normalnej lub obniżonej czynności. Hashimoto dotyka znacznie częściej kobiety niż mężczyzn. Wsparciem działania tarczycy, jak i całej terapii, może być racjonalna suplementacja w oparciu o składniki, których skuteczność potwierdzają wyniki badań naukowych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij