Halitoza – brzydki, nieprzyjemny zapach z ust – jak go zwalczać?

Halitoza jest jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się pacjentów do gabinetów stomatologicznych. Nieprzyjemny zapach z ust nie zawsze wiąże się z obecnością stanów patologicznych w jamie ustnej. Istnieje szereg przyczyn wynikających ze schorzeń układu pokarmowego i problemów laryngologicznych. Często źródłem problemu jest nieprawidłowa dieta.

1. Co to jest halitoza?
2. Brzydki zapach z ust – jakie są przyczyny w jamie ustnej?
3. Co powoduje nieświeży oddech – pozostałe przyczyny
4. Brzydki zapach z ust u dziecka – jakie mogą być przyczyny?
5. Jak się pozbyć nieświeżego oddechu?
6. Diagnostyka halitozy – jakie badania wykonać
7. Domowe sposoby na nieświeży oddech w jamie ustnej

Co to jest halitoza?

Halitoza (fetor ex ore, bad breath) to nieprzyjemny zapach z jamy ustnej. Może pojawiać się okresowo lub występować stale. W wydychanym powietrzu znajdują się liczne związki uwalniane w procesie przemian metabolicznych. Jeśli stężenie niektórych z nich przekroczy wartości progowe albo pojawią się związki niewystępujące u osób zdrowych, zapach oddechu zmienia się. Za przykry zapach z ust w głównym stopniu odpowiadają lotne związki siarki.

Przyczyną halitozy są w 80–90 proc. zaburzenia zlokalizowane w jamie ustnej, schorzenia laryngologiczne (5–8 proc.), gastrologiczne oraz inne ogólnoustrojowe. Jednak nie zawsze udaje się ustalić, co powoduje fetor ex ore. Niektórzy pacjenci nie czują, że ich oddech jest nieświeży (tzw. paradoks halitozy), inni są świadomi występowania problemu. Halitoza, oprócz aspektu medycznego, ma również wpływ na jakość życia – prowadzi niekiedy do unikania kontaktów społecznych i obniżenia nastroju.

Brzydki zapach z ust – jakie są przyczyny w jamie ustnej?

Halitoza ustna spowodowana jest przyczynami stomatologicznymi. Do najczęstszych zalicza się: obecność nalotu na grzbiecie języka, obecność płytki bakteryjnej i kamienia nazębnego (niedostateczna higiena jamy ustnej), zapalenie dziąseł i przyzębia (paradontoza), obecność zębów z ubytkami próchnicowymi, martwych z nieprzeleczonymi kanałami, nieusunięte korzenie zębowe, owrzodzenia i przetoki ropne czy stany zapalne i kamicę ślinianek, które prowadzą do spadku wydzielania śliny. Również niewłaściwa higiena uzupełnień protetycznych sprzyja namnażaniu się na ich powierzchni bakterii i grzybów, a w rezultacie powstawaniu fetor ex ore.

Nieprzyjemny zapach z ust nie zawsze wiąże się z obecnością stanów patologicznych w jamie ustnej. Może być również spowodowany fizjologicznym zmniejszaniem wydzielania śliny w nocy, co sprzyja wzrostowi beztlenowej flory bakteryjnej produkującej związki lotne o przykrej woni. Inną przyczyną halitozy mogą być związane z wiekiem zmiany w ilości i składzie śliny u osób starszych.

Dowiedz się, jakie są przyczyny suchości w ustach, czyli kseorostomii.

Co powoduje nieświeży oddech – pozostałe przyczyny

Do schorzeń ogólnoustrojowych, mogących powodować halitozę, należą: choroby układu oddechowego, pokarmowego, niektóre choroby oskrzeli i płuc, nerek (mocznica), niewydolność i marskość wątroby, zapalenie pęcherzyka żółciowego, cukrzyca, niektóre zaburzenia metaboliczne (np. hipermetioninemia), choroby psychiatryczne i nowotworowe, zaburzenia hormonalne (np. u kobiet w okresie okołomenopauzalnym, podczas menstruacji) oraz stres.

Nieświeży zapach z ust może być też spowodowany nieodpowiednią dietą i głodzeniem, podwyższoną temperaturą ciała, niektórymi pokarmami (np. czosnek) i lekami (np. diuretyki), nadużywaniem alkoholu czy paleniem papierosów. W około 5 proc. nie udaje się znaleźć przyczyny halitozy.

Nieświeży oddech – przyczyny z żołądka

W kilku procentach przypadków halitoza może być związana z chorobami przewodu pokarmowego. Do najczęstszych przyczyn zalicza się m.in. refluks żołądkowo-przełykowy, zakażenie Helicobacter pylori, nieżyt błony śluzowej żołądka, zespół upośledzonego wchłaniania, choroby zapalne i uchyłki przełyku oraz chorobę Leśniowskiego-Crohna.

Przykry zapach z ust – zatoki i gardło

Schorzenia laryngologiczne są drugą, po jamie ustnej, przyczyną nieświeżego zapachu z ust. Do najczęstszych przyczyn halitozy można zaliczyć: przewlekłe zapalenie migdałków, anginę ropną, zapalenie gardła, zapalenie zatok szczękowych i gromadzenie się treści w kryptach migdałkowych (kamienie migdałowe).

Brzydki zapach z ust u dziecka – jakie mogą być przyczyny?

Przyczyny halitozy u dzieci są takie same jak u dorosłych. W około 90 proc. przypadków źródłem problemu jest jama ustna: brak lub niewłaściwie przeprowadzane zabiegi higieniczne, obecność stanów zapalnych dziąseł i błony śluzowej, ubytków próchnicowych czy martwych zębów. Jedną z przyczyn laryngologicznych halitozy jest przerost migdałka gardłowego. Jednak nieprzyjemny zapach z ust powoduje nie samo powiększenie adenoidu, lecz prawdopodobnie jego nadkażenie bakteriami beztlenowymi lub gronkowcem złocistym. Również refluks żołądkowo-przełykowy, ciało obce w jamie nosowej, stany zapalne gardła, nosa i zatok mogą przyczyniać się do powstawania halitozy u młodych pacjentów.

Należy zwrócić uwagę na sposób oddychania dziecka, gdyż oddychanie przez usta, częste m.in. w przypadku przerostu migdałka gardłowego, u alergików i dzieci z niskim napięciem mięśniowym może być kolejną przyczyną powstawania nieświeżego oddechu. W przypadku stwierdzenia brzydkiego zapachu z buzi u własnego dziecka należy skonsultować się z pediatrą, który oceni prawdopodobną przyczynę i ewentualnie zleci dalsze konsultacje.

Jak się pozbyć nieświeżego oddechu?

Halitoza w większości przypadków spowodowana jest zaburzeniami zlokalizowanymi w jamie ustnej. Za jej główną przyczynę uznaje się płytkę nazębną i nalot na grzbietowej tylnej części języka. To one są głównymi rezerwuarami bakterii produkujących związki o nieprzyjemnym zapachu. U osób z halitozą często stwierdza się gorszą higienę jamy ustnej. Ważne jest zatem odbycie profesjonalnej wizyty higienizacyjnej wraz z instruktażem oraz doborem akcesoriów do mycia domowego. Niezwykle istotne jest codzienne oczyszczanie języka za pomocą specjalnych skrobaków lub szczoteczek oraz czyszczenie przestrzeni międzyzębowych przy pomocy nici dentystycznych (lub szczoteczek międzyzębowych).

Pacjent powinien wyleczyć wszystkie zęby, usunąć korzenie przeznaczone do ekstrakcji oraz zlikwidować stany zapalne dziąseł i błony śluzowej (tzw. sanacja jamy ustnej). Najlepsze efekty uzyskuje się poprzez połączenie dobrej higieny z działaniem przeciwbakteryjnym substancji aktywnych zawartych w pastach, płukankach i tabletkach dedykowanych pacjentom z halitozą.

Diagnostyka halitozy – jakie badania wykonać

W diagnostyce halitozy, oprócz przeprowadzenia odpowiedniego wywiadu i badania pacjenta, można stosować specjalistyczne badania diagnostyczne. Należą do nich:

• organoleptyczne badania subiektywne, np. wąchanie powietrza wydychanego przez pacjenta;
• obiektywne badania, np. za pomocą specjalnego urządzenia – halimetru, w których określa się stężenie lotnych związków siarki w wydychanym powietrzu;
• badania mikrobiologiczne – halitoza związana jest z obecnością w jamie ustnej, głównie w kieszonkach dziąsłowych i na grzbietowej części języka, określonych szczepów bakterii;
• testy ze śliny, np. oznaczanie poziomu enzymu beta-galaktozydazy. Jego aktywność jest wprost proporcjonalna to stopnia nasilenia halitozy.

W przypadku podejrzenia halitozy, której przyczyna nie leży w schorzeniach jamy ustnej, a można ją stwierdzić po doprowadzeniu do sanacji i wdrożeniu właściwej higieny, konieczne jest rozszerzenie diagnostyki. Pacjent kierowany jest na konsultację do lekarza rodzinnego, a w razie potrzeby do lekarzy specjalistów, np. gastroenterologa czy laryngologa. Do zlecanych najczęściej badań diagnostycznych należą m.in. badania krwi, moczu, USG, badania radiologiczne i endoskopowe.

Domowe sposoby na nieświeży oddech w jamie ustnej

Halitoza jest problemem znanym od dawna. Już Hipokrates w odpowiedzi na pytanie, jak zwalczać brzydki zapach z ust, zalecał stosowanie płukanek z wyciągami z ziół. Obecnie w wielu krajach nadal stosowane są naturalne produkty mające poprawić oddech, np. olejek goździkowy w Iraku, natka pietruszki we Włoszech czy cynamon w Brazylii.

Środkami wspomagającymi walkę z nieprzyjemnym zapachem są odpowiednie pasty (np. zawierające stabilizowany fluorek cyny i heksametafosforan sodu, triklosan, sodę oczyszczoną) oraz płukanki (np. z chlorheksydyną, chlorkiem cetylpirydyny czy olejkami eterycznymi). Ważną rolę w redukcji nieprzyjemnego zapachu mogą też odegrać jony cynku, cyny, sodu czy magnezu będące składnikami past, płukanek czy tabletek.

Wchodzą one w reakcje ze związkami siarki, tworząc bezwonne siarczki. Nie maskują zatem przykrego zapachu – jak ma to miejsce w przypadku używanych często przez pacjentów gum czy cukierków – a zapobiegają jego powstawaniu. Niektóre z preparatów, np. tabletki zawierające chelat bisglicynianu cynku, uwalniają jony cynku stopniowo, dzięki czemu wykazują kilkugodzinną skuteczność, która rozpoczyna się już po kilku minutach od przyjęcia preparatu.