Gastroskopia – kiedy się ją wykonuje i jak się do niej przygotować?

Dzięki gastroskopii możliwe jest zbadanie początkowego odcinka układu pokarmowego i wczesne rozpoznanie schorzeń przełyku, żołądka lub dwunastnicy. Gastroskopię wykorzystuje się także w celach terapeutycznych np. przy opaskowaniu żylaków przełyku. Jak przebiega gastroskopia i jak należy się do niej przygotować? Jakie są wskazania i przeciwwskazania do wykonania badania? 

Gastroskopia jest zabiegiem, który umożliwia wczesne rozpoznawanie pewnych chorób przełyku, żołądka czy dwunastnicy. To z kolei pozwala na wczesne rozpoczęcie leczenia i uniknięcie poważnych powikłań. Wielu pacjentów ma obawy przed wykonaniem takiego badania. W dużej części są one bezpodstawne. Z pewnością wątpliwości te nie powinny opóźniać przeprowadzenia diagnostyki endoskopowej, jeśli istnieją ku temu wskazania. 

Gastroskopia – co to za badanie i ile kosztuje? 

Gastroskopia jest zabiegiem diagnostyczno-leczniczym. Polega ona na wprowadzeniu przez usta, do przewodu pokarmowego, aparatu endoskopowego. Badanie umożliwia rozpoznanie schorzeń takich jak choroba wrzodowa lub choroba refluksowa przełyku. W niektórych stanach takich jak krwawienie z przełyku lub żołądka możliwe jest także zatrzymanie krwawienia. Badanie przeprowadza lekarz gastroenterolog lub chirurg posiadający odpowiednie uprawnienia. Sam zabieg można wykonać zarówno w trybie ambulatoryjnym, jak i podczas pobytu w szpitalu. 

Gastroskopia wykonywana „na NFZ”, na podstawie skierowania jest bezpłatna. W wielu ośrodkach możliwe jest także wykonanie badania odpłatnie. Koszt wynosi zwykle od 200 do 300 zł. W niektórych miejscach można także, za dopłatą ok. 200 zł, przeprowadzić badanie pod narkozą. Wymaga to dodatkowego udziału lekarza anestezjologa. Wówczas badanie przebiega bezstresowo i bezboleśnie. 

Wskazania i przeciwwskazania do wykonania gastroskopii 

Wskazań do wykonania gastroskopii jest wiele. Skierowanie na badanie może wystawić np. lekarz rodzinny, chirurg, gastroenterolog. Diagnostyka endoskopowa górnego odcinka przewodu pokarmowego jest zalecana np. w przypadku niestrawności, która pojawiła się u osoby po 45. roku życia i niereagującej na leczenie. Innymi wskazaniami są także problemy z przełykaniem lub ból towarzyszący przełykaniu. Do innych wskazań należą: 

• długo utrzymująca się zgaga, 
• ból charakterystyczny dla choroby wrzodowej, 
• epizod krwawienia z przewodu pokarmowego pod postacią krwistych lub fusowatych wymiotów, a także smolistych stolców, 
• długotrwała biegunka, 
• marskość wątroby, np. na tle alkoholowym, 
• częste wymioty i nudności bez uchwytnej przyczyny. 

Gastroskopia jest też wykorzystywana w celach terapeutycznych. Z jej pomocą można np. zatamować aktywne krwawienie z przełyku lub wykonać opaskowanie żylaków przełyku, w celu zapobiegania krwawienia. Za pomocą specjalnych szczypczyków można też usuwać polipy, zmiany przedrakowe, a także ciała obce.

W przypadku nieoperacyjnych guzów powodujących zwężenie górnego odcinka przełyku pokarmowego, można zastosować gastroskopię jako metodę leczenia paliatywnego. Wówczas wykonuje się poszerzenie przełyku przy użyciu specjalnych balonów albo wyłania tzw. gastro- lub jejunostomię odżywczą. Są to przewody umożliwiające podawanie pokarmu bezpośrednio do żołądka lub dwunastnicy. 

Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania gastroskopii jest świadome niewyrażenie zgody na zabieg. Pacjent zawsze ma taką możliwość, nawet gdy  decyzja może być dla niego szkodliwa. Pozostałe przeciwwskazania uwzględniają stany nagłe: zawał mięśnia sercowego, ostra niewydolność serca oraz ostra niewydolność oddechowa. Są to jednak przeciwwskazania względne. Oznacza to, że w ich przypadku można wykonać gastroskopię, jeśli zabieg ten jest potencjalnie korzystny dla danej osoby. 

Domowe testy wykrywające H. pylori  a gastroskopia

W przypadku gastroskopii wykonywanej z powodu podejrzenia choroby wrzodowej lub zapalenia błony śluzowej żołądka, bardzo ważnym elementem badania jest badanie fragmentu błony śluzowej pod kątem zakażenia bakterią Helicobacter pylori. W przypadku gastroskopii wykonuje się szybki test ureazowy, którego wynik można odczytać już po kilku minutach. Czasami wynik jest jednak niejednoznaczny. Wówczas zakażenie można wykluczyć stosując test wykrywający antygeny bakterii w kale lub przeciwciała przeciwko H. pylori we krwi. Należy pamiętać jednak, że badanie obecności przeciwciał we krwi może służyć jedynie do wykluczenia zakażenia. Przeciwciała są obecne nawet u osób, które przebyły zakażenie w przeszłości.  

Gastroskopia – jak się do niej przygotować? 

Przygotowanie do gastroskopii nie jest skomplikowane. Wymagane jest bycie na czczo. Nie można też pić płynów co najmniej cztery godziny przed badaniem. Można zażywać też większość leków przyjmowanych przewlekle. Nie powinno się przyjmować natomiast leków przeciwcukrzycowych. Zwykle konieczne jest odstawienie na min. 2 tygodnie leków zmniejszających wydzielanie kwasu solnego, np. z grupy IPP.

W przypadku leków przeciwkrzepliwych, potocznie zwanych rozrzedzającymi, czasami konieczne jest odstawienie tych leków przed badaniem. Decyduje o tym lekarz wykonujący lub zlecający badanie. Czasami, przed gastroskopią zleca się wykonanie dodatkowych badań laboratoryjnych. 

Jak przebiega gastroskopia? 

Aparat do gastroskopii (endoskop) ma długość ok. metra i około centymetra średnicy. Badanie na ogół wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Urządzenie wprowadza się do jamy ustnej przez specjalny ustnik uniemożliwiający zaciśnięcie zębów. Dlatego też podczas całego badania należy oddychać przez nos. Przed zabiegiem podaje się na ścianę gardła środek znieczulający w formie spreju. Pozwala to złagodzić ból, ale też osłabia nieco odruch wymiotny.

To, ile trwa gastroskopia, zależy od przygotowania i współpracy pacjenta z personelem medycznym. Jeśli wszystko przebiega sprawnie, zabieg trwa od kilkunastu minut do pół godziny. Podczas gastroskopii lekarz stopniowo wsuwa aparat do przełyku i dalej, wprowadzając do przewodu pokarmowego powietrze. Dzięki temu żołądek rozdyma się i możliwa jest jego dokładna ocena. Powoduje to, niestety, odbijanie, które może utrzymywać się jeszcze przez pewien czas po badaniu.

Czy gastroskopia jest bezpieczna? 

Gastroskopia jest bezpieczną procedurą. Powikłania zdarzają się bardzo rzadko i dotyczą one głównie zabiegów wykonywanych w celach terapeutycznych, np. usuwania polipów. Poważne powikłania po gastroskopii dotyczą głównie krwawienia. Jeszcze rzadziej zdarzają się np. bakteriemia lub perforacja. Często przez kilka godzin utrzymuje się odbijanie, które może być nieprzyjemne. Czasami, kiedy minie działanie znieczulenia, przez chwilę odczuwalny jest ból gardła. Gastroskopia jest na tyle bezpieczna, że można ją wykonywać w ciąży. 

Wskazówki dla pacjenta po wykonaniu gastroskopii 

Po gastroskopii można praktycznie od razu wrócić do normalnej aktywności. Po zabiegu wykonanym w warunkach ambulatoryjnych pacjent może od razu wrócić do domu. Jeśli lekarz nie zadecyduje inaczej, możliwe jest także przyjmowanie pokarmu zaraz po badaniu. Z uwagi na podrażnienie błony śluzowej gardła i przełyku po gastroskopii powinno się zjeść raczej lekki i delikatny posiłek. Pozwoli to uniknąć przykrych dolegliwości.

Jeśli podczas badania potwierdzi się podejrzenie choroby wrzodowej lub refluksowej, po gastroskopii należy wdrożyć dietę odpowiednią dla pacjentów z tymi chorobami.

Szczegółowe zalecenia po wykonaniu gastroskopii powinien pacjentowi przedstawić lekarz wykonujący lub zlecający badanie. Duża ilość gazu, jaką wprowadza się do przewodu pokarmowego, może powodować dyskomfort po gastroskopii. Zwykle mija on po czasie od kilkunastu minut do kilku godzin.

Wyniki po gastroskopii zwykle można odebrać zaraz po badaniu. Zawierają one przygotowany przez lekarza opis oraz ewentualny wynik testu ureazowego. Jeśli w trakcie zostały pobrane wycinki do badania histopatologicznego, na ich wynik trzeba poczekać od 2 do 3 tygodni.