Jak zadbać o serce w młodym wieku?

Choroby układu krążenia od lat znajdują się w czołówce przyczyn zgonów w naszym kraju. To skutek przede wszystkim niewłaściwego stylu życia – niestety w zdecydowanej większości przypadków kłopoty z sercem to nasza własna zasługa, na którą zazwyczaj pracujemy przez kilkanaście lat, a może nawet całe życie.

Czynniki ryzyka

Wystarczy spojrzeć na czynniki ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia, które możemy podzielić na niemodyfikowalne (czyli takie, na które nie mamy wpływu):

• wiek: mężczyźni > 55 rż.; kobiety > 65 rż.
• płeć: męska
• wywiad rodzinny
• choroby układu krążenia występujące w rodzinie: zawał serca, nagły zgon lub udar mózgu

oraz modyfikowalne (czyli takie, które możemy i powinniśmy zminimalizować (właściwie leczyć), a najlepiej całkowicie wyeliminować z naszego życia):

• mała aktywność fizyczna,
• spożywanie alkoholu,
• palenie papierosów,
• stres,
• nadciśnienie tętnicze,
• podwyższony poziom cholesterolu,
• nieprawidłowe odżywianie,
• nadwaga i otyłość,
• zespół metaboliczny,
• cukrzyca.

W związku z powyższym, z punktu widzenia opieki zdrowotnej, profilaktyka chorób układu krążenia u dzieci i młodzieży powinna obejmować:

• edukację prozdrowotną,
• identyfikację grup zwiększonego ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia,
• interwencje prewencyjne w tych grupach.

W ramach edukacji prozdrowotnej wszystkim dzieciom zaleca się:

• odpowiednią dietę pozwalającą na prawidłowy wzrost i rozwój, utrzymanie należnej masy ciała (określonej na podstawie siatek centylowych), ciśnienia tętniczego i profilu lipidowego. Podaż kalorii powinna być dostosowana do zapotrzebowania. Zaleca się zbilansowane spożywanie warzyw i owoców, produktów zbożowych pełnoziarnistych, produktów mlecznych, ryb, orzechów, drobiu i chudego mięsa. Zaleca się ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych, a także soli <6 g/d i cukrów prostych.
• niepalenie tytoniu, ale także nieprzebywanie w pomieszczeniach, gdzie się go pali
• zwiększenie aktywności fizycznej do co najmniej 60 minut dziennie. Wskazane jest ograniczenie przebywania przed ekranem monitora do maksymalnie 2 godzin dziennie.

Kilka słów więcej o aktywności fizycznej

Systematyczny wysiłek fizyczny to jeden z najważniejszych i najprostszych sposobów, by pozytywnie wpłynąć na nasz organizm. Aktywność fizyczna warunkuje prawidłowy rozwój psychofizyczny, poprawia jakość życia i zmniejsza ryzyko wystąpienia modyfikowalnych czynników ryzyka chorób układu krążenia. Propagowanie wysiłku fizycznego (dostosowanego do wieku, aktualnej sprawności fizycznej i stanu zdrowia) powinno rozpoczynać się w okresie wczesnego dzieciństwa i trwać do okresu późnej starości. Nadmiernie intensywna aktywność fizyczna, to znaczy nieracjonalna, niedostosowana do możliwości organizmu, nawet u osoby mającej poczucie pełnego zdrowia może być niebezpieczna, dlatego podejmowanie intensywnej aktywności fizycznej powinno być poprzedzone konsultacją lekarską. Zalecana aktywność fizyczna dla osób zdrowych to wysiłek o umiarkowanej intensywności wykonywany systematycznie (co najmniej 3 razy w tygodniu, a najlepiej codziennie), trwający nie mniej niż 30 minut. Zalecany jest: szybki marsz lub marszobieg, jazda rowerem, gimnastyka ogólnorozwojowa lub pływanie. Należy jednak pamiętać, że wysiłek o mniejszej intensywności lub krótszym czasie trwania zawsze jest lepszy niż brak jakiejkolwiek aktywności.

Zaleca się:

• wykonać pomiar ciśnienia tętniczego u wszystkich osób bez rozpoznanego nadciśnienia tętniczego, począwszy od 3 roku życia, przynajmniej raz w roku, z zastosowaniem odpowiedniego mankietu.
• badanie przesiewowe stężenia cholesterolu całkowitego, u zdrowych dorosłych, należy wykonywać co 5 lat. Pierwsze oznaczenie powinno być wykonane w wieku 20 lat. Badaniami pod kątem zaburzeń lipidowych należy objąć także dzieci >2 roku życia – przede wszystkim te z rodzinnym wywiadem dyslipidemii lub przedwczesnej choroby układu krążenia. Przy prawidłowym lipidogramie wskazane jest powtórzenie badania co 3-5 lat.
• badanie przesiewowe glikemii na czczo, które należy wykonać u wszystkich pacjentów powyżej 45 roku życia, co 3 lata; natomiast co dwa lata, u otyłych dzieci należy wykonywać ocenę glikemii w doustnym teście obciążenia glukozą.
• oceniać u każdego pacjenta powyżej 10 roku życia status dotyczący palenia tytoniu. Pacjentom, którzy palą, należy zapewnić chociażby minimalną interwencję antytytoniową.
• obliczyć wskaźnik masy ciała (BMI) a u pacjentów z widoczną nadwagą (co 2 lata) dodatkowo należy zmierzyć obwód pasa.
• zadawać wszystkim pacjentom powyżej 13 roku życia pytanie o ilość i częstotliwość spożywania alkoholu oraz liczbę dni w tygodniu bez alkoholu.

Źródło: wytyczne Polskiego Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia