Ból zęba – o czym może świadczyć?

Ból zęba jest jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się pacjentów do lekarza dentysty, jednak może świadczyć on o wielu różnych jednostkach chorobowych – między innymi zapaleniu miazgi, stanie zapalnym tkanek otaczających ząb czy też nadwrażliwości zębów. Istotnymi w postawieniu prawidłowej diagnozy są charakter bólu, czynniki go nasilające czy też czas jego trwania.

Zapalenie miazgi

Ból zęba, z którym zgłasza się pacjent najczęściej wynika z występowania stanu zapalnego miazgi zęba – czyli naczyń i nerwów znajdujących się wewnątrz zęba. Zazwyczaj jego przyczyną jest nieleczona głęboka próchnica. Trwający dłużej niż 2-3 dni świadczy o nieodwracalności procesu i konieczności leczenia endodontycznego zęba. Ból charakterystyczny dla zapalenia miazgi jest samoistny i stały – nie powstaje jedynie po zmianie temperatury (ciepłych lub zimnych posiłkach), lecz pojawia się niezależnie, sam z siebie. Silny ból może powodować trudności z zasypianiem, lub wybudzać w nocy. Zapalenie miazgi może również przebiegać bezobjawowo. Kiedy dochodzi do martwicy miazgi zęba, pacjent może nie zaobserwować żadnych zmian objawów. Jednak charakterystycznym jest pojawienie się silnego bólu podczas jedzenia gorących pokarmów. Dodatkowo może pojawić się nieprzyjemny, lekko gnilny zapach z jamy ustnej. Konieczne jest zgłoszenie do lekarza dentysty, ponieważ nie leczony stan może rozwinąć się w zapalenie tkanek otaczających ząb.

Zapalenie tkanek wokół zęba

Wcześniej wymienione stany zapalne miazgi mogą przebiegać bez powikłań w postaci zapalenia tkanek sąsiadujących z zębem, ale mogą być sytuacje odwrotne, kiedy te tkanki zostają wciągnięte w proces zapalny. Wszystko zależy od inwazyjności bakterii w zmianie próchnicowej oraz odporności miazgi w danym zębie. Głównym objawem klinicznym powstania zapalenia tkanek okołowierzchołkowych jest ból powstający pod wpływem nagryzania lub opukiwania zęba. Niekiedy chory skarży się również na ból samoistny o różnym natężeniu. Dodatkowo niektórzy pacjenci zgłaszają uczucie „wysadzania zęba z zębodołu”.

Przejście w kolejny etap zaawansowania procesu zapalnego (powstanie ropnia okołowierzchołkowego) może być zauważalne przez pacjenta -  ból ma charakter pulsujący, ciągły, promieniujący. Dodatkowo nasila się on przy poziomym ułożeniu ciała, czyli chory odczuwa znacznie silniejszy ból w nocy. Dodatkowo, co charakterystyczne, ciepło wzmaga ból, natomiast zimno łagodzi.

Nasilenie objawów bólowych oraz pojawienie się objawów ogólnoustrojowych – gorączki i złego samopoczucia – świadczy o zaostrzeniu procesu i powstaniu ropnia podokostnowego.
Na tym etapie konieczne jest bardzo pilne zgłoszenie się do lekarza i rozpoczęcie leczenia – w zależności od stanu zęba leczenia kanałowego lub ekstrakcji zęba. Kiedy występują objawy ogólne zalecana może być również antybiotykoterapia.

Kiedy po silnych dolegliwościach następuje ich zmniejszenie, pacjent może odczuć ulgę, jednak świadczyć to może o zaawansowaniu procesu. Gdy wysięk ropny przebije kość i dostanie się pod błonę śluzową objawy bólowe (na skutek zmniejszenie napięcia) zmaleją, jednak pojawi się obrzęk tkanek miękkich twarzy. Mogą się również utrzymywać gorączka i złe samopoczucie. Taki stan wymaga pilnego leczenia obejmującego „otwarcie” zęba, nacięcie ropnia i antybiotykoterapię. Nieleczony prowadzi do poszerzenia stanu ropnego i może stwarzać zagrożenie życia.

Nadwrażliwość zębów

Jest to bardzo często odczuwana dolegliwość, mogąca mieć wiele przyczyn i różny stopień nasilenia. Częstość występowania nadwrażliwości zębiny w populacji osób dorosłych waha się od 8 do 57%. W warunkach prawidłowych zębina, przykryta szkliwem lub cementem, nie jest wrażliwa. Dopiero po jej odsłonięciu (np. po złamaniu korony zęba lub starciu szkliwa) staje się wrażliwa na bodźce. Wrażliwość zębiny jest normalną, obronną odpowiedzią żywych tkanek zęba na bodźce.

Odpowiedź bólową wywołują różnorodne bodźce działające na odsłoniętą zębinę. Najczęściej występuje wrażliwość na zimno (zimne napoje, lody, zimne powietrze), lecz ból może się także pojawić przy spożywaniu gorących, słodkich, kwaśnych lub (rzadziej) słonych potraw i napojów oraz pod wpływem bodźców mechanicznych (szczotkowanie zębów, nitkowanie, zakładanie i zdejmowanie protez). Dolegliwości bólowe występują także w trakcie leczenia stomatologicznego. Są wywołane podmuchem z aerozoli wodno-powietrznych, dotykiem, skrawaniem wiertłem oraz odwodnieniem zębiny przez osuszenie strumieniem powietrza lub kulką waty. Ból jest krótki, ostry, ustępujący krótko po zaprzestaniu działania bodźca. W odróżnieniu od wcześniej opisywanego bólu w stanach zapalnych miazgi, ból w nadwrażliwośći zębów nie pojawia się samoistnie, nie utrzymuje się długo po zaprzestaniu działania bodźca. Istnieje wiele sposobów leczenia nadwrażliwości zębów, lecz w każdej bardzo istotne jest znalezienie przyczyny utraty szkliwa lub cementu i zapobieganiu jej progresji. Przy łagodnej nadwrażliwośći wystarcza stosowanie w domu past do zębów nadwrażliwych – poprawę uzyskuje się na ogół po około 2 tygodniach ich stosowania.