Próchnica butelkowa u dziecka – co to takiego? Przyczyny, leczenie i profilaktyka

Próchnica butelkowa u dzieci dotyczy zębów mlecznych i powstaje na skutek kontaktu szkliwa z pokarmami, zwłaszcza bogatymi w cukry proste. Początkowo przyjmuje ona postać smug i odbarwień, następnie tworzą się ciemne plamy na powierzchni zębów. Próchnica u dzieci postępuje gwałtownie i może się szerzyć na otaczające zęby, w tym także zęby stałe. Przedwczesna utrata zębów mlecznych powoduje nieprawidłowe wyrzynanie zębów stałych, prowadząc do powstawania wad zgryzu.  

Próchnica butelkowa u niemowląt i dzieci – czym jest i jak się objawia?  

Próchnica butelkowa rozwija się u niemowląt i małych dzieci i dotyczy zębów mlecznych. Początkowo ma postać smug, plamek lub odbarwień na zębach dziecka. Próchnica u dzieci dość szybko postępuje, zajmując kolejne zęby. Zazwyczaj dotyczy ona zębów przednich (siekaczy). W postaci zaawansowanej obserwuje się brązowe lub czarne plamy, zlokalizowane często blisko dziąseł lub po wewnętrznej stronie zębów przez co trudno je dostrzec.   

Co powoduje próchnicę butelkową (wczesną)? 

Próchnica butelkowa (próchnica wczesnego dzieciństwa) powstaje na skutek długiego kontaktu zębów ze smoczkiem i osadzaniem się pokarmów, zwłaszcza bogatych w cukier, na słabo zmineralizowanych zębach, co prowadzi do powstawania ubytków. Zalegający pokarm na powierzchni zębów zwłaszcza w nocy, gdy wydzielanie śliny jest mniejsze niż w dzień, sprzyja rozwojowi bakterii i niszczeniu szkliwa zębów przez produkowane przez nie substancje. Ślina pełni funkcję ochronną, gdyż oczyszcza zęby i chroni przed nadmiernym rozwojem patogenów w jamie ustnej.  

Podsumowując, do czynników ryzyka rozwoju próchnicy wczesnodziecięcej zalicza się: 

• posiłki bogate w cukry (np. słodycze, soki owocowe, dosładzane posiłki),
• karmienie butelką przed snem i w nocy, gdy wydzielanie śliny jest mniejsze,
• nieprawidłową higienę jamy ustnej,
• zbyt późną opiekę stomatologiczną. 

Karmienie piersią a próchnica butelkowa 

Według danych naukowych ryzyko rozwoju próchnicy u dzieci karmionych sztucznie jest większe niż u dzieci karmionych piersią. Pokarm matki zawiera bakterie kwasu mlekowego (Lactobacillus), kazeinę oraz immunoglobuliny IgA, które ograniczają wzrost bakterii i ich przyleganie do szkliwa, przez co mogą zapobiegać uszkodzeniom powierzchni zębów i powstaniu próchnicy.  

Próchnica butelkowa a zęby stałe 

Próchnica butelkowa może rozprzestrzeniać się na zęby stałe lub prowadzić do przedwczesnej utraty zębów mlecznych, co może powodować problemy z  prawidłowym wyrzynaniem zębów stałych i powstawaniem wad zgryzu, wymagających długotrwałego leczenia.  

Leczenie próchnicy butelkowej u dzieci – jak wygląda?  

Leczenie próchnicy u dziecka uzależnione jest od jej zaawansowania. W przypadku niewielkiego zaawansowania zmian zalecana jest fluoryzacja zębów. Natomiast jeśli obecne są ciemne plamy na powierzchni zębów, konieczna może być impregnacja azotem srebra, który ma działanie bakteriobójcze. Zabieg impregnacji powtarza się 5 razy w tygodniowych odstępach. Po zaimpregnowaniu pozostaje ciemna plama na leczonym zębie.  

U starszych dzieci możliwe jest zastosowanie tradycyjnego leczenia ubytku. Można także zastąpić tradycyjne wiertło piaskarką abrazyjną, która nie wydaje nieprzyjemnego dźwięku i wibracji. Urządzenie to usuwa próchnicę poprzez strumień powietrza zmieszany z tlenkiem glinu. W metodzie tej nie używa się znieczulenia, stosuje się specjalny ślinochron, który zapobiega gromadzeniu się piasku w jamie ustnej. W leczeniu próchnicy u dzieci stosuje się także ozonowanie, które dzięki powstawaniu tlenu o właściwościach bakteriobójczych, powoduje zahamowanie rozwoju próchnicy. Natomiast w leczeniu laserowym zęba wykorzystuje się wiązkę światła, wnikającą w głąb zęba i usuwającą próchnicę.  

Jak zapobiec próchnicy butelkowej u dziecka? 

Próchnica u dzieci postępuje gwałtowanie, dlatego bardzo ważna jest jej profilaktyka. Do podstawowych zasad zapobiegania próchnicy u dzieci zaliczamy: 

• dbanie o higienę jamy ustnej, szczotkowanie zębów pastą z fluorem dla dzieci minimum 2 razy dziennie,
• ograniczanie zawartości cukrów prostych w diecie, unikanie soków owocowych i napojów słodzonych, 
• regularne wizyty u stomatologa od 1. roku życia,
• nie wolno oblizywać smoczków czy łyżeczek dzieciom, gdyż ze śliną przekazujemy bakterie wywołujące próchnicę,
• u starszych dzieci należy ograniczać karmienie butelką, zwłaszcza w nocy, 
• nie podawać jedzenia i słodkich napojów po wieczornym szczotkowaniu zębów.