Oko na świat

Często to, co widzimy, jest tym, co zapamiętujemy i odczuwamy najbardziej. Dlatego większość z nas to wzrokowcy, kodujący informacje z otoczenia właśnie za pomocą oczu. Dzisiejsze czasy wymagają od nas jeszcze większej zdolności widzenia, przyglądania się w coraz szybszym tempie. Oko wychwytuje coraz więcej informacji, ale my nie nauczyliśmy się o nie dbać, tak jak na to zasługuje. Przeciążamy je pracą przy monitorze komputera, czytamy przy niewłaściwym oświetleniu, nie nawilżamy odpowiednio, a także, co wydaje się błahe, nie chronimy dostatecznie przed promieniami słonecznymi. Skutki takich zaniedbań są błyskawiczne i mogą być bardzo groźne.

Oko – mały wehikuł

Nasze oczy przypominają niepozorną maszynę sterującą. Wbudowane głęboko w oczodół, wydają się zwierciadłem duszy. Sterują naszym odbiorem świata, barwami, nasyceniem światła, a także ostrością. Wciąż jednak niewystarczająco dużo wiadomo o ich wrażliwej części, skupionej wokół nerwu wzrokowego – odpowiadającego za przesyłanie informacji o otoczeniu bezpośrednio do mózgu. A właśnie tam, w dnie oka, mieszczą się strategiczne dla naszego widzenia mikrostruktury, które umożliwiają odbiór obrazu i jego obróbkę, nim zostanie on przesłany dalej. Szczególnie istotna jest plamka żółta – odpowiadająca za ostrość widzenia, wrażliwa na promienie ultrafioletowe oraz światło niebieskie. To właśnie zwyrodnienie plamki żółtej doprowadza rocznie do utraty wzroku 20 tysięcy Polaków! Na całym świecie liczba chorych sięga 25 milionów osób.

AMD – co to takiego?

Istnieją teorie, że chorobę oczu można zdiagnozować przez ich wygląd. Nie jest to jednak do końca prawda, bowiem okolice plamki żółtej są głęboko ukryte i o stanie dna oka dowiadujemy się jedynie z badań okulistycznych. Zdaniem Anny Wiktorowskiej-Owczarek z Zakładu Farmakologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi uszkodzenie i słabnięcie aktywności plamki żółtej, znajdującej się w tym obszarze, może prowadzić do rozwoju dolegliwości określanej skrótem AMD (Age-related Macular Degeneration, pol. zwyrodnienie plamki związane z wiekiem), poważnego schorzenia cywilizacyjnego. Samo zwyrodnienie może przebiegać przez 10 lat bezobjawowo, a zanik czynności plamki postępuje, doprowadzając do rozpadu komórek i utraty nie tylko ostrości widzenia, ale i rozmywania się widzianych kształtów i swego rodzaju „falowania” obrazu. Łatwo to sprawdzić, wykonując prosty test Amslera – pierwszy ze wskaźników zaburzeń widzenia (patrz: ramka). W poważnej fazie choroby może dojść nawet do nierozróżniania kolorów przez chorego, a w skrajnych przypadkach do ślepoty.

Czynniki rozwoju choroby

Najbardziej narażone są osoby powyżej 50. roku życia, jako że ich zdolności regeneracyjne oka są niewielkie. Istnieją przypuszczenia, że u kobiet do rozwinięcia AMD przyczyniają się zmiany hormonalne związane z okresem menopauzy, dlatego to one częściej zapadają na tę dolegliwość. W etiologii AMD nie możemy wykluczyć czynnika genetycznego oraz koloru oczu i nawet rasy. Osoby o niebieskich oczach, pochodzenia kaukaskiego, chorują na zwyrodnienie plamki żółtej częściej. Ale my sami bez względu na czynniki biologiczne i genetyczne – sprawiamy sobie niejako kłopoty z oczami. Do AMD prowadzi bowiem także: brak ochrony oczu przed promieniowaniem słonecznym, palenie tytoniu, nadciśnienie i siedzący tryb życia, nadużywanie alkoholu, a przede wszystkim – uboga w składniki odżywcze i antyoksydanty dieta.

Dieta – podstawa zdrowia

To, co spożywamy i jaką dietę stosujemy, ma ogromne znaczenie. Udowodniono bowiem, że wiele substancji działa nie tylko regulująco na procesy naszego organizmu, poprawiając metabolizm, ale także wzmacniająco, opóźniając procesy starzenia się komórek, a nawet obniżając ryzyko wystąpienia niektórych schorzeń. Oko nie jest tu wyjątkiem – badania naukowe nad kilkoma substancjami potwierdziły, że obecne w pożywieniu antyoksydanty, luteina, astaksantyna, cynk oraz selen, a także substancje obecne w borówce czernicy korzystnie wpływają na funkcjonowanie plamki żółtej, chroniąc i regenerując jej strukturę. Dodatkowe przyjmowanie witaminy A, C i E pomaga w zachowaniu dobrego wzroku. Chociaż zdaniem Małgorzaty Matlak, specjalistki chorób oczu Szpitala Wojskowego w Bielsku-Białej, uszkodzeń plamki oka i wielu innych tkanek oka nie można zregenerować, to jednak dzięki stosowaniu preparatów aptecznych zawierających np. antyoksydanty można ustabilizować przebieg choroby, zapobiec jej rozwojowi.

Profilaktyka chorób oczu – jak działają te substancje?

Cenne okazały się badania nad wpływem luteiny – żółtego barwnika występującego w wielu roślinach – na zmniejszanie ryzyka rozwoju AMD. Amerykański badacz Seddon potwierdził, że spożywanie 6 mg luteiny pozytywnie wpływa na opóźnienie początków AMD i obniża znacząco późniejsze zachorowanie na tę chorobę. Już samo spożywanie szpinaku i brokułów, bogatych w tę substancję u 92% badanych w innym eksperymencie, poprawiło ostrość widzenia. Były to bardzo istotne wyniki, bowiem luteina nie jest substancją syntetyzowaną w ludzkim organizmie, a jedynie obecną w naszych pokarmie. Podobny wpływ na oko ma astaksantyna – działa jak naturalna miotełka wymiatająca wolne rodniki i zapobiegająca odkładaniu się cholesterolu, co w efekcie powoduje wapnienie ścianek naczynek krwionośnych. Borówka czernica – niepozorny krzew o cierpkich owocach – ma do zaoferowania korzystne dla oka aktywne substancje zwane antocyjanozydami, działające regenerująco na czerwień wzrokową – wykorzystywaną przez pręciki – część oka odpowiedzialną za widzenie o zmierzchu. Ponadto – antocyjanozydy wiążą się z kolagenem – substancją nadająca elastyczność i uszczelniającą kruche naczynka krwionośne oka. Dzięki nim nie dochodzi do wylewu osocza krwi, a także do mikrowylewów i stanów zapalnych, a nasze oczy są lepiej ukrwione i odżywione. Ostatnie ze składników niezbędnych dla dobrego stanu naszych oczu to witaminy: A, C i E. Te antyoksydanty także usuwają wolne rodniki, działają odżywczo i nawilżająco na zewnętrzną powłokę oka, sprawiając, że nie ulega przesuszeniu i nie dochodzi do tak zwanego syndromu biurowego oka. Wreszcie cynk i selen – mikroelementy wiążące aminokwasy i pomagające w działaniu enzymom – pełnią funkcję chroniącą komórki przed starzeniem się.

Dbajmy o oko, póki nie jest za późno 

Profilaktyka jest niezwykle istotna już od wczesnych lat, ponieważ choroby oczu zazwyczaj rozwijają się długo. Po 50. roku życia każdy z nas powinien poddać się badaniu okulistycznemu, aby określić stan zdrowia swoich oczu. Powinniśmy przestrzegać wszystkich wskazówek związanych z ochroną oczu przed czynnikami zewnętrznymi, dbać o dietę bogatą w składniki pomagające uchronić oczy przed zwyrodnieniem plamki żółtej. W utrzymaniu naszego wzroku w dobrej kondycji pomoże nam również przyjmowanie doustnie suplementów diety bogatych w dobroczynne dla oka substancje, takie jak luteina, antocyjnozydy i mikroelementy. Często jedna kapsułka dziennie może pomóc zachować w zdrowiu nasze oczy, aby służyły nam długo i sprawnie.