Nowotwory u dzieci

Nowotwory u dzieci są o wiele rzadziej spotykane aniżeli u dorosłych. Stanowią one zaledwie ok. 2% ogółu rozpoznawanych nowotworów.

Na podstawie danych opublikowanych przez krajowy zespół konsultanta medycznego w dziedzinie onkologii dziecięcej wiemy, że w Polsce co roku rejestruje się około 100 nowych zachorowań na 1 milion dzieci przed ukończeniem 17. roku życia.

Prawdopodobieństwo zachorowania na schorzenia onkologiczne wśród dzieci i młodzieży między 1. a 15. rokiem życia waha się od 1:600 do 1:450 badanych.

Podejrzewasz chorobę? Zareaguj szybko

W większości przypadków nowotwory wieku dziecięcego są uleczalne. Obecnie szansę na całkowite wyleczenie ma około 2/3 dzieci i młodzieży, w niektórych rodzajach nowotworów odsetek ten sięga ponad 90%. Niestety, w Polsce przeważająca część chorób nowotworowych jest rozpoznawana w stadium znacznie zaawansowanym, kiedy nastąpił rozsiew miejscowy lub doszło do powstania przerzutów odległych.

Opóźnienie rozpoznania (z rozmaitych przyczyn), bądź też niewłaściwy rodzaj leczenia wstępnego stanowią przyczynę dalszego rozsiewu choroby, powstania odległych przerzutów - a w konsekwencji zmniejszenia szansy na przeprowadzenie radykalnego zabiegu chirurgicznego. Ponadto powodują konieczność stosowania agresywniejszej chemioterapii, która z kolei zwiększa ryzyko powikłań leczenia oraz pogarsza rokowanie.

Jedną z przyczyn rozpoznawania dopiero w zaawansowanym stadium chorób nowotworowych u dzieci jest ich nasilony w tym okresie rozwój. Poza tym większość nowotworów wieku dziecięcego ma szybkie tempo podziałów komórkowych, czyli szybką proliferację. Kolejnym powodem wydaje się niedostateczna wiedza rodziców na temat tego typu chorób i wynikające z niej późne zgłaszanie się do lekarza.

Rozpoznanie choroby nowotworowej u dzieci we wczesnym stadium jest bardzo trudne, ponieważ objawy chorobowe są bardzo często niespecyficzne i mogą przypominać różne, powszechnie występujące choroby wieku dziecięcego. Nawracające dolegliwości, zwykle o niejasnej przyczynie, mogą nasuwać podejrzenie choroby nowotworowej. Niezmiernie ważną rolę odgrywa więc we wczesnym rozpoznaniu oraz rokowaniu pacjentów tzw. czujność onkologiczna lekarzy pierwszego kontaktu oraz lekarzy pediatrów. Bardzo często dzieci zgłaszają dolegliwości, które mogą zasugerować istnienie nowotworu. W takim przypadku wymagane jest wykonanie podstawowych badań, zmierzających do wykluczenia choroby nowotworowej.

Niezwykle istotnym czynnikiem niezbędnym do właściwego rozpoznania choroby nowotworowej jest wnikliwe przeprowadzenie wywiadu oraz badania przedmiotowego. Podczas wywiadu należy zwrócić uwagę na pewne objawy, które mogą towarzyszyć tego typu chorobom.

Bardzo ważnym elementem wywiadu są dane dotyczące rodziny dziecka. Lekarz pierwszego kontaktu powinien poznać istotne informacje na temat stanu zdrowia dziecka, także pod kątem występujących w rodzinie chorób nowotworowych, ponieważ niektóre rodzaje nowotworów występują rodzinnie. Ponadto istnieją też rzadkie zespoły genetyczne, związane ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia nowotworów.

Zachowaj czujność

Czujność onkologiczną należy zachować, gdy rodzic lub lekarz zauważy któryś z następujących objawów:

• powiększenie węzłów chłonnych, zwłaszcza szyjnych czy brzusznych
• przedłużające się (powyżej 2 tygodni), nawracające gorączki niezwiązane z infekcją
• wymioty poranne z bólem głowy
• obrzęk i/lub ból kości i stawów, czasem z utykaniem, patologiczne złamania kości
• objawy neurologiczne, takie jak nierówność szpar powiekowych czy zaburzenia równowagi
• duża skłonność do powstawania siniaków u dziecka oraz krwawienia
• białawy odblask źrenicy oka, zez lub nagłe zaburzenie widzenia
• znaczna bladość oraz wzrost męczliwości i osłabienie
• postępujący i niewyjaśniony spadek masy ciała
• guzowate zgrubienie tkanek lub narządów, wyczuwalny guz, np. w jamie brzusznej

Objawy ogólne nowotworów u dzieci

Pierwszym sygnałem choroby nowotworowej u dzieci mogą być niespecyficzne objawy kliniczne, powszechne w pediatrii klinicznej. Należą do nich: utrata łaknienia, duża podatność na zmęczenie, niepokój i rozdrażnienie, zahamowanie rozwoju psychomotorycznego dziecka. Utrata apetytu jest jednym z najczęstszych objawów chorób wieku dziecięcego. Jeśli niechęć do jedzenia powiązana jest z utratą wagi, to należy niezwłocznie zasięgnąć porady lekarskiej.

Wymioty i nudności, pojawiające się i utrzymujące bez uchwytnej przyczyny (urazowej, psychologicznej, emocjonalnej) mogą być pierwszym symptomem wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego spowodowanego śródczaszkowym wzrostem guza. Wymioty są objawem obserwowanym u 20-30% pacjentów z rozpoznaniem nowotworów zlokalizowanych w OUN.

Także bóle ograniczające codzienną aktywność dziecka powinny stanowić sygnał ostrzegawczy i skłonić do wizyty u lekarza oraz wykonania podstawowych badań - przede wszystkim obrazowych, ponieważ zlokalizowane nowotwory często nie powodują odchyleń w badaniach biochemicznych czy morfologii krwi obwodowej.

Istotną informacją jest zmiana w sposobie zachowania dziecka: narastające zmęczenie, senność, niechęć do zabawy, czasem zachowanie agresywne lub dziwaczne. Niejednokrotnie w wywiadzie objawy te na wiele tygodni wyprzedzają wyraźniejsze cechy choroby i powinny być przyczynkiem do bardziej wnikliwej obserwacji dziecka.

Najczęstsze objawy kliniczne charakterystyczne dla wielu chorób wieku dziecięcego oraz nowotworów u dzieci:

Najczęściej występujące objawy kliniczne, mogące sugerować nowotwór u dzieci

Chcesz wiedzieć więcej? Poznaj Najczęściej występujące objawy kliniczne, mogące sugerować nowotwór u dzieci

Bibliografia

1. Krenke K, Rola lekarza rodzinnego w opiece nad dzieckiem z chorobą nowotworową, w: Matysiak M. (red.), Hematologia w praktyce pediatrycznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, s. 127-136.

2. Balcerska A., Bień E., Stachowicz-Stencel T., Nowotwory rzadkie, w: Chybicka A., Sawicz-Birkowska K. (red.), Onkologia
i hematologia dziecięca, Wyd. PZWL, Warszawa 2008, s. 532-551.

3. W. Kostowski, Z. Herman, Farmakologia. Podstawy farmakoterapii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.

4. Sęga-Pondel D., Sokól-Jeżewska A., Kaszel, w: Chybicka A. (red.), Od objawu do nowotworu. Wczesne rozpoznawanie chorób nowotworowych u dzieci, Wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009, s. 64-73.

5. Balcerska A., Bień E., Stachowicz-Stencel T. i wsp., Nowotwory rzadkie - czy rzeczywiście rzadkie w populacji polskich dzieci?, Przegl. Lek. 2004,T. 61, s. 57-61.

6. T. Stachowicz-Stencel, Krawczyk M., Balcerska A., Wczesna diagnostyka choroby nowotworowej u dzieci. Wybrane problemy kliniczne, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 6, s. 431-437, www.fmr.viamedica.pl/