Co niszczy kolagen w organizmie i jak go uzupełnić?

Powyżej 25. roku życia produkcja kolagenu zaczyna się stopniowo obniżać. Dodatkowo narażenie na pewne czynniki może przyspieszyć ten niekorzystny proces. Stosowanie używek, takich jak palenie papierosów, spożywanie alkoholu, a także niedobór snu, zbyt długie opalanie oraz brak aktywności fizycznej mogą nasilić proces niszczenia kolagenu w organizmie.

1. Czym jest kolagen i jak powstaje w organizmie?
2. Co niszczy kolagen w organizmie? Powody utraty kolagenu
3. Poziom kolagenu a palenie papierosów
4. Poziom kolagenu a wiek
5. Co jeszcze niszczy kolagen?
6. Jak ograniczyć utratę kolagenu w organizmie?
7. Brak kolagenu w organizmie – objawy
8. Jak pobudzić skórę do produkcji kolagenu?
9. Jak uzupełnić kolagen w organizmie?

Proces biodegradacji kolagenu w organizmie przebiega na drodze przemian enzymatycznych, w których uczestniczą metaloproteinazy macierzy zewnątrzkomórkowej. Powoduje to rozpad kolagenu do związków wielkocząsteczkowych, a następnie enzymy proteolityczne rozkładają te produkty na aminokwasy i białka. Drugi mechanizm rozkładu kolagenu związany jest z fagocytozą, która polega na wchłanianiu cząsteczek kolagenu przez komórki.

Czym jest kolagen i jak powstaje w organizmie?

Kolagen jest zewnątrzkomórkowym białkiem, które stanowi jeden z podstawowych budulców skóry, ponieważ jest niezbędnym elementem macierzy zewnątrzkomórkowej, stanowiącym rusztowanie dla skóry. Kolagen warunkuje elastyczność, odporność mechaniczną, nawilżenie skóry, integralność tkanek i narządów, a także wpływa na utrzymanie prawidłowej struktury i funkcjonowania stawów, ograniczając prawdopodobieństwo wystąpienia chorób zwyrodnieniowych.

Prawie 1/3 wszystkich białek w organizmie zajmuje kolagen. Występuje on w wielu tkankach i narządach, kościach, więzadłach, naczyniach krwionośnych, jelitach i skórze. Około 30. roku życia wewnętrzna synteza kolagenu maleje wraz z upływającym wiekiem.

U kręgowców występuje 28 typów kolagenu, które tworzone są w fibroblastach z łańcuchów polipeptydowych i oznaczane są cyframi rzymskimi (od I do XXVIII). Wszystkie typy kolagenu zbudowane są jedynie z aminokwasów endogennych. Ponadto posiadają potrójną spiralę, która stabilizowana jest przez wiązania wodorowe tworzone przez prolinę i hydroksyprolinę oraz przez oddziaływania elektrostatyczne pomiędzy kwasem asparginowym i lizyną.

W skórze ludzkiej odnotowuje się najwyższą – niekiedy nawet ok. 90% – zawartość kolagenu typu I, natomiast kolagen typu III stanowi do ok. 15%. W niewielkich ilościach występują także inne typy kolagenu: V, VI, VII, VIII, XII, XIII, XIV oraz XVI.

Co niszczy kolagen w organizmie? Powody utraty kolagenu

Kolagen jest białkiem naturalnie występującym w organizmie i produkowanym z aminokwasów endogennych przez fibroblasty. Jednak wraz z wiekiem po 25. roku życia zawartość kolagenu w organizmie ulega obniżeniu. Ponadto niektóre czynniki mogą przyspieszyć jego utratę. Destrukcyjnie na endogenny kolagen i zaburzenia jego wytwarzania wpływają następujące czynniki:

• palenie papierosów,
• nadmierne spożywanie alkoholu,
• wysoka ekspozycja na promieniowanie słoneczne (zwłaszcza bez stosowania filtrów ochronnych o SPF 50),
• uwarunkowania genetyczne,
• zaburzenia funkcjonowania układu hormonalnego,
• niewłaściwe odżywianie,
• brak aktywności fizycznej,
• uprawianie sportów ekstremalnych,
• niektóre choroby.

Poziom kolagenu a palenie papierosów

Palenie papierosów wpływa niszcząco na włókna kolagenowe i negatywnie na syntezę endogennego kolagenu. W jednym z badań przeprowadzonych w Norwegii w 2015 roku (2000 uczestników) na grupie osób palących papierosy oraz na grupie osób niepalących wykazano negatywny wpływ palenia papierosów na kolagen i elastynę zawartą w skórze.

U osób palących zaobserwowano nasiloną degradację kolagenu i elastyny poprzez analizę surowicy krwi tych osób i oznaczenie prokolagenu typu I i III oraz aktywności enzymu MMP-8 (metaloproteinaz), powodującego niszczenie kolagenu i elementów macierzy pozakomórkowej.

W jednym z badań odnotowano, że palacze z grupy badanej mieli znacznie niższy parametr syntezy kolagenu typu I i III wynoszący 11% w odniesieniu do osób niepalących, u których wskaźnik ten wyniósł 25%. Natomiast aktywność enzymu metaloproteinaz MMP-8 działającego destrukcyjnie na włókna kolagenowe wyniosła 90% i była znacznie wyższa niż u osób nieuzależnionych od nikotyny. Dodatkowo w związku ze znacznie mniejszą zdolnością do regeneracji i gojenia ran oraz uszkodzeń skóry u palaczy istnieje wyraźne ryzyko zaburzenia syntezy i regeneracji tkanek na etapie poziomu komórkowego.

Poziom kolagenu a wiek

Głównym czynnikiem wpływającym na niszczenie kolagenu w organizmie jest upływający czas. Około 30. roku życia proces endogennej produkcji kolagenu ulega stopniowo obniżeniu, następuje spadek aktywności enzymów uczestniczących w syntezie kolagenu, rozpuszczalność kolagenu zmniejsza się, a włókna kolagenowe podlegają ścieńczeniu i fragmentowaniu.

Dodatkowo wraz ze starzeniem się skóry następuje upośledzenie funkcjonowania fibroblastów, co prowadzi do spowolnienia procesów tworzenia kolagenu w organizmie. Przypuszcza się, że następujące wraz z wiekiem zmniejszenie syntezy kolagenu oraz jednoczesne nasilenie jego utraty może być jednym z czynników wpływających na pogorszenie procesów naprawczych oraz gojenia u osób w wieku podeszłym. U osób starszych obserwuje się ograniczenie włókien kolagenowych oraz elastyny, co powoduje zmniejszenie elastyczności skóry.

W wyniku starzenia następuje osłabienie mięśni oraz spadek zawartości tkanki tłuszczowej w obrębie twarzy, co przyczynia się do zmiany owalu twarzy i powstawania zmarszczek. W celu przeciwdziałania tym efektom zaleca się suplementację kolagenu oraz ograniczenie czynników wpływających na jego utratę.

Co jeszcze niszczy kolagen?

Zwiększona utrata kolagenu w skórze może być spowodowana nadmierną ekspozycją na promienie słoneczne. Zaobserwowano, że w skórze osób starszych narażonych na promieniowanie UV występują pofragmentowane włókna kolagenowe, powstające w wyniku nasilonego działania metaloproteinaz, które wykazują zwiększoną aktywność poprzez działanie promieniowania UV. Jak wskazują eksperci, zbyt długie opalanie i narażanie skóry na promienie świetlne predysponuje do niszczenia włókien kolagenowych, a tym samym do spadku jego zawartości w skórze.

Jak ograniczyć utratę kolagenu w organizmie?

Wraz z wiekiem następuje stopniowa utrata kolagenu, której nie da się całkowicie zahamować, jednak można spowolnić ten proces. W tym celu warto ograniczyć czynniki predysponujące do uszkodzenia włókien kolagenowych, takie jak palenie papierosów, spożywanie alkoholu, nadmierna ekspozycja na promienie słoneczne. Dodatkowo w zachowaniu pięknej cery i ograniczeniu powstawania zmarszczek na skórze pomocna może okazać się zmiana diety.

Cenne dla skóry będzie wprowadzenie do codziennego jadłospisu źródeł witamin A, C i E, antyoksydantów (np. astaksantyna, kurkumina, ekstrakty z zielonej herbaty), niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych Omega-3 oraz związków siarki.

Brak kolagenu w organizmie – objawy

Około 30. roku życia dochodzi do stopniowego zmniejszania produkcji kolagenu. Szczytowy moment następuje w okresie menopauzalnym pod wpływem zmian wytwarzania hormonów żeńskich, a właściwie znacznego spadku poziomu estrogenów, które są istotne w procesie produkcji endogennego kolagenu. Również u 60-latków wytwarzanie naturalnego kolagenu przez organizm jest już minimalne.

Znikomy poziom kolagenu skutkuje licznymi zmianami w ciele. Występują problemy ze stawami, może nastąpić osłabienie widzenia, pogorszenie kondycji włosów oraz skóry, pojawiają się kolejne zmarszczki. Utrata kolagenu najbardziej objawia się zmniejszeniem jędrności oraz elastyczności skóry, a także zwiększonym wypadaniem włosów. Efekty te są wyraźnie widoczne u kobiet w okresie przekwitania. Dochodzi do osłabienia, ścieńczenia włókien kolagenowych oraz obniżenia ich elastyczności. Ograniczenie produkcji kolagenu może wpływać negatywnie na tkankę kostną i prowadzić do odwapnienia kości. Przyczynia się to do osłabienia i zwiększenia kruchości kości, co może wiązać się z częstszymi złamaniami i uszkodzeniami aparatu ruchowego.

Jak pobudzić skórę do produkcji kolagenu?

Najnowsze badania wskazują, że przyjmowanie doustnych preparatów z kolagenem może przynieść pozytywne rezultaty w działaniu antiaging oraz w ograniczeniu zmian związanych z utratą endogennego kolagenu. W jednym z badań z 2015 roku, przeprowadzonym na grupie 69 kobiet w wieku 35-55 lat, zweryfikowano wpływ suplementacji kolagenu. Badane kobiety podzielono na dwie grupy. Jedna grupa przyjmowała 2,5 lub 5 gramów peptydów kolagenowych typu I, z kolei druga otrzymywała placebo przez 8 tygodni w jednorazowej dawce dobowej. Już po okresie 4 tygodni przyjmowania hydrolizatu kolagenowego zaobserwowano zwiększenie gęstości kolagenu w skórze właściwej badanych kobiet oraz ograniczenie jego utraty na skutek fragmentacji. Po całkowitym okresie badania, trwającym 8 tygodni, dodatkowym efektem było wyraźne zwiększenie nawilżenia skóry.

Jak uzupełnić kolagen w organizmie?

W celu uzupełnienia kolagenu w organizmie warto włączyć właściwą suplementację tego składnika. Liczne badania dowodzą, że doustne przyjmowanie preparatów kolagenowych wpływa korzystnie na wewnętrzne wytwarzanie kolagenu w organizmie oraz na ograniczenie aktywności enzymów powodujących rozkład endogennego kolagenu. Ponadto zgodnie z rekomendacją Instytutu Żywności i Żywienia przyjmowanie produktów kolagenowych jest wskazane dla:

• osób starszych,
• kobiet po okresie przekwitania,
• kobiet ciężarnych,
• osób na diecie eliminacyjnej,
• osób na diecie niskokalorycznej.

Poza suplementacją produktów kolagenowych warto wprowadzić do codziennej diety naturalne źródła kolagenu, takie jak: podroby, wywary z kurzych łapek, żelatyna wieprzowa, galaretki.