Stary mężczyzna otępiały
Arkadiusz Dąbek

Czym jest otępienie czołowo-skroniowe? Jakie są jego objawy?

Otępienie czołowo-skroniowe (FTD) jest jednym z rzadziej występujących rodzajów demencji. Ta choroba neurodegeneracyjna wywołuje trwałe zmiany zanikowe w płacie czołowym oraz skroniowym mózgu i jest nieuleczalna. Pierwszymi zauważalnymi objawami FTD są zmiany osobowości oraz zachowania lub trudności z mową.

Co to jest otępienie czołowo-skroniowe? Przyczyny FTD

Otępienie czołowo-skroniowe (FTD, ang. frontotemporal dementia) to grupa zaburzeń neurodegeneracyjnych charakteryzujących się występowaniem zmian zwyrodnieniowych w płatach czołowych oraz przednich częściach płatów skroniowych mózgu (mniej lub bardziej symetrycznie). Jest zaliczane do tauopatii, czyli schorzeń spowodowanych nieprawidłowościami związanymi z gromadzeniem się białka tau. Dawniej nazywane było chorobą Picka. Obecnie jest drugą co do częstości występowania przyczyną demencji rozpoznawaną u osób poniżej 65. roku życia (choć może pojawić się również w późniejszym okresie życia). FTD stanowi około 8–10% wszystkich przypadków otępienia, dotyczy w równym stopniu kobiet, jak i mężczyzn.

Otępienie czołowo-skroniowe jest związane z postępującymi zaburzeniami funkcji poznawczych, mowy i zmianami w zachowaniu. Niemniej jednak różnorodność objawów pojawiających się u osób chorych jest tak duża, że FTD jest dużym wyzwaniem diagnostycznym. Całkowite wyleczenie schorzenia nie jest możliwe, komórki nerwowe ulegają bowiem trwałym uszkodzeniom.

Przyczyna otępienia czołowo-skroniowego nie jest w pełni poznana. Nie ma wystarczających dowodów pozwalających stwierdzić, że pewne czynniki związane ze stylem życia, takie jak palenie papierosów czy picie alkoholu, mogą zwiększać ryzyko zachorowania na FTD. Naukowcy nie wiedzą również, czy inne przewlekłe choroby, takie jak cukrzyca lub nadciśnienie, mogą podnosić prawdopodobieństwo rozwoju otępienia czołowo-skroniowego. Zauważono natomiast, że do powstawania i gromadzenia szkodliwego białka powodującego wystąpienie objawów dochodzi w wyniku mutacji genetycznej.

Postacie kliniczne otępienia czołowo-skroniowego

Ze względu na lokalizację zmian zwyrodnieniowych w mózgu i dominujące objawy wyróżnia się główne warianty kliniczne:

  • otępienie czołowo-skroniowe z dominującymi zaburzeniami zachowania (fvFTD, ang. frontal variant of frontotemporal dementia) – nazywa się je również wariantem czołowym bądź wariantem behawioralnym; ten typ jest najczęstszy, stwierdza się go u ponad połowy wszystkich chorych na FTD;
  • otępienie czołowo-skroniowe z dominującymi zaburzeniami językowymi (tvFTD, ang. temporal variant of frontotemporal dementia) – jest nazywane również wariantem skroniowym, wśród tego rodzaju zaburzeń wyróżnia się otępienie semantyczne (SD, ang. semantic dementia) oraz postępującą afazję bez płynności mowy (PNFA, ang. progressive nonfluent aphasia); ostatni z wymienionych typów występuje najrzadziej.

Niewielki odsetek przypadków otępienia czołowo-skroniowego stanowi otępienie czołowo-skroniowe z zespołem parkinsonowskim sprzężone z chromosomem 17 (FTDP-17). Jest to postać dziedziczna, a jej przyczyną są mutacje w genie białka tau oraz otępienie towarzyszące chorobie neuronu ruchowego, dotyczące około 20% pacjentów ze stwardnieniem bocznym zanikowym.

Polecane dla Ciebie

Jakie są objawy otępienia czołowo-skroniowego?

Objawy otępienia czołowo-skroniowe różnią się w zależności od obszaru w mózgu, jaki został uszkodzony, a więc od rodzaju FTD, na które cierpi dany pacjent. Jak w przypadku większości form demencji choroba ma charakter postępujący (początkowo symptomy mogą być łagodne, a z czasem będą się nasilać). Chorzy zmagający się z wariantem behawioralnym otępienia czołowo-skroniowego:

  • mają kłopoty z koncentracją uwagi, łatwo się rozpraszają, mają też problem z planowaniem, organizacją i podejmowaniem decyzji,
  • tracą motywację do robienia rzeczy, które kiedyś sprawiały im przyjemność,
  • działają impulsywnie, nie kontrolują swoich emocji, może pojawić się agresja słowna lub fizyczna,
  • tracą zdolność współodczuwania i empatii,
  • mają zmniejszone poczucie humoru, choć wcześniej byli pogodni,
  • są apatyczni, zmagają się z depresją, lękami,
  • prezentują powtarzające się lub obsesyjne zachowania, np. powtarzają czyjeś słowa lub gesty; mogą mieć obsesję na punkcie nowych zainteresowań,
  • objadają się, spożywają nadmierne ilości alkoholu, palą tytoń, co wcześniej nie miało miejsca,
  • zaniedbują czynności higieniczne.

Otępienie czołowo-skroniowe z dominującymi zaburzeniami językowymi objawia się natomiast:

  • zubożeniem mowy, m.in. trudnościami ze znalezieniem właściwego słowa, używaniem krótszych, prostszych zdań, pomijaniem zasad gramatyki języka, echolalią,
  • zapominaniem, do czego służą przedmioty codziennego użytku,
  • spowolnieniem mowy, a nawet utratą zdolności mowy (mutyzm).

W zaawansowanej postaci choroby mogą pojawić się również m.in.: nietrzymanie moczu, akinezja, drżenie, niskie i chwiejne ciśnienie tętnicze, odruchy deliberacyjne.

Otępienie czołowo-skroniowe – diagnoza

Rozpoznanie otępienia czołowo-skroniowego może nastręczać wielu trudności. Choroba często zostaje początkowo błędnie zdiagnozowana jako problem psychiatryczny (np. depresja czy choroba afektywna dwubiegunowa) lub jako choroba Alzheimera, co opóźnia wdrożenie właściwego leczenia i terapii. Obecnie w praktyce klinicznej najczęściej stosuje się kryteria McKhanna z 2001 roku.

Lekarz przeprowadza z pacjentem oraz osobą mu towarzyszącą szczegółowy wywiad. Obecność bliskich w trakcie badania jest bardzo ważna, zważywszy na fakt, że chory często ma zaburzony obraz własnych zachowań. Konieczne jest również wykonanie badania neurologicznego oraz testów neuropsychologicznych. W dalszej kolejności zleca się badania obrazowe głowy, najczęściej rezonans magnetyczny. Pomocna w postawieniu ostatecznej diagnozy może być również tomografia emisyjna pojedynczych fotonów (SPECT).

Otępienie czołowo-skroniowe – leczenie

Dotychczas nie opracowano skutecznej metody leczenia otępienia czołowo-skroniowego, która mogłaby zatrzymać rozwój FTD lub cofnąć uszkodzenia komórek nerwowych. Terapia ma na celu zwiększenie komfortu życia pacjenta poprzez zmniejszenie nasilenia objawów. Przeważnie stosuje się leki z trzech grup: przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne oraz przeciwpadaczkowe. Ponadto niezwykle istotne są działania niefarmakologiczne, takie jak terapia mowy czy fizjoterapia. Ważne jest także wsparcie psychologa, zarówno dla chorego, jak i dla jego rodziny.

  1. Frontotemporal Dementia, alz.org [online] https://www.alz.org/alzheimers-dementia/what-is-dementia/types-of-dementia/frontotemporal-dementia [dostęp:] 18.02.2023.
  2. R. Motyl, Otępienie — kryteria diagnostyczne, journals.viamedica.pl [online] https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/viewFile/20118/15821 [dostęp:] 18.02.2023.
  3. K. Steward, J. Leszek, Otępienie czołowo-skroniowe – diagnostyka i terapia, „Psychiatria po Dyplomie” 2021, nr 02.
  4. B. T. Peet, S. Spina, N. Mundada i in., Neuroimaging in Frontotemporal Dementia: Heterogeneity and Relationships with Underlying Neuropathology, „Neurotherapeutics” 2021, t. 18, s. 728–752.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Probiotyki i kiszonki lekiem na halitozę

    Najnowsze badania nad problemem halitozy pokazują, że stosowanie probiotyków w formie bakterii Gram-dodatnich może pomóc w walce z tą przykrą przypadłością. Czy drobnoustroje probiotyczne rozwiązują problem raz na zawsze?

  • Dlaczego wciąż nie ma tabletek antykoncepcyjnych dla mężczyzn?

    Doustne tabletki antykoncepcyjne dla kobiet są używane od lat 60. XX wieku, być może też z tego powodu wciąż pojawia się pytanie – dlaczego nadal nie ma doustnych środków antykoncepcyjnych dla mężczyzn? Pomimo wielu lat obiecujących badań i wyników prób laboratoryjnych wydaje się, że świat nauki nie zbliżył się w sposób znaczący do osiągnięcia tego celu. Dlaczego?

  • Suplementy, które mogą zmniejszyć uczucie lęku – glicynian magnezu, szafran, witamina D (część 1.)

    Suplementy nie zastąpią kompleksowego leczenia zaburzeń lękowych, niemniej istnieją takie, którymi dobrze jest wspierać swój organizm podczas terapii – niezależnie od tego, jaką wybierzemy. Jeśli obserwujemy u siebie poważne objawy lęku, warto skonsultować się z lekarzem, psychologiem lub innym specjalistą, który pomoże opracować indywidualny plan leczenia, w tym ewentualne stosowanie suplementacji. Które suplementy mogą wesprzeć pacjenta w walce z zaburzeniami lękowymi?

  • Karmienie piersią – weganizm nie zmniejsza ilości niektórych składników odżywczych

    Naukowcy twierdzą, że mleko matki będącej na diecie wegańskiej zawiera wystarczającą ilość witaminy B2 i karnityny. Badania przeciwstawiają się wcześniejszym wynikom eksperymentów, które wykazały, że mleko mam weganek nie zawiera niektórych niezbędnych składników odżywczych. Eksperci uważają jednak, że matki na diecie wegańskiej nadal muszą się upewniać, że spożywają odpowiednią ilość kalorii, składników odżywczych oraz witamin i minerałów, które są niezbędne dla zdrowia niemowlęcia i ich samych.

  • Czy nanokryształy celulozy ochronią nas przed komarami?

    Komary są nosicielami wielu groźnych dla człowieka chorób, dlatego też naukowcy nie ustają w poszukiwaniu sposobów na ograniczenie ich rozprzestrzeniania się. Dostępne na rynku repelenty, choć odstraszają owady, nie mają stuprocentowej skuteczności. Być może już niedługo będziemy mogli korzystać z niezawodnych preparatów na komary zawierających nanokryształy celulozy. Dowiedz się, jak one działają.

  • Niedobór witaminy D związany ze zwiększonym ryzykiem rozwoju długiego COVID-19

    Wyniki najnowszego badania jasno wskazują, że osoby z niskim poziomem witaminy D, będące po hospitalizacji z powodu zakażenia koronawirusem, są bardziej narażone na długi COVID-19 w porównaniu do pacjentów bez niedoboru tej witaminy. Eksperyment został zaplanowany w taki sposób, aby usunąć jak najwięcej nieznanych zmiennych, które mogłyby wpłynąć na efekt końcowy. Dzięki temu wyniki analiz są dużo bardziej wiarygodne niż poprzednie badania prowadzone w tym zakresie. Niekontrolowane zmienne w badaniach nad witaminą D i długotrwałym COVID-19 są trudne do wyjaśnienia.

  • Jakie są alternatywy dla picia kawy?

    Kawa jest dla wielu ludzi pierwszym napojem, po który sięgają zaraz po przebudzeniu. Zdarza się, że kofeina zawarta w kawie wywołuje nerwowość i nadmierne pobudzenie, kłopoty z trawieniem lub bóle głowy, a to tylko początek często wymienianych minusów związanych z piciem tego popularnego napoju. Dla tych osób, które chciałyby spróbować zamienić kawę na coś innego, przygotowaliśmy zestawienie zdrowszych alternatyw.

  • Makroelementy – jaką rolę odgrywają w organizmie człowieka?

    Makroelementy to termin odnoszący się do składników odżywczych, których organizm potrzebuje w większych ilościach, aby funkcjonować prawidłowo. Należą do nich na przykład węglowodany, białka i tłuszcze. Są kluczowymi składnikami diety i pełnią istotne role. Inne ważne dla człowieka makroelementy to: magnez, potas czy wapń.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij