Otępienie – co to jest, jak leczyć, jak rozpoznać i zwalczać
Bartłomiej Śmieszniak

Otępienie – co to jest, jak leczyć, jak rozpoznać i zwalczać

Otępienie, choć kojarzy się jednoznacznie, ma wiele twarzy. Jego przyczyny są złożone, niektóre zmiany odwracalne, inne stale postępujące. Choroba zaczyna się od zapominania drobiazgów, kończy się często całkowitym uzależnieniem od pomocy innych osób w codziennych prostych czynnościach.

Czym jest otępienie? 

Otępienie to zespół wielu objawów, który jest spowodowany zaburzeniami w ośrodkowym układzie nerwowym. Posiada różną dynamikę. Może przebiegać przewlekle, charakteryzując się podobnym nasileniem objawów przez cały czas, lub postępująco (z narastaniem objawów). Zaburzenia dotyczą przede wszystkim funkcji poznawczych: procesów myślenia, orientacji w przestrzeni, rozumienia, zdolności liczenia, możliwości nauki, umiejętności językowych, pamięci czy umiejętności oceny. Wraz z postępem choroby pacjent nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować i potrzebuje pomocy przy codziennych czynnościach. 

Jak często występuje otępienie? 

Częstość występowania otępienia rośnie wraz z wiekiem. Po 65. roku życia nawet 5% ludzi cierpi na to schorzenie. Odsetek ten wzrasta do 20% w grupie osób po 80. roku życia. Średnia długość życia rośnie wraz z poprawą warunków bytowych, dostępnością do służby zdrowia i nowoczesnych metod leczenia, dlatego przewiduje się wzrost liczby pacjentów z otępieniem.  

Powiązane produkty

Rodzaje otępienia 

Ze względu na wiek osoby, u której rozpoznano otępienie, można wyróżnić otępienie starcze (o późnym początku), które występuje po 65. roku życia, oraz otępienie przedstarcze (o wczesnym początku), które pojawia się przed 65. rokiem życia.  

Otępienie ze względu na pochodzenie, w kolejności częstości występowania, dzieli się również na: 

  • chorobę Alzheimera,  
  • otępienie naczyniopochodne,
  • otępienie z ciałami Lewy’ego,
  • otępienie czołowo-skroniowe,
  • otępienie mieszane.  

Przyczyny otępienia 

Za objawy otępienia odpowiadają zmiany w mózgu o różnej etiologii. W chorobie Alzheimera w mózgu odkłada się nieprawidłowe białko, które upośledza jego pracę. W otępieniu naczyniopochodnym dochodzi do niedotlenienia mózgu z powodu patologii naczyń. Wymienia się tu zakrzepy, miażdżycę czy pęknięcie naczynia, w wyniku których krew nie odżywia mózgu i dochodzi do martwicy w jego niedotlenionych rejonach. Zmiany takie, w zależności od tego, jak długo krew nie była dostarczana, mogą być odwracalne. Jednak wraz z upływem czasu dochodzi do uszkodzeń, których ani organizm, ani leczenie nie są już w stanie naprawić. Otępienie mogą powodować leki, toksyny, alkohol lub związki metaboliczne. Mogą one uszkadzać tkankę nerwową i dawać objawy zaburzeń pracy mózgu. Takie zmiany często są odwracalne.  

Innymi przyczynami otępień mogą być:  

  • obrażenia głowy,
  • guzy mózgu,
  • choroby infekcyjne,
  • nadużywanie alkoholu,
  • choroba Parkinsona,
  • padaczki,
  • choroby metaboliczne,
  • choroby demielinizacyjne,
  • zatrucia,
  • choroby nowotworowe,
  • skutki uboczne stosowania leków.  

Objawy otępienia 

Otępienie najczęściej na charakter progresywny, zaburzenia narastają powoli lub nagle i skokowo, aż do utraty możliwości samodzielnego funkcjonowania.  

Najczęściej na początku pojawiają się ubytki funkcji poznawczych. Rodzina i bliscy, ale też sam pacjent, zauważają problemy z pamięcią. Zaczynają się one od zapominania drobnych spraw, takich jak zabranie kluczy z domu, listy zakupów, dat spotkań i wizyt. Dalej dochodzi do utraty możliwości zapamiętywania bliskiej przeszłości. Pojawiają się problemy z liczeniem, orientacją w terenie – chory zapomina drogi do sklepu lub domu, gubi się podczas spaceru. Często występują zaburzenia zachowania (np. brak odczuwania radości, apatia, agresja, chory łatwo się wzrusza i płacze). Następnie dochodzą problemy z wykonywaniem aktywności, z którymi wcześniej nie było problemów, jak ubieranie się, czynności higieniczne, gotowanie. Aby rozpoznać otępienie, objawy muszą utrudniać samodzielne codzienne funkcjonowanie. 

W chorobie Alzheimera do zmian dochodzi stopniowo. Pojawiają się powyższe objawy, których nasilenie zależy od faz choroby (otępienie łagodne, średnio zaawansowane oraz bardzo zaawansowane).  

Objawy w otępieniu naczyniopochodnym zależą od obszaru mózgu, który został objęty przez niedotlenienie. Najczęściej zaburzenia obejmują małe fragmenty mózgu, jednak po wielu latach ich efekty kumulują się, prowadząc do zaawansowanego otępienia obejmującego wiele symptomów i zaburzeń. 

W otępieniu z ciałami Lewy’ego występują symptomy otępienne, parkinsonowskie (drżenie drobnofaliste – wydaje się, że pacjent liczy monety, zastyganie w bezruchu, spowolnienie mowy) oraz omamy wzrokowe. 

W otępieniu czołowo-skroniowym na pierwszy plan wysuwają się często dodatkowo zaburzenia zachowania – chory staje się impulsywny, agresywny, często mówi niestosowne rzeczy i jest bezkrytyczny w odniesieniu do własnej osoby. 

Diagnozowanie otępienia 

Aby rozpoznać otępienie, muszą występować zaburzenia pamięci oraz inne zaburzenia funkcji poznawczych, np. myślenia, orientacji, rozumienia. Zaburzenia te powinny powodować trudności w funkcjonowaniu na co dzień. Poza powyższymi objawami współwystępowanie zaburzeń zachowania, wyrażania emocji czy apatii wskazuje na rozwijający się proces otępienia.  

Należy dodać, że zaburzenia świadomości (np. utrata przytomności, senność) pojawiające się wraz z objawami otępiennymi wykluczają rozpoznanie otępienia, ponieważ wskazują na inną przyczynę choroby. W diagnostyce różnicowej należy wykluczyć inne schorzenia somatyczne (choroby różnych innych narządów, które mogą spowodować symptomy podobne do tych występujących w otępieniu) oraz schorzenia psychiczne.  

Do oceny stanu mózgu stosuje się metody obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa. Przeprowadza się też badania laboratoryjne, które mogą wskazać przyczynę objawów. 

Lekarz może wykorzystać kilka testów do oceny rozwoju otępienia. Stosuje się np. krótką skalę oceny stanu psychicznego (Mini-Mental State Examination – MMSE), która ocenia stopień zaburzeń poznawczych, oraz test rysowania zegara, w którym pacjent musi narysować zegar, wskazówki i godziny na jego tarczy. 

Należy pamiętać o tym, że wraz z wiekiem zachodzą fizjologiczne zmiany w mózgu powodujące osłabienie pamięci oraz obniżenie funkcji poznawczych. Zmiany te rozwijają się bardzo powoli, a pacjentowi mogą przeszkadzać w łagodny sposób w codziennym funkcjonowaniu. 

Leczenie otępienia i rokowanie 

Leczenie i rokowanie zależą od pochodzenia otępienia. W terapii stosuje się głównie leczenie farmakologiczne: polepszające przekaźnictwo sygnałów w mózgu oraz profilaktyczne, chroniące przed uszkodzeniem naczyń. Bardzo ważne jest leczenie chorób podstawowych, które mogą powodować objawy otępienia. W chorobie Alzheimera stosuje się leki poprawiające funkcje poznawcze, poprawiające przekaźnictwo sygnałów w mózgu oraz polepszające przepływy krwi w naczyniach mózgu. W otępieniu naczyniopochodnym najważniejsza jest profilaktyka, aby nie doszło do zaburzeń przepływu krwi do mózgu. Istotne jest prawidłowe leczenie chorób podstawowych pacjenta, które zwiększają ryzyko incydentu naczyniowego, takie jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby serca itd. Gdy za otępienie odpowiadają substancje toksyczne, należy je ograniczyć lub odstawić. 

Rokowanie u chorych zależy od typu otępienia. W niektórych przypadkach, gdy za objawy odpowiadają np. niedotlenienie mózgu, niedobór witaminy B12, niedoczynność tarczycy, zatrucie tlenkiem węgla lub wodogłowie normotensyjne, zmiany mogą być częściowo lub całkowicie odwracalne. Przebieg schorzenia można spowolnić prawidłowym leczeniem chorób podstawowych, profilaktyką incydentów naczyniowych oraz terapią farmakologiczną wspomagającą przekaźnictwo sygnałów w mózgu. Niestety, choroby zwyrodnieniowe najczęściej przebiegają z powolnym postępowaniem objawów, aż do całkowitej utraty możliwości samodzielnego funkcjonowania.  

Jak uniknąć otępienia – zapobieganie 

Niestety, nie ma sposobu, który jest w stanie całkowicie uchronić człowieka przed rozwojem otępienia. Wykazano natomiast, że wyższe wykształcenie, aktywność intelektualna w starszym wieku (czytanie książek, rozwiązywanie krzyżówek, nauka nowych rzeczy, np. języków obcych) są związane z rzadszym występowaniem otępienia.

Należy dobrze kontrolować choroby podstawowe, takie jak nadciśnienie, miażdżyca czy cukrzyca, które są czynnikiem rozwoju patologii naczyń, a te z kolei zwiększają ryzyko udaru i otępienia naczyniopochodnego.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak dawkować melatoninę na sen? Czy pomaga zasnąć?

    Melatonina to kluczowy hormon procesu zasypiania. Jej niedobory mogą niekorzystnie wpływać na zachowanie prawidłowego cyklu okołodobowego, a tym samym przyczyniać się do występowania zaburzeń wielu mechanizmów zachodzących w organizmie. Ilość wydzielanej melatoniny zmniejsza się wraz z wiekiem, przez co najbardziej narażone na jej niedobory są osoby starsze. Jakie inne funkcje spełnia hormon snu, jak należy go suplementować i czym objawiają się niedobory melatoniny? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Lukrecja – co to za roślina? Właściwości, działanie, przeciwwskazania

    Któż z nas chociaż jeden raz w życiu nie zetknął się z niezwykłymi, czarnymi cukierkami o ślimakowatym kształcie? Ponoć albo się je kocha, albo nienawidzi. Charakterystyczny kolor i smak słodycze te zawdzięczają zawartości ekstraktu z lukrecji – rośliny, nad której bogactwem zastosowań warto się pochylić. Czym zatem jest lukrecja, jakie ma właściwości i jaki może mieć wpływ na nasze zdrowie?

  • Czym jest i jak działa żeń-szeń? Zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania Panax ginseng

    Żeń-szeń, nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, jest jednym z najlepiej opisanych adaptogenów. Według medycyny chińskiej powinno się go stosować jedynie w miesiącach zimowych. Żeń-szeń może wpływać na poprawę funkcji kognitywnych (poznawczych), poprawia samopoczucie i pamięć, łagodzi stres oraz działa korzystnie na skórę i potencję seksualną. Na rynku można kupić wiele preparatów z żeń-szeniem, zarówno w formie tabletek czy kapsułek, jak i płynnych ekstraktów. Który preparat z żeń-szeniem wybrać, jaka jest dzienna zalecana dawka tego adaptogenu oraz w jakiej porze dnia należy zażywać ten suplement? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cytrynian magnezu, zwykły magnez, a może magnez z witaminą B6 – który wybrać?

    W aptekach i sklepach z suplementami dostępnych jest kilka form magnezu. Jedne preparaty występują w postaci magnezu z witaminą B6, inne określane są mianem cytrynianu magnezu (także w wersji z pirydoksyną), a jeszcze inne oferowane są w formie samego magnezu. Magnez można kupić zarówno w formie tabletek, kapsułek, saszetek z proszkiem do rozpuszczania w wodzie, jak i w postaci płynu czy żelek. Czym różnią się poszczególne suplementy, które połączenie jest najskuteczniejsze i najlepiej przyswajalne oraz dlaczego magnezu nie wolno łączyć z preparatami zawierającymi żelazo i wapń? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Co to jest cholekalcyferol – czyli jak powstaje witamina D w kapsułkach?

    Cholekalcyferol jest formą witaminy D3, która jest niezbędna do utrzymania zdrowego układu kostnego i zdrowia skóry. Może być syntetyzowana przez skórę pod wpływem promieni UVB lub przyjmowana w formie suplementów diety. Ułatwia wchłanianie wapnia i fosforu, umożliwiając m.in. prawidłowy rozwój kości i zębów.

  • Jad pszczeli – jakie ma właściwości lecznicze?

    Jad wytwarzany przez pszczoły miodne (Apis mellifera) to bezwonna, bezbarwna, gorzka ciecz, zawierająca mieszaninę różnych aktywnych substancji, takich jak peptydy, białka o właściwościach enzymatycznych czy biogenne aminy. Mimo że jest toksyną, która może prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznej, to posiada także liczne właściwości prozdrowotne. Jakie są wyniki badań dotyczących jadu pszczelego?

  • Suplementacja przy insulinooporności

    Insulinooporność jest zaburzeniem metabolizmu, które może zamienić się w poważną chorobę, która obecnie może dotyczyć nawet 2 milionów Polaków. Przyczynia się do tego przede wszystkim siedzący tryb życia, przetworzona, wysokoenergetyczna żywność, a także przewlekły stres wpływający na nasze zachowania żywieniowe – „zajadanie” problemów. Insulinooporność nie musi być leczona, niemniej jeśli na czas nie zareagujemy zmianą dotychczasowego stylu życia, może przerodzić się w pełnoobjawowe schorzenie – cukrzycę. Cennym elementem uzupełniającym dietoterapię może być racjonalna, przemyślana suplementacja. Jakie składniki szczególnie wspierają zdrowie metaboliczne?

  • Suplementacja w Hashimoto – jak wpływają na to nutraceutyki?

    Hashimoto, a raczej autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, jest coraz powszechniej diagnozowanym schorzeniem. Mówimy o nim wtedy, gdy nasz układ odpornościowy atakuje tarczycę. W chorobie tej może dojść zarówno do podwyższonej czynności gruczołu, jak i normalnej lub obniżonej czynności. Hashimoto dotyka znacznie częściej kobiety niż mężczyzn. Wsparciem działania tarczycy, jak i całej terapii, może być racjonalna suplementacja w oparciu o składniki, których skuteczność potwierdzają wyniki badań naukowych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij