Koprolalia i kopropraksja – na czym polegają te zaburzenia?

Koprolalia i kopropraksja to zjawiska zaliczane do grupy tików nerwowych. Są to gwałtowne, nawracające i zmienne w czasie ruchy lub wokalizacje charakteryzujące się specyficznym przebiegiem. Do dziś ich konkretne przyczyny nie zostały do końca poznane.

Koprolalia i kopropraksja – czym są?

Koprolalia to niemożliwa do opanowania potrzeba wypowiadania nieprzyzwoitych i nieakceptowalnych społecznie słów, m.in. wulgaryzmów czy wypowiedzi o podtekście seksualnym kierowanych w stronę innych osób. Koprolalia zaliczane są do kategorii tików wokalnych złożonych, czyli wypowiadanych spontanicznie sylab, słów lub fragmentów zdań.

Kopropraksja z kolei zaliczana jest do tików ruchowych złożonych. Polega ona na mimowolnym i spontanicznym pokazywaniu lub wykonywaniu niestosowanych gestów, m.in. dotykanie lub lizanie własnych lub cudzych części ciała. Kopropraksja zazwyczaj pojawia się nieoczekiwanie, jest spontaniczna, szybka i krótkotrwała. Ruchy w kopropraksji mogą dotyczyć różnych części ciała.

Osoba, która doświadcza koprolalii lub kopropraksji nie jest więc w stanie kontrolować pojawienia się tików. Próba zapanowania nad nimi przynosi jedynie jeszcze większe uczucie dyskomfortu.

Koprolalia i kopropraksja – przyczyny

Koprolalia oraz kopropraksja to specyficzne tiki nerwowe, które zazwyczaj obserwowane są w przebiegu zespołu Tourette’a. Uważane są one za jedne z najbardziej charakterystycznych objawów choroby, niemniej jednak w rzeczywistości występują stosunkowo rzadko, u około 15 proc. wszystkich pacjentów. Ponadto koprolalia i kopropraksja obserwowane są m.in.:

• w schizofrenii,
• w psychozie alkoholowej,
• w zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych,
• w chorobach neurodegeneracyjnych,
• w chorobach autoimmunologicznych,
• u pacjentów z uszkodzeniami móżdżku.

Jednak w literaturze naukowej najczęściej koprolalia i kopropraksja omawiane są w odniesieniu do zespołu Tourette’a.

Badacze wskazują na to, że przyczyną występowania tików mogą być zaburzenia w pracy mózgu i w przekaźnictwie nerwowym. Przyczyn doszukuje się również w czynnikach genetycznych. Do tej pory jednak koprolalia oraz kopropraksja pozostają zagadkowymi zjawiskami. Ich złożona etiologia nie pozwala na określenie jasnej przyczyny ich występowania.

Koprolalia i kopropraksja – jak sobie radzić? Leczenie

Występowanie zarówno koprolalii, jak i kopropraksji powinno być każdorazowo skonsultowane z lekarzem, który zajmie się znalezieniem przyczyny ich pojawienia się, a na podstawie wiedzy na temat częstotliwości i nasilenia objawów dobierze indywidualny plan leczenia.

W leczeniu koprolalii oraz kopropraksji skuteczne efekty daje terapia behawioralna. W szczególności trening odwracania nawyków oraz ekspozycja z powstrzymywaniem reakcji. Jeżeli jednak tiki wyraźnie zaburzają codzienne funkcjonowanie, wówczas konieczne może okazać się wdrożenie leczenia farmakologicznego. W leczeniu tików zazwyczaj stosuje się leki neuroleptyczne: klonidynę, rysperydon, sulpiryd, guanfacynę.

Kluczową rolę odgrywa również psychoedukacja na temat tików. Duże znaczenie ma wiedza na temat tego, co powstrzymuje, a co nasila ich występowanie. Mianowicie koprolalię oraz kopropraksję może nasilić stosowanie nieodpowiednio zbilansowanej diety, np. nadmierne spożywanie słodyczy, słodkich i gazowanych napojów czy nabiału. Tiki mogą zaostrzać się na skutek spożywania kawy oraz alkoholu, a także palenia papierosów.

Dodatkowo koprolalie i kopropraksje częściej obserwowane są w sytuacjach stresowych, w obliczu odczuwania emocji (zarówno pozytywnych, jak i negatywnych), podczas zmęczenia czy odczuwania lęku. Na większe prawdopodobieństwo pojawienia się tiku wpływ ma także zbyt długie granie na komputerze czy też zbyt długa praca przy komputerze. Występowanie tików mogą również nasilać infekcje bakteryjne oraz wirusowe.

Najmniejsze nasilenie tików obserwowane jest natomiast w sytuacji, gdy chory jest na czymś skupiony lub zajmuje się czymś, co wymaga jego szczególnej uwagi. Co więcej, tiki nie występują podczas snu.