biznesman z bólem w klatce piersiowej
Ewa Kosiacka

Stan przedzawałowy – czym jest i jak go rozpoznać?

Stan przedzawałowy to sygnał alarmowy dla pacjenta – świadczy bowiem nie tylko o rozwoju miażdżycy, ale też o zaostrzonej chorobie niedokrwiennej serca. Jak zatem go rozpoznać? Co powinno nas niepokoić? Podpowiadamy.

Stan przedzawałowy, fachowo określany niestabilną dławicą piersiową, jest metaforyczną „żółtą kartką”, którą serce pokazuje choremu. „Drugą żółtą kartką” może być zawał serca, a „czerwoną” zgon z przyczyn sercowych. Niestabilna dławica to najczęściej ostatnie ostrzeżenie i silny bodziec do zmiany niezdrowego stylu życia, przed trwałym uszkodzeniem kardiomiocytów (czyli komórek mięśnia sercowego), popularnie zwanego zawałem czy atakiem serca.  

Stan przedzawałowy – czym jest?

Stan przedzawałowy jest formą ostrego zespołu wieńcowegochoroby wieńcowej. To schorzenie dotyczy naczyń zaopatrujących komórki serca w krew, a co za tym idzie tlen i składniki odżywcze. Najczęstszą przyczyną niestabilnej dławicy piersiowej jest uszkodzenie blaszek miażdżycowych, znajdujących się w ścianach tętnic. Konsekwencją ich pęknięcia jest powstawanie zakrzepów, ograniczających (ale nie całkowicie blokujących) swobodny dopływ krwi do komórek serca.  

Niedotlenienie związane z ograniczeniem przepływu krwi powoduje uwolnienie substancji drażniących zakończenia nerwowe, wskutek czego chory odczuwa typowy dla choroby wieńcowej ból (zwany również stenokardialnym).  

Stan przedzawałowy a zawał

Istotą stanu przedzawałowego jest na tyle silne niedokrwienie komórek tworzących serce, że powoduje ono dotkliwy ból w klatce piersiowej. Niedokrwienie to jednak jest przemijające i odwracalne, nie skutkuje trwałą martwicą fragmentu ściany mięśnia sercowego. W związku z tym nie dochodzi do podniesienia troponin. Enzymy te wskazują na martwicę komórek tworzących serce. Bada się je rutynowo w przypadku bólu w klatce piersiowej.

Zróżnicowanie niestabilnej dławicy piersiowej od zawału serca może być nieraz trudne lub wręcz niemożliwe, dlatego każdy silny ból w klatce piersiowej (zwłaszcza o typowej charakterystyce), trwający dłużej niż 20 min, nieustępujący w spoczynku czy po przyjęciu nitrogliceryny pod język, traktujemy jak zawał serca. Lekarz na podstawie badań dodatkowych – np. elektrokardiogramu (EKG) czy poziomu troponin w surowicy krwi jest w stanie zróżnicować te dwie jednostki chorobowe.  

Objawy stanu przedzawałowego – jak rozpoznać?

Najbardziej charakterystycznym objawem stanu przedzawałowego jest ból wieńcowy. Lokalizuje się on przeważnie na środku klatki piersiowej, za mostkiem (choć zdarza się, że może być odczuwany po stronie lewej, w nadbrzuszu czy prawym podżebrzu). Zazwyczaj jest to ból tzw. rozlany, czyli taki, który trudno umiejscowić, wskazując bolesny obszar palcem – znacznie częściej chory przykłada do piersi dłoń lub pięść (objaw Levina).  

Ból ten może promieniować (czyli być rzutowany w inne miejsce) – najczęściej do lewej ręki, łokcia, barku czy żuchwy. Pojawia się na ogół podczas wysiłku fizycznego (z czasem coraz mniejszego), trwa co najmniej 20 minut i nie ustępuje w spoczynku ani po przyjęciu nitrogliceryny.  

Charakter bólu jest przeważnie gniotący, ściskający, piekący, dławiący – może przywodzić na myśl ułożenie na klatce piersiowej pacjenta ciężkiego przedmiotu. Znacznie rzadziej ból wieńcowy jest opisywany przez chorego jako kłujący i dobrze zlokalizowany (ten bardziej charakterystyczny jest dla zapalenia opłucnej). Ból stenokardialny spełniający powyższe kryteria to najbardziej typowy i alarmujący objaw niestabilnej dławicy piersiowej oraz zawału serca. 

Bólowi mogą towarzyszyć też inne dolegliwości, znacznie mniej jednoznacznie wskazujące na problem z sercem, np. duszność, kaszel, poty, niepokój, osłabienie, zawroty głowy, trzepotanie w klatce piersiowej czy uczucie nierównego bicia serca, nudności, wymioty, bóle brzucha.  

Ciśnienie tętnicze i puls (tętno) w zawale lub stanie przedzawałowym może być bardzo różne – nie można stwierdzić bądź wykluczyć zawału na ich podstawie.  

U kogo najczęściej występuje stan przedzawałowy?  

Warto zaznaczyć, że typowe oznaki zawału i stanu przedzawałowego znacznie częściej zauważane są przez mężczyzn w tzw. sile wieku – najczęściej między 50. a 70. rokiem życia. U kobiet w wieku podeszłym i u pacjentów chorych na cukrzycę zawał serca i dusznica bolesna często mogą przebiegać w sposób nietypowy, nieprzywodzący natychmiast na myśl akurat choroby serca. Do takich „oznak” należą chociażby niestrawność, refluks żołądkowo-przełykowy czy przemęczenie. W tych grupach pacjentów należy przysłowiowo „dmuchać na zimne” i zgłaszać się choćby do lekarza pierwszego kontaktu w razie pojawienia się jakichkolwiek niepokojących symptomów.  

EKG a stan przedzawałowy

Wielu pacjentów zastanawia się, czy EKG wykaże stan przedzawałowy. Odpowiedź na to pytanie jest jednak rozczarowująca, ponieważ brzmi: „to zależy”. Nieraz elektrokardiogram jasno wskazuje na niedokrwienie mięśnia sercowego, innym razem zmiany nie są obserwowane.  

Co istotne, jeśli nie dochodzi do zawału serca, a jedynie przejściowego niedokrwienia, często zmiany w EKG pojawiają się w trakcie trwania objawów, znikają zaś wraz z ich ustąpieniem.

Inaczej sytuacja wygląda w zawale serca – typowy, pełnościenny zawał ma charakterystyczny, zmieniający się wraz z czasem obraz w badaniu EKG, a nawet po pełnym wyzdrowieniu pozostawia w elektrokardiogramie ślad w postaci tzw. blizny zawałowej (komórki danego obszaru mięśnia sercowego umierają, zastępuje je tkanka łączna, która nie przewodzi bodźców elektrycznych – ich ubytek widoczny jest w badaniu).

Polecane dla Ciebie

Czynniki ryzyka stanu przedzawałowego

Czynniki sprzyjające chorobie wieńcowej, w tym dławicy piersiowej, można podzielić na modyfikowalne i konstytucjonalne, czyli takie, na które nie mamy wpływu.  

Wśród najważniejszych czynników ryzyka związanych z trybem życia należy wymienić: niewłaściwą dietę (bogatą w nasycone kwasy tłuszczowe, np. czerwone, przetworzone mięso i nadmierną ilość cukrów prostych, np. wyroby cukiernicze), często skutkującą nadwagą i otyłością, niską aktywność fizyczną, przewlekły stres, nikotynizm, nadużywanie alkoholu. 

Ostatnie badania wykazały, że także odpowiednia długość snu jest kluczowa w prewencji chorób sercowo-naczyniowych – osoby dorosłe, śpiące krócej niż 7 godzin dziennie, częściej zapadały nie tylko na choroby sercowo-naczyniowe, ale i także na depresję.  

Istotne stany chorobowe, które można skutecznie leczyć, a które sprzyjają niedomogom tętnic wieńcowych to: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia (dyslipidemia), depresja, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, łuszczyca czy łuszczycowe zapalenie stawów – w tym wypadku kluczowa jest właściwa kontrola farmakologiczna.

Czynniki niemodyfikowalne to: płeć męska, wiek (zwłaszcza 65+), choroby sercowo-naczyniowe występujące w rodzinie, choroby genetyczne (np. hipercholesterolemia rodzinna).

Stan przedzawałowy a wiek

Objawowa choroba wieńcowa u ludzi młodych jest spotykana dość rzadko, jednak jej częstotliwość, zwłaszcza w ostatnich latach, rośnie. Mają na to wpływ głównie predyspozycje rodzinne i genetyczne w połączeniu z dodatkowymi czynnikami ryzyka – szczególnie otyłością, hipercholesterolemią, paleniem tytoniu, nadciśnieniem, cukrzycą.  

Rzuć palenie z DOZ.pl

Czynniki, które mogą przyczynić się do wystąpienia stanu przedzawałowego lub zawału u osób młodych, to głównie: hipercholesterolemia (zwłaszcza tzw. dyslipidemia aterogenna z wysokim stężeniem cholesterolu LDL, niskim HDL i wysokim poziomem trójglicerydów, przyczyniająca się do rozwoju miażdżycy) i nadczynność tarczycy (wysokie stężenie wolnych hormonów tarczycy powoduje „hipermetabolizm”, co przyczynia się do np. kołatania serca, tachykardii, migotania przedsionków).  

Warto wspomnieć, iż zawały serca u ludzi młodych są niezwykle groźne – nagłe, całkowite zamknięcie tętnicy wieńcowej, znacznie częściej niż u osób w wieku podeszłym, bywa śmiertelne, a chory o wiele bardziej narażony jest na trwałą niesprawność, jego rekonwalescencja jest długa. Wiąże się to z brakiem tzw. krążenia obocznego. To sieć naczyń krwionośnych tworzących się wskutek miejscowego niedokrwienia – ma to miejsce np. podczas wieloletniego odkładania blaszek miażdżycowych, stopniowo zwężających światło naczyń i przepływu krwi przez nie. Ograniczona podaż tlenu stymuluje powstawanie nowych naczyń i ich połączeń, poprawiając ukrwienie w danym miejscu. Daje to szansę na ograniczenie uszkodzeń w wyniku zamknięcia jednego naczynia przez zakrzep. Objawy stanu przedzawałowego u ludzi młodych są typowe, mogą jednak być bardziej nasilone i przebiegać gwałtowniej.  

Ciekawym przykładem jest choroba Kawasakiego. W jej przebiegu może dochodzić do tętniakowatego poszerzenia naczyń wieńcowych i występowania zawałów serca u małych dzieci (szczyt zachorowań przypada na od 6. miesiąca do ok. 5. roku życia, dotyka częściej chłopców). To schorzenie polega na zapaleniu tętnic małego i średniego kalibru. Czynnik wywołujący chorobę Kawasakiego nie jest dokładnie poznany. Postuluje się, iż objawy wywołane są przez znaczną aktywację układu immunologicznego dziecka.  

Stan przedzawałowy – co robić? Jak leczyć?

Najskuteczniejszym leczeniem stanu przedzawałowego jest zapobieganie jemu. Nie ma żadnej gwarancji co do przebiegu choroby wieńcowej – może ona zarówno trwać latami i sporadycznie się zaostrzać, jak i pojawić się nagle, wraz z dynamicznie nasilającymi się objawami, doprowadzając w krótkim czasie do zawału lub zgonu. Trudno przewidzieć także odległe skutki zawału – bywa, że trwale upośledza krążenie wieńcowe, zmuszając do oszczędzającego trybu życia – co łatwiej zaakceptować w wieku osiemdziesięciu niż pięćdziesięciu lat.  

Pierwotna profilaktyka zawału serca jest o wiele skuteczniejsza niż wtórna, a szeroko pojęty zdrowy styl życia chroni nie tylko przed chorobami serca, ale przed innymi schorzeniami jak np. cukrzyca, depresja, choroba zwyrodnieniowa stawów czy niektóre choroby nowotworowe.  

Obserwując u siebie niepokojące oznaki rozwijającej się choroby wieńcowej (duszność, ból lub ucisk w klatce piersiowej pojawiający się przy coraz mniejszym wysiłku fizycznym) należy niezwłocznie zgłosić się do kardiologa, a w stanach nagłych, w przypadku symptomów niestabilnej dusznicy czy podejrzenia zawału – należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe. 

Jeśli pacjent choruje na przewlekłą chorobę wieńcową i lekarz przepisał mu aerozol z nitrogliceryną do zastosowania w napadach bólu dusznicowego, chory powinien przyjąć jedną dawkę nitrogliceryny pod język. Jeśli ból nie ustąpi w ciągu 5 minut, należy wezwać karetkę pogotowia. Przed przyjazdem pomocy medycznej pacjent może przyjąć samodzielnie 300 mg kwasu acetylosalicylowego, czyli aspiryny. Dawka przeciwpłytkowa u pacjentów w prewencji wtórnej zawału wynosi 75 mg. Ważne jest, aby były to tabletki niepowlekane – w stanie nagłym istotne jest szybkie wchłanianie i działanie przyjętego leku.  

Żeby ten proces dodatkowo przyspieszyć, zaleca się wzięcie tabletek do ust, dokładne ich pogryzienie i przytrzymanie w ustach przez chwilę, a następnie połknięcie. Żadnych innych leków ani też pokarmów i płynów chory nie powinien przyjmować bez konsultacji z personelem medycznym. Może się okazać, iż ból dławicowy jest objawem zawału serca i konieczne jest pilne leczenie inwazyjne – postępowaniem z wyboru jest koronarografia często wraz z wszczepieniem stentu do „zatkanego” naczynia.  

Stan przedzawałowy a domowe sposoby

Domowe sposoby na stan przedzawałowy, niestety, nie istnieją – można zaś brać pod uwagę zapobieganie i wykluczanie czynników ryzyka. W takim wypadku zapewnienie zdrowej diety, bogatej w nienasycone tłuszcze (ryby, owoce morza, orzechy, pestki, nasiona, awokado, oliwa z oliwek, olej lniany), z ograniczeniem spożycia mięsa (zwłaszcza czerwonego), wysoko przetworzonych produktów i cukrów prostych (słodycze, napoje gazowane) może być uznane za domowy sposób na uniknięcie stanu przedzawałowego. 

  1. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2021-2022, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Warszawa 2021.
  2. P. Hoffman, P. Ponikowski, A. Witkowski, P. Lipiec, Kardiologia - podręcznik Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2019.
  3. P. Pruszczyk, T. Hryniewiecki, Wielka Interna - Kardiologia z elementami angiologii. Część 1, Wydawnictwo Medical Tribune Polska, Warszawa 2018.
  4. American Heart Association, Unstable Angina, „heart.org” [online] https://www.heart.org/en/health-topics/heart-attack/angina-chest-pain/unstable-angina [dostęp:] 10.08.2022.
  5. Centres for Disease Control and Prevention, How Does Sleep Affect Your Heart Health?, „cdc.gov” [online] https://www.cdc.gov/bloodpressure/sleep.htm [dostęp:] 10.08.2022.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Rak żołądka – przyczyny, wczesne objawy, leczenie

    Podobnie jak większość nowotworów, rak żołądka rozwija się wiele lat, początkowo nie dając żadnych specyficznych objawów. Niestety, najczęściej rozpoznawany jest w stadium bardzo trudnym do wyleczenia, co w większości przypadków prowadzi do zgonu chorego. Kluczowa jest zatem szybka diagnostyka i wdrożenie skutecznej terapii. Jakie są wczesne objawy raka żołądka? Na co zwrócić uwagę?

  • Dializy – kiedy się je stosuje, jak długo, koszt, skutki uboczne

    Wprowadzenie terapii nerkozastępczej (potocznie dializ) było przełomowym osiągnięciem pozwalającym wydłużyć życie pacjentom z niewydolnością nerek. Najpowszechniej stosowana jest hemodializa, która wykorzystywana jest zarówno w przypadkach nagłego zachorowania, jak i w czasie leczenia przewlekłego.

  • HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie zakażenia wirusem HPV

    HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, ma ponad 120 typów, z czego część jest wysokoonkogenna. Human papilloma virus jest odpowiedzialny m.in. za raka szyjki macicy, gardła i krtani, prącia. HPV jest także przyczyną powstawania łagodnych zmian, takich jak kurzajki czy brodawki płciowe. Do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego najczęściej dochodzi w trakcie stosunków seksualnych oraz przez kontakt z naskórkiem osoby zakażonej.

  • Aplazja szpiku kostnego – objawy, przyczyny, leczenie

    Aplazja szpiku kostnego, zwana również niedokrwistością aplastyczną lub anemią aplastyczną, to choroba, którą można podzielić na wrodzoną lub nabytą. Schorzenie może pojawić się nagle lub rozwijać się przez wiele miesięcy, nie dając przy tym żadnych specyficznych objawów.

  • Terapia dźwiękiem – na czym polega? Co leczy?

    Często mówi się o tym, że muzyka łagodzi obyczaje. Jest w tym wiele prawdy. Dźwięk od lat z powodzeniem wykorzystuje się w terapii osób dorosłych i dzieci. W Polsce terapia dźwiękiem zyskuje coraz większą popularność. Jak wpływa na organizm i psychikę? Co zrobić, aby zostać profesjonalnym terapeutą?

  • Felinoterapia, czyli… leczenie kotem

    Są puszyste, ciepłe i przyjemnie mruczą. Każdy, kto jest szczęśliwym posiadaczem kota, wie, że przebywanie w jego towarzystwie jest niczym balsam dla duszy – uspokaja zszargane nerwy, poprawia samopoczucie, a nawet pozytywnie wpływa na zdrowie. Nic w tym dziwnego, ponieważ zwierzęta te od lat wykorzystywane są w terapii wielu przypadłości.

  • Rak przełyku – przyczyny, objawy i leczenie

    Rak przełyku jest złośliwym nowotworem atakującym częściej mężczyzn niż kobiety. Lekarze są zgodni, że zdecydowana większość przypadków choroby wynika z prowadzenia niezdrowego stylu życia, w tym palenia papierosów i spożywania nadmiernej ilości alkoholu. Jakie są objawy raka przełyku i jak się go leczy?

  • Czym jest diastema i jak ją leczyć?

    Diastema popularnie określana jest jako przerwa między zębami. To nie tylko cecha szczególna, a dla niektórych defekt lub dodatkowy atrybut urody, to także możliwa przyczyna zaburzeń funkcjonalnych. Przyczyny tego defektu mogą być różne. Nie zawsze wymaga leczenia. Diastema fizjologiczna obserwowana u dzieci z czasem zanika. Diastemy zamyka się przy pomocy aparatów ortodontycznych lub odbudowy estetycznej, np. przy użyciu licówek.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij