Labilność emocjonalna – czym jest, w jaki sposób się przejawia, jak sobie z nią radzić?

Labilność, chwiejność i niestabilność emocjonalna to tożsame pojęcia charakteryzujące tendencję do szybkiej i gwałtownej zmiany stanu emocjonalnego z jednego na drugi. Labilność emocjonalna stanowi również jeden z czołowych objawów obserwowanych w niektórych zaburzeniach psychicznych. Jak przejawia się labilność emocjonalna i jak sobie z nią radzić?

Labilność emocjonalna – czym jest?

Labilność emocjonalna według psychologów Costy i McCrae stanowi jeden z pięciu podstawowych czynników osobowości. Zdaniem badaczy składają się na nią: lęk, nieśmiałość, depresja, impulsywność, nadwrażliwość oraz agresywna wrogość. W psychologii labilność emocjonalna oznacza też chwiejność emocjonalną, polegającą na łatwym przechodzeniu do skrajnych stanów emocjonalnych. Osobowość chwiejna emocjonalnie jest z kolei jednym z zaburzeń osobowości.

Klasyfikacja ICD-10 wyróżnia dwa typy osobowości chwiejnej emocjonalnie:

1. Typ impulsywny – przejawia się chwiejnym nastrojem, brakiem kontroli nad własnym zachowaniem, działaniem pod wpływem impulsów,
2. Typ borderline – charakteryzuje się zaburzonym obrazem samego siebie, samookaleczeniem, próbami samobójczymi i skłonnością do podejmowania ryzyka.

Labilność emocjonalna jest również jednym z objawów diagnozowanych w przebiegu zaburzeń psychicznych, takich jak m.in. schizofrenia, depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, zaburzenia osobowości, zespół stresu pourazowego (PTSD). Z labilnością emocjonalną możemy także mieć do czynienia w przebiegu choroby Alzheimera.

Labilność a stabilność emocjonalna – różnice

Labilność emocjonalna jest przeciwieństwem stabilności emocjonalnej. Osoba stabilna emocjonalnie ma świadomość własnych emocji, potrafi je kontrolować, wie, jak zareagować w danej sytuacji, jest rozważna oraz potrafi radzić sobie w sytuacjach stresowych. Nawet jeżeli doświadcza kryzysu, w niedługim czasie jest w stanie wrócić do optymalnego funkcjonowania.

Z kolei osoba labilna emocjonalnie łatwo przechodzi z jednego nastroju w drugi, szybko traci nad sobą panowanie, nie zastanawia się nad konsekwencjami swoich czynów, ma tendencję do rozmyślania o przeszłości, nie potrafi radzić sobie ze stresem i nie potrafi kontrolować swoich emocji. Często nie wie, jakie emocje aktualnie odczuwa.

Cechy osoby labilnej emocjonalnie

Jakie są objawy labilności emocjonalnej? Osobę labilną emocjonalnie charakteryzują intensywne emocje i gwałtowne zmiany nastrojów. Osoba ta ma tendencję do zamartwiania się, wyolbrzymiania problemów oraz do przesadnych i nieadekwatnych reakcji na konkretne sytuacje. Doświadcza wybuchów gniewu i płaczu. Cechuje ją impulsywne działanie bez przewidywania konsekwencji swojego zachowania.

Związek z osobą chwiejną emocjonalnie bardzo często jest burzliwy i krótki. Taka osoba ma skłonność do wchodzenia w przygodne relacje. Ze względu na to, że nieprawidłowo interpretuje sytuacje i zachowania innych osób, a tym samym przesadnie reaguje na niektóre zachowania, przejawia trudności w sferze społecznej i nawiązywaniu długoterminowych relacji z innymi.

Labilność emocjonalna u dzieci i młodzieży

Labilność emocjonalna u dziecka objawia się podobnie, co u osób dorosłych. Przede wszystkim obserwowane są problemy emocjonalne, krótkie i intensywne wybuchy gniewu lub/i płaczu oraz szybkie zmiany nastroju. Niestabilność emocjonalna może również występować jako jeden z objawów autyzmu lub zespołu nadpobudliwości ruchowej (ADHD).

Labilność emocjonalna – przyczyny

Przyczyn labilności emocjonalnej dopatruje się w m.in. czynnikach genetycznych, biologicznych i środowiskowych. Na jej zwiększone ryzyko wystąpienia wpływ mogą mieć traumatycznie doświadczenia z przeszłości. Na rozwój niestabilności emocjonalnej bardziej podatne są również osoby o niskiej samoocenie i niskiej pewności siebie, które nie radzą sobie ze stresem.

Jak radzić sobie z labilnością emocjonalną? Czy labilność emocjonalną się leczy?

To, jak będzie wyglądać leczenie labilności emocjonalnej, będzie zależne od tego, co leży u jej źródła. Jeżeli okaże się, że niestabilność emocjonalna jest jednym z objawów zaburzenia psychicznego, wówczas leczenie będzie opierać się na terapii zdiagnozowanej choroby. Terapia labilności emocjonalnej może polegać na leczeniu farmakologicznym, psychoterapii lub połączeniu obu metod. Celem leczenia będzie zaś przywrócenie emocjonalnej równowagi.

Samodzielnie radzenie sobie z labilnością emocjonalną jest trudne, ale warto wiedzieć, że jest to możliwe. Przede wszystkim warto praktykować techniki relaksacyjne, np. ćwiczenia oddechowe, które pozwolą skupić się na oddechu w przypadku nagłego wybuchu gniewu czy płaczu. Dużą rolę odgrywa także nauka kontrolowania własnych emocji, adekwatnego reagowania oraz znalezienia adaptacyjnych sposobów radzenia sobie ze stresem.