Stawianie baniek – skuteczność, wskazania, przeciwwskazania, powikłania

Zabieg stawiania baniek lekarskich – mimo że jest znany od prawie trzech tysięcy lat – nadal wzbudza wiele kontrowersji. Tradycyjna medycyna chińska zaleca bańkoterpię prawie na wszystkie dolegliwości począwszy od banalnych infekcji wirusowych, poprzez kontuzje i urazy, aż do zabiegów z zakresu medycyny estetycznej. Niestety, skuteczność baniek nie została oceniona zbyt dokładnie w badaniach klinicznych, co powoduje, że ta metoda zaliczana jest do tzw. medycyny alternatywnej. 

Stawianie baniek – co to za metoda? Jak działa?

Stawianie baniek (łac. cucurbitas ponere) jest jedną z metod terapeutycznych stosowanych w tradycyjnej medycynie chińskiej. Do zabiegu używa się specjalnych naczynek (baniek), które przystawia się do skóry określonych okolic ciała. Celem zabiegu jest wytworzenie w bańce podciśnienia, doprowadzając do podrażnienia receptorów znajdujących się w skórze. Wytworzenie podciśnienia można uzyskać różnymi metodami np. przez podgrzewanie naczynia, użycie pompki mechanicznej czy odessanie powietrza. Dzięki ujemnemu ciśnieniu w bańce dochodzi do pęknięcia drobnych naczyń krwionośnych i wynaczynienia krwi (ciemne plamy po stawianiu baniek). Wynaczyniona krew traktowana jest przez nasz system odpornościowy jako ciało obce i pobudza organizm do wytworzenia dużej ilości przeciwciał.

Działanie przeciwbólowe i lecznicze baniek tłumaczone jest następstwem drażnienia receptorów znajdujących się w skórze, mięśni i powięzi. Krew przepływająca przez rozszerzone naczynia oczyszcza tkanki ze szkodliwych produktów przemiany materii, prowadzi do odżywienia, odkwaszenia i lepszego utlenienia organizmu, a pobudzenie układu współczulnego i przywspółczulnego reguluje pracę narządów wewnętrznych.

Rodzaje baniek lekarskich

Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów baniek. Różnią się materiałem, z którego są wykonane, oraz techniką użycia. Wyróżniamy trzy rodzaje baniek:

• bańki próżniowe (zimne) – wykonane z plastiku z zaworkiem na szczycie służącym do odessania powietrza z bańki; w zestawie dodatkowo znajduje się gumowy przewód i pompka ręczna, 
• bańki szklane (klasyczne, ogniowe) – wykonane ze szkła, przeznaczone do stawiania na gorąco; palący się wewnątrz bańki alkohol zużywa tlen, powodując powstanie próżni pozwalającej na zassanie bańki do skóry; zabieg z użyciem baniek szklanych uznawany jest za najskuteczniejszy,
• bańki gumowe (chińskie) – wykonane z elastycznego materiału pozwalają stawiać bańki praktycznie we wszystkich miejscach na ciele, w tym na stawach.

Stawianie baniek – skuteczność

Skuteczność stosowania baniek opiera się głównie na wieloletniej tradycji ich używania. Obecnie praktycznie nie istnieją badania kliniczne oparte na EBM (od ang. evidence-based medicine) potwierdzające skuteczność baniek. Większość artykułów udowadniających zalety baniek pochodzi z badań przeprowadzonych głównie w Chinach, Korei czy Rosji i były prezentowane na łamach czasopism poświęconych medycynie alternatywnej.

Kiedy stawiać bańki?    

Terapia bańkami zalecana jest jako dodatkowy środek pomocniczy w leczeniu wielu schorzeń. Najczęściej pacjenci sięgają po nie w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych. Stawianie baniek wzmacnia osłabiony układ odpornościowy, łagodzi napięcia i redukuje stres.

Stawianie baniek dzieciom

Stawiając bańki dzieciom, należy pamiętać, że ich skóra jest dużo cieńsza niż dorosłego oraz grubość podściółki tłuszczowej jest niewielka, dlatego podciśnienie w bańkach nie może być zbyt duże. U dzieci do 7. roku życia czas trwania zabiegu nie powinien przekraczać 5 minut. Z wiekiem można wydłużać czas trwania zabiegu.

Jak i gdzie stawiać bańki?

Przed zastosowaniem baniek zawsze zapoznaj się z instrukcją obsługi i zaleceniami producenta. Stosowanie  baniek bezogniowych jest dość łatwe do wykonania dla osoby stosującej je po raz pierwszy, natomiast używanie baniek szklanych ogniowych wymaga wcześniejszego przeszkolenia. Stosując bańki ogniowe, zawsze zachowaj szczególną ostrożność: miej pod ręką gaśnicę, unikaj nasączania wacika zbyt dużą ilością denaturatu lub innego alkoholu, zadbaj, aby w otoczeniu nie znajdowały się łatwopalne przedmioty.

Powierzchnia skóry, na której będziemy stawiać bańki, powinna być czysta i natłuszczona. W zależności od obecnych dolegliwości wybieramy odpowiednią lokalizację, gdzie będziemy stawiać bańki. I tak np. w zapaleniu oskrzeli, przeziębieniu czy kaszlu możliwe jest stawianie baniek na całej klatce piersiowej (z wyjątkiem brodawek sutkowych), a w „grypie jelitowej” ustawiamy je na przedniej linii środkowej ciała, w połowie odległości między mostkiem a pępkiem.

Baniek nie stawiamy na następujących miejscach:  

• gdzie przebiegają główne tętnice (np. na szyi, w okolicy serca),
• na zmienionej chorobowo skórze, ranach, skaleczeniach, owrzodzeniach itp.,
• na miejscach z obrzękiem,
• na tylnej stronie łokci i przedniej stronie kolana,
• na guzach nowotworowych, włókniakach, torbielach itp.,
• na kręgosłupie i innych „kościstych” miejscach, jak np. łopatki.

Po wybraniu odpowiedniej lokalizacji i prawidłowym umieszczeniu baniek na ciele przykrywamy chorego ciepłym kocem lub kołdrą. Czas, jaki chory musi leżeć z bańkami na skórze, jest różny, trwa od kilku do kilkunastu minut. W przypadku chorób ostrych jak infekcje bańki można stawiać co dwa dni przez tydzień, a w przypadku chorób przewlekłych zabieg można wykonywać dwa razy w tygodniu przez trzy miesiące.

Stawianie baniek – powikłania

Terapia bańkami, pomijając jej skuteczność, należy do dość bezpiecznych zabiegów. Umiejętnie i rozważnie stosowane nie powinny zaszkodzić, choć jak w przypadku wszystkich zabiegów tak i tu mogą wystąpić powikłania. Najczęstszym skutkiem ubocznym są siniaki, mogące przybierać różne zabarwienie od czerwonego po fioletowy. Obecność ciemnofioletowego bądź czarnego siniaka może oznaczać zbyt długie pozostawienie bańki na skórze (nie należy pozostawiać baniek na skórze dłużej niż 20 minut) lub zbyt intensywne ssanie. Zasinienia mogą być bolesne lub tkliwe przy ucisku.

Przeciwwskazania do stawiania baniek

Terapii bańkami nie powinno stosować się w następujących sytuacjach:

• nie zaleca się stawiania baniek, kiedy pacjent czuje się zmęczony lub wyczerpany, ponieważ zwiększa to ryzyko omdlenia,
• konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności u kobiet w ciąży, przeciwwskazane stawianie jest baniek na brzuchu i części lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa, a najlepiej w ogóle zrezygnować z tego typu zabiegów u ciężarnych,
• zabieg wykonywany w trakcie miesiączki może ją wydłużyć,
• u osób z wysoką gorączką,
• u niemowląt,
• u osób z zaburzeniami krzepnięcia krwi, przyjmującymi leki rozrzedzające krew.

Gdzie kupić bańki lekarskie?

Jeśli już zdecydujemy się na terapię z użyciem baniek najlepszym miejscem do ich zakupu będzie apteka. Produkty kupowane w aptekach mają często status wyrobu medycznego i posiadają odpowiednie atesty. Do większości z nich dołączona jest szczegółowa instrukcja obsługi.