Dostępność opieki onkologicznej w czasach pandemii – jak koronawirus zmienił dostęp do świadczeń medycznych?

Sytuacja pacjentów onkologicznych podczas pandemii COVID-19

Zgodnie z wynikami badania kliniczno-kontrolnego opublikowanego w “JAMA Oncology”, ze względu na obniżoną odporność, pacjenci onkologiczni są uważani za grupę najbardziej narażoną na zakażenia SARS-CoV-2. Wysoka podatność na infekcje jest przyczyną ich ciężkiego ogólnoustrojowego stanu immunosupresyjnego, który jest wynikiem realizacji różnych metod leczenia przeciwnowotworowego.

Pacjenci, obawiając się narażenia na zakażenie SARS-CoV-2 rzadziej zgłaszali się do placówek opieki zdrowotnej w celu podjęcia diagnostyki. Zważając na ograniczenia w funkcjonowaniu sektora ochrony zdrowia, diagnozowanie i rozpoczęcie terapii onkologicznej są często opóźnione, co daje pacjentom gorsze rokowania i stwarza zagrożenie dla ich życia. Wiele planowych zabiegów operacyjnych odwołano i przesunięto na późniejszy termin, a zasoby i personel przekierowano do leczenia pacjentów z koronawirusem. Ponadto wiele projektów obejmujących badania kliniczne nowych terapii onkologicznych zostało wstrzymanych.

W zaistniałej kryzysowej sytuacji Polskie Towarzystwo Onkologiczne (PTO) podniosło apel o współpracę placówek medycznych w celu zapewnienia właściwej opieki pacjentom onkologicznym. Przebieg terapii może podlegać modyfikacji jedynie, kiedy nie stanowi to zagrożenia dla życia i zdrowia pacjenta, a każda zmiana jest indywidualnie konsultowana z onkologiem. PTO przedstawiło szereg zaleceń, które mają usprawnić ich kooperację przy jednoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa pacjentów i personelu medycznego, zgodnego z zasadami określonymi przez Główny Inspektorat Sanitarny oraz rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).

Drastyczny spadek świadczeń onkologicznych podczas pandemii COVID-19

Według raportu Fundacji Onkologia 2025, który bazuje na danych gromadzonych na bieżąco przez Narodowy Fundusz Zdrowia, nastąpił gwałtowny spadek świadczeń onkologicznych w pierwszych pięciu miesiącach 2020 roku do analogicznego okresu roku 2019. Porównano skalę zjawiska w województwach mazowieckim, śląskim i warmińsko-mazurskim.

Profilaktyka raka piersi okazała się najbardziej dotkniętym przez pandemię obszarem onkologii. Wykonywanie świadczeń medycznych zostało prawie całkowicie zaniechane. Na terenie wszystkich trzech województw odnotowano największy, ponad 90% spadek liczby wykonanych badań mammograficznych. Profilaktyka raka szyjki macicy, w której najistotniejszą rolę pełni cytologia, również jest znacząca. W kwietniu i maju, czyli w miesiącach największych obostrzeń związanych z pandemią, spadki w tym zakresie sięgnęły progu 85-90%.

Dostępność pakietów onkologicznych

Dotychczas z roku na rok przybywało pacjentów, u których zdiagnozowano nowotwory. Otrzymywali oni kartę DILO (Karta Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego) i trafiali na szybką ścieżkę leczenia onkologicznego. Wraz z nastaniem pandemii zauważalny jest spadek liczby wystawionych dokumentów, co odzwierciedla ograniczenie funkcjonowania placówek medycznych oferujących diagnostykę i terapię onkologiczną. W kwietniu i maju 2020 r., kiedy w związku z pandemią wdrożono najwięcej obostrzeń, liczba ta zmalała aż o 40% w trzech województwach uwzględnionych w analizie.

Odnotowano również spadek liczby nowych pacjentów kwalifikowanych do onkologicznych programów lekowych. Najistotniejsze różnice widoczne są wśród osób, u których wykryto lite guzy i nowotwory hematologiczne. Zmalała także liczba konsultacji pierwszorazowych. Część wizyt została zrealizowana w trybie teleporady.