Leki w ciąży – klasyfikacje leków stosowanych u kobiet ciężarnych

Ciąża to czas szczególnego dbania o zdrowie przez przyszłą mamę. Przewlekłe choroby, infekcje oraz przemiany zachodzące w organizmie kobiety ciężarnej często wiążą się z koniecznością przyjmowania leków. Ich działanie wpływa nie tylko na organizm matki, bowiem przenikając przez łożysko, docierają również do płodu. Zatem, które z nich są bezpieczne zarówno dla przyszłej mamy, jak i dziecka?

Przyjmowanie leków w ciąży, choć może kusić szybkim działaniem, powinno być zawsze przemyślane, sprawdzone pod kątem bezpieczeństwa i skonsultowane z lekarzem prowadzącym. Chociaż ciąża, jak każdy inny okres w życiu, może być czasem, w którym przytrafią się przeziębienie, alergia czy dolegliwości bólowe, warto pamiętać, że jest ona przeciwwskazaniem do stosowania wielu substancji leczniczych, a nawet suplementów.

Leki w ciąży – dlaczego wiedza na temat wpływu leków na płód jest ograniczona?

Pomimo prowadzonych licznych badań klinicznych nad nowymi lekami lub innowacyjnymi terapiami, wiedza na temat stosowania leków w trakcie ciąży i ich wpływu na płód jest bardzo ograniczona. Dlaczego tak jest? 

Przed wprowadzeniem leku na rynek musi on przejść rygorystyczne badania pod kątem toksyczności, bezpieczeństwa i skuteczności. Aby zbadać wpływ działania leku na matkę i dziecko, należałoby przeprowadzić badania kliniczne na kobietach w ciąży, co ze względów etycznych, kulturowych lub praktycznych jest niemożliwe. Głównym powodem jest trudność w podjęciu decyzji o podawaniu leku kobiecie ciężarnej, nie mając pewności czy nie wpłynie on negatywnie na rozwijający się płód. Dane o wpływie leków na rozrodczość oraz przebieg pochodzą z badań in vitro w hodowlach komórkowych oraz in vivo na zwierzętach. Należy mieć na uwadze, że badania dotyczące zwierząt nie oddają w pełni tego, jak konkretny lek wpływa na ludzki płód.  

Leki w ciąży – klasyfikacja FDA

Literowa klasyfikacja leków stosowanych w ciąży została sporządzona przez amerykańską Agencję Żywności i Leków (FDA) w 1979 r. Leki zostały podzielone na 5 kategorii – A, B, C, D, X, co miało ułatwiać ocenę bezpieczeństwa stosowania leku u ciężarnej. Są one uporządkowane hierarchicznie – w kategorii A znajdują się leki, przy których możliwość uszkodzenia płodu wydaje się mało prawdopodobna, natomiast w kategorii X – leki, które mają niekorzystne działanie na płód i ryzyko wynikające z ich stosowania zdecydowanie przewyższa korzyści. Z powodu wielu wątpliwości oraz błędnych interpretacji danych, wprowadzono zmiany w obowiązującej klasyfikacji. Obecnie nowy podział składa się z trzech opisowych podrozdziałów: 

1. Ciąża
2. Laktacja 
3. Kobiety i mężczyźni w wieku rozrodczym.

W czasie ciąży istotne jest rozsądne stosowanie leków, aby nie ryzykować zarówno zdrowiem przyszłej mamy, jak i rozwijającego się płodu, dlatego przyjmowanie jakiegokolwiek preparatu w tym czasie powinno być konsultowane z lekarzem prowadzącym ciążę. 

Leki w ciąży – klasyfikacja EMA

Opisowa klasyfikacja leków stosowanych w ciąży została sporządzona przez Europejską Agencję Leków (EMA). Zawiera 9 kategorii leków (grupowanych hierarchicznie), do których przyporządkowywane są charakterystyki produktów leczniczych. Kategoria 9. to leki, które mogą być stosowane przez ciężarne, kategoria 1. to preparaty mające szkodliwe działanie na przebieg ciąży lub rozwój dziecka. Z klasyfikacji EMA korzysta Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). 

Leki w ciąży – klasyfikacja ADEC

Australijska klasyfikacja leków stworzona przez Australian Drug Evaluation Committee (ADEC) wyróżnia 7 kategorii stosowania leków w okresie ciąży, przy czym nie są one hierarchiczne – A, B1, B2, B3, C, D, X. Oznacza to, że leki z kategorii B nie mają większego bezpieczeństwa niż leki przypisane do kategorii C. 

Leki w ciąży – jakie preparaty można stosować w ciąży?

Stosowanie leków w ciąży powinno być ograniczone do minimum. U kobiety ciężarnej w przypadku wystąpienia dolegliwości wymagających podania leku, należy każdorazowo przeanalizować czy korzyść stosowania środka farmakologicznego znacznie przewyższa potencjalne ryzyko dla płodu i matki. Nie zaleca się samodzielnego przyjmowania leków bez wiedzy i zgody lekarza prowadzącego.

Leki przeciwbólowe w ciąży

Za najbezpieczniejszy i najlepiej przebadany lek przeciwbólowy uważa się paracetamol. W ciąży powinien być stosowany doraźnie w przypadku wystąpienia bólu o lekkim i średnim nasileniu, w najmniejszej skutecznej dawce – jednorazowo 500-1000 mg. Dobowa dawka paracetamolu nie powinna przekroczyć 4g. Ze względu na przenikanie leku przez barierę łożyskową oraz do pokarmu matki, jego stosowanie powinno być skonsultowane z lekarzem prowadzącym. 

W trakcie ciąży w leczeniu bólu nie należy stosować metamizolu oraz leków opioidowych (np. kodeina występująca w preparatach złożonych wraz z paracetamolem). 

Leki na przeziębienie w ciąży

Leczenie przeziębienia w ciąży polega na łagodzeniu objawów i wzmacnianiu odporności. Wystąpienie gorączki wymaga podania leków przeciwbólowych, które jednocześnie wykazują działanie przeciwgorączkowe. Najbezpieczniejszym lekiem dla ciężarnej jest paracetamol, podawany w odstępie 6 godzinnym, zaś przeciwskazane jest przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego. W leczeniu kataru u kobiety w ciąży zaleca się stosowanie hipertonicznego roztworu soli morskiej do nosa lub preparatów z mannitolem. Nie zaleca się stosowania popularnych kropli lub aerozoli do nosa obkurczających naczynia krwionośne.

Ból gardła w ciąży można zwalczać za pomocą preparatów do stosowania miejscowego – tabletki do ssania lub aerozole. W swoim składzie mogą zawierać: wyciąg z porostu islandzkiego, propolis, chlorek benzydaminy, chlorek chlorheksydyny, chlorek benzalkoniowy lub chlorek cetylopirydyniowy. W czasie przeziębienia należy przyjmować większą niż zazwyczaj ilość płynów, przygotowywać zdrowe i zbilansowane posiłki oraz zapewnić organizmowi dostateczną ilość snu.

Tabletki na zgagę w ciąży

Zgaga w ciąży jest dosyć częstą i uciążliwą dolegliwością, która może się nasilać wraz z kolejnymi miesiącami. Jeżeli domowe sposoby są niewystarczające, należy sięgnąć po apteczne preparaty. Dla kobiety ciężarnej cierpiącej na zgagę bezpieczne jest stosowanie leków zobojętniających kwas żołądkowy, zawierających w swoim składzie sole magnezu, sodu lub wapnia oraz preparaty z alginianami, które tworzą żelową warstwę ochraniająca żołądek.    

Leki w ciąży – czy w ciąży można stosować preparaty ziołowe? 

W czasie ciąży wiele kobiet zastępuje leki syntetyczne naturalnymi preparatami, uważając je za bezpieczniejsze.

Do bezpiecznych preparatów ziołowych w ciąży zaliczamy:

• rumianek pospolity,
• miętę pieprzową,
• imbir,
• żurawinę, 
• liść pokrzywy. 

W ciąży przeciwskazane są preparaty ziołowe stymulujące mięśnie gładkie macicy, wpływające na gospodarkę hormonalną, działające przeczyszczająco oraz zawierające alkaloidy lub olejki eteryczne. Stosowanie ich wiąże się z ryzykiem poronienia, przedwczesnego porodu bądź wystąpienia wad rozwojowych u dziecka. Należy unikać ziół, takich jak: senes, kruszyna pospolita, korzeń pokrzywy, żeń-szeń, chmiel, podbiał pospolity, jałowiec, rozmaryn, krwawnik pospolity czy serdecznik pospolity.