Lubczyk – właściwości i zastosowanie. Jak go przechowywać i do czego dodawać?

Lubczyk jest stosunkowo mało znanym ziołem w naszym kraju, ale pomimo tego część osób nie wyobraża sobie rosołu czy krupniku bez jego dodatku podczas przygotowywania wywaru. Czy lubczyk posiada właściwości lecznicze? Do jakich potraw można go dodawać? Kto nie powinien go spożywać? Podpowiadamy.

Mimo że lubczyk używany jest zazwyczaj do najbardziej tradycyjnych polskich dań, to pochodzi z Azji. Ma szerokie spektrum działania, wykorzystywany jest nie tylko jako przyprawa, ale także jako roślina lecznicza dzięki prozdrowotnym właściwościom. Jest to zdrowsza alternatywa maggi i kostek rosołowych, w bardziej naturalnym wydaniu. Dowiedzmy się więcej o lubczyku.

Lubczyk – co to za roślina? 

Lubczyk należy do rodziny roślin baldaszkowatych (selerowatych). Tworzy wieloletnie krzaki, które są zdecydowanie wyższe niż typowe zioła – przy sprzyjających warunkach dorastają do półtora metra wysokości. Ma bardzo charakterystyczny posmak w związku z dość intensywnie wyczuwalnym smakiem umami – tym samym, który znaleźć można w wegecie, maggi, kostkach rosołowych czy sosie sojowym. Ma opinie naturalnego afrodyzjaka, jako przyprawę używa się jego liści (w formie świeżej lub suszonej) zbliżonych wyglądem do selera, natomiast właściwości lecznicze ma jego korzeń, wykorzystywany do produkcji preparatów farmaceutycznych oraz kosmetyków.  

Lubczyk – wartości odżywcze, właściwości i działanie 

Lecznicze właściwości mają związki zawarte przede wszystkim w korzeniu rośliny. Znajdujący się w nim olejek, na który składają się między innymi ftalidy, alfa-terpineol, pinen, estry linalolu, kwasy polifenolowe, związki kumarynowe oraz pochodne beta-sitosterolu, powoduje, że wyciąg z lubczyku stosowany był już w medycynie ludowej, a obecnie znaleźć go można w preparatach farmaceutycznych używanych w celu uzyskania działania moczopędnego i rozkurczowego (w tym przeciwbólowego – gdy powodem dyskomfortu są bóle kurczowe). Często stosowany jest także w leczeniu wzdęć, niestrawności oraz uważa się go za afrodyzjak. Lubczyk wykorzystywany jest także w produkcji luksusowych perfum. 

Przeciwwskazania do spożywania lubczyku  

Lubczyk jest naturalnym produktem, ziołem łatwostrawnym, nie ma więc wiele przeciwwskazań do jego stosowania. Warto jednak pamiętać o tym, że jego działanie rozkurczowe może być bardzo niekorzystne w przypadku kobiet w ciąży. Dzieje się tak przez substancję nazywaną ligustylid. Dodatek liści do rosołu nie powinien powodować dolegliwości, ale z pewnością kobiety w ciąży nie powinny używać nalewek i innych preparatów przygotowanych z korzenia lubczyku. 

Inną grupą osób, która powinna zwrócić uwagę na używanie lubczyku jako przyprawy, są osoby z nadwrażliwością na kwas glutaminowy i cierpiące na syndrom chińskiej restauracji. Spożycie większej ilości tej przyprawy może zadziałać podobnie jak dodatek syntetycznego glutaminianu. 

Zastosowanie lubczyku – gdzie można go znaleźć? Do czego go dodawać?  

Lubczyk może być stosowany do każdego dania, gdzie zależy nam na wydobyciu tak zwanego smaku umami. Świetnie nadaje się jako przyprawa do zup, sosów, gulaszy. Dania gotowane z jego dodatkiem bardzo zyskają na smaku. Jeśli używany jest lubczyk mrożony, to konieczne będzie na końcu przecedzenie zupy (rozpada się w trakcie gotowania) lub wsadzenie go do specjalnej saszetki na zioła i przyprawy do gotowania.

Lubczyk – o czym pamiętać przy zakupie? Jak przechowywać? 

Jeśli chcemy, aby lubczyk był większego rozmiaru, koniecznie musi być hodowany w ziemi, ponieważ w związku z dużym systemem korzeniowym nie nadaje się do uprawy w doniczce jak bazylia, kolendra czy natka pietruszki. Kupić go można w sezonie w pęczku lub jako sadzonkę w doniczce, czy też nasiona do samodzielnego wysiewu. Wybierać zawsze należy rośliny o zdrowych, mocno zielonych liściach, które nie wyglądają na ususzone.

Jeśli nie sadzimy rośliny w ogrodzie, to możemy ją przechowywać w lodówce po umyciu i zawinięciu w wilgotny papierowy ręcznik lub z zanurzonymi łodyżkami w szklance ze świeżą wodą. W ten sposób przetrwa spokojnie kilka dni. Jeśli mamy nadmiar lubczyku, to warto go po umyciu zamrozić lub przerobić na pastę (przepisy poniżej). 

Zdrowe przepisy z lubczykiem 

Domowa maggi 

Składniki (słoiczek 200–250 ml): 

• 2 pęczki lubczyku, 
• 3 łyżki soli niejodowanej (jak do przetworów, nie nadaje się zwykła sól używana w kuchni), 
• 5 łyżek oleju rzepakowego dobrej jakości. 

Lubczyk umyj, osusz i posiekaj razem z łodyżkami. Włóż do blendera, dodaj sól i zmiksuj na gładką pastę jak pesto. Dodaj 2–3 łyżki oleju i zmiksuj ponownie. Przełóż do szczelnie zamykanego słoiczka, dokładnie upychając pastę, aby nie było pomiędzy nią powietrza. Wyrównaj wierzch tak, aby był jak najbardziej płaski i zalej resztą oleju, aby odciąć dostęp powietrza do pasty. Przechowuj w lodówce. Po użyciu części pasty każdorazowo wyrównuj powierzchnię tak, by nadal olej przykrywał całą powierzchnię pasty. 

Lubczykowa przyprawa do zup 

Składniki (4–5 słoiczków 200–250 ml): 

• 2 pietruszki, 
• 4 marchewki, 
• 1 duży lub dwa mniejsze selery wraz z liśćmi, 
• 2 pory, 
• 1 pęczek koperku, 
• 1 pęczek natki pietruszki, 
• 3 pęczki lubczyku, 
• 1/2 szklanki oleju, 
• 100 g soli niejodowanej (jak do przetworów, nie nadaje się zwykła sól używana w kuchni), 
• 3 liście laurowe, 
• 3–5 ziarenek pieprzu (według preferencji co do ostrości), 
• 3 ziarenka ziela angielskiego, 
• 2–3 szczypty kurkumy. 

Pieprz, ziele i liść laurowy utrzyj w blenderze na pył. Warzywa i liście umyj, osusz. Pora posiekaj na półtalarki, liście posiekaj na kawałki razem z łodyżkami, warzywa zetrzyj na tarce o dużych oczkach. W dużym rondlu o grubym dnie rozgrzej olej. Dodaj warzywa i sól, smaż 2–3 minuty, mieszając, aby się nie przypaliły. Dodaj liście i ponownie smaż około 15 minut. Dodaj przyprawy i wymieszaj. Zblenduj wszystko na gładką pastę blenderem. Przełóż do słoiczków, szczelnie zakręć. Pasteryzuj około 45 minut w garnku wypełnionym gotującą się wodą (uważaj, aby nie wlała się do słoiczków, nie powinna sięgać zbyt wysoko) lub piekarniku nagrzanym do 130 stopni. Po otwarciu przechowuj w lodówce. 

Pesto z lubczyku i natki pietruszki 

Składniki: 

• pęczek lubczyku, 
• pęczek natki pietruszki, 
• 100 g nasion słonecznika lub orzeszków pinii, 
• 50 g parmezanu lub płatków drożdżowych, 
• 150–200 ml oliwy z oliwek lub oleju rzepakowego zimno tłoczonego + warstwa do przykrycia w słoiczku (ilość dopasuj do konsystencji, która Ci bardziej odpowiada, lepiej zacząć od mniejszej, a następnie dodać więcej, jeśli byłoby zbyt gęste), 
• 2–3 ząbki czosnku, 
• sól, pieprz. 

Nasiona słonecznika lub orzechy piniowe zrumień lekko na suchej patelni i przestudź. Parmezan zetrzyj na tarce o malutkich oczkach. Czosnek obierz, zioła umyj i osusz. Wszystkie składniki poza solą i pieprzem utrzyj w moździerzu na pastę lub ewentualnie zblenduj blenderem. Wybierz pasującą Ci konsystencję – możesz zrobić gładką lub taką, która ma grudki. Dopraw solą i pieprzem, jeśli jest taka potrzeba. Jeśli nie zużyjesz całej porcji, to przechowuj w lodówce w słoiczku, ale wcześniej wyrównaj górną warstwę i zalej oliwą lub olejem, żeby odciąć dostęp powietrza. Pesto wytrzyma w ten sposób do tygodnia.