Nie tylko alkohol groźny dla kierowców!

Dla utrzymania optymalnej sprawności psychomotorycznej niezbędne jest prawidłowe funkcjonowanie wzroku i słuchu (dopływ informacji), ośrodkowego układu nerwowego (przekazywanie informacji), nerwów ruchowych (przekazywanie impulsów do mięśni szkieletowych) oraz mięśni szkieletowych (realizacja impulsów nerwowych). Podczas terapii niektórymi lekami funkcjonowanie wyżej wymienionych układów i narządów może zostać zmienione, co negatywnie może wpłynąć na czas i sposób reakcji na informacje docierające z otoczenia. Niepożądane działanie w tym zakresie może powodować wiele grup leków. 

Leki nasenne i uspokajające

Zagrożeniem dla sprawności psychofizycznej kierowców są leki nasenne i uspokajające. Przez co najmniej 24 godziny od zażycia benzodiazepin (np. lorazepam, oksazepam, klonazepam, alprazolam) nie należy prowadzić samochodu oraz obsługiwać maszyn. Czas ten może ulec wydłużeniu, jeżeli na przykład równocześnie przyjmujemy inne leki, które hamują aktywność enzymów wątrobowych odpowiedzialnych za przemiany metaboliczne benzodiazepin lub popijamy leki sokiem grejpfrutowym. Na skutek zachodzącej interakcji czas rozkładu benzodiazepin zostaje wydłużony, a przez to dłużej utrzymuje się ich działanie nasenne i uspokajające.

Także niebenzodiazepinowe leki nasenne (zopiklon, zolpidem) niekorzystnie wpływają na sprawność psychofizyczną osób prowadzących pojazdy, ale zwykle w mniejszym stopniu niż leki benzodiazepinowe.  Na przykład podczas stosowania zolpidemu (Stilnox, Nasen, Polsen), podobnie jak w przypadku stosowania innych leków nasennych, następnego dnia po jego zażyciu istnieje potencjalne ryzyko wystąpienia senność. W celu zminimalizowania ryzyka senności zalecane jest, aby po przyjęciu leku sen trwał co najmniej 7-8 godzin.

Leki roślinne o działaniu uspakającym i ułatwiającym zasypianie (kozłek lekarski, melisa lekarska, męczennica cielista, chmiel zwyczajny) mogą także negatywnie wpływać na  sprawność psychomotoryczną. Choć wpływ ten jest bardzo niewielki, nie zaleca się ich przyjmowania, szczególnie w zbyt dużej ilości tuż przed podróżą. 

Nie sposób w tym miejscu nie wspomnieć o negatywnym wpływie substancji znoszących uczucie senności i zmęczenia (kofeina, guarana, tauryna). Okazuje się ze ich wpływ na sprawność kierowcy jest bardzo zdradliwy. Po początkowym okresie pobudzenia powodują wzrost zmęczenia.

Kofeina, choć w małych dawkach ułatwia pracę umysłową i znosi uczcie senności, zmęczenia to zmniejsza zdolność koncentracji uwagi. W większych dawkach kofeina powoduje brak możliwości koncentrowania uwagi, stan ogólnego rozbicia myślowego oraz bezsenność. 

Leki psychotropowe

Grupa leków wykorzystywana m.in. w leczeniu różnego rodzaju fobii, schizofrenii, depresji. Mogą  powodować senność lub bezsenność, zawroty głowy, zaburzenia widzenia i inne objawy uniemożliwiające prowadzenie pojazdu oraz obsługę maszyn. Przy czym stopień nasilenia takich działań niepożądanych jest różny. I tak np. w przypadku leków neuroleptycznych ujemny wpływ na sprawność psychomotoryczną jest tak duży, że podczas ich stosowania prowadzenie pojazdów jest zabronione. Stosując leki przeciwdepresyjne, należy zachować szczególną ostrożność siadając za kierownicą, a na początku terapii oraz podczas przyjmowania dużych dawek należy zrezygnować z prowadzenia pojazdów oraz obsługi maszyn do czasu upewnienia się, że odruchy i zachowanie nie uległy pogorszeniu. 

Leki przeciwhistaminowe

Leki przeciwhistaminowe powszechnie wykorzystywane w leczeniu chorób o podłożu alergicznym mogą niekorzystnie wpływać na sprawność psychomotoryczną kierowcy. Większe ryzyko wystąpienia niekorzystnych działań niepożądanych takich jak: senność, otępienie, zaburzenia widzenia czy pogorszenie koordynacji ruchowej jest w przypadku stosowania leków przeciwhistaminowych I generacji, do których zaliczane są m.in. klemastyna, dimetinden, ketotifen, prometazyna, hydroksyzyna. W trakcie terapii tymi lekami prowadzenie pojazdów i obsługa urządzeń mechanicznych jest przeciwwskazane.

Leki nowsze (II generacja) – cetyryzyna, lewocetyryzyna, loratydyna, desloratydyna, feksofenadyna w ogóle lub bardzo niewielkim stopniu zaburzają sprawność psychomotoryczną. Podczas przyjmowania tej grupy leków można prowadzić samochód. Jednak u niektórych osób może wystąpić zwiększona senność, szczególnie w początkowym okresie leczenia lub, jeśli przyjmowane są większe dawki leku niż zalecane.

Generalnie w przypadku leków II generacji należy zwrócić uwagę na swoją własną  reakcję na lek.

Leki przeciwhistaminowe  I generacji to grupa leków wykorzystywana nie tylko w leczeniu chorób alergicznych. Substancje te często wchodzą w skład wieloskładnikowych preparatów na katar, przeziębienie i grypę. Jeśli masz zamiar prowadzić samochód upewnij się, że w preparacie, który zażywasz nie ma triprolidyny, deksbromfeniraminy oraz chlorfeniraminy. 

Leki na przeziębienie

Kiedy pojawiają się  u nas pierwsze objawy przeziębienia: katar, gorączka, kaszel sięgamy po leki, które można kupić bez recepty. Niestety niektóre dobrze znane i ogólnodostępne preparaty, mogą upośledzać zdolność prowadzenia pojazdów, jak np. wyżej wspomniane preparaty złożone zawierające leki przeciwhistaminowe I generacji.

Stosując preparaty na katar z pseudoefedryną czy fenylefryną należy zachować  szczególną ostrożność i uwagę siadając za kierownicą, ponieważ mogą one powodować rozdrażnienie oraz zaburzać  ocenę sytuacji na drodze.

Kodeina stosowana w suchym i uciążliwym kaszlu może wydłużać czas reakcji i nie należy jej stosować, jeśli mamy zamiar prowadzić samochód. Bezpieczniej w tym przypadku sięgać po leki przeciwkaszlowe zawierające butamirat czy deskametorfan, które w dawkach terapeutycznych (tych zalecanych w ulotce) nie powinny niekorzystnie wpływać na sprawność psychomotoryczną. 

Leki przeciwbólowe

Leki przeciwbólowe ze względu na siłę i mechanizm działania oraz budowę chemiczną można podzielić na dwie podstawowe grupy: opioidowe leki przeciwbólowe i nieopioidowe leki przeciwbólowe.

Opioidowe leki przeciwbólowe (narkotyczne leki przeciwbólowe), do których zaliczamy m.in. morfinę, petidynę, fentanyl, buprenorfinę czy tramadol posiadają  bardzo silne działanie przeciwbólowe i wydawane są wyłącznie z przepisu lekarza. Ze względu na działania niepożądane upośledzające sprawność psychomotoryczną – senność, nadmierne uspokojenie, zaburzenia widzenia (pogorszenie ostrości widzenia, podwójne widzenie, oczopląs) podczas ich stosowania należy bezwzględnie zrezygnować z prowadzenia pojazdów oraz obsługi maszyn.

Niestroidowe leki przeciwzapalne (np. kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, ketoprofen, napoksen) oraz paracetamol zaliczane są do nieopioidowych (nienarkotycznych) leków przeciwbólowych. Są to jedne z najczęściej używanych, ale niestety również najczęściej nadużywanych leków w ogóle.

Preparaty proste (jednoskładnikowe) zawierające wyłącznie składnik przeciwbólowy można generalnie uznać za bezpieczne dla kierowców, pod warunkiem, że są prawidłowo dawkowane (zgodnie z ulotką dołączoną do leku).

Natomiast w przypadku przyjmowania niektórych leków złożonych (wieloskładnikowych) występuje ryzyko pogorszenia i to w stopniu znacznym sprawności psychomotorycznej. Dotyczy to m.in. preparatów będących połączeniem paracetamolu z kodeiną, pseudoeferyną czy lekami przeciwhistaniowamy pierwszej generacji, kwasu acetylosalcowego z kodeiną, propyfenazonu z allobarbitalem.

Leki zwiotczające mięśnie szkieletowe

Jest to grupa leków stosowana m.in. przy wzmożonym i bolesnym napięciu mięśni szkieletowych, problemach z kręgołsupem, w rwie kulszowej. Stopień upośledzenia sprawności psychomotorycznej po tych lekach jest różny. I trakcie stosowania tetrazepamu porwadzenie pojazdów i obłsuga urządzień mechaniczych jest bezwzględnie przezciwskazane. Natomiast tolperison może pogarszać sprawność kierowcy, jednak wystąpienie takiej reakcji zależy od indywidualnej wrażliwości organizmu.

Leki przeciwbiegunkowe

Niekorzystne wpływ na zdolność do prowadzenia pojazdów mogą wywoływać zażywane w przypadku biegunki preparaty lopramidu, które są dostępne zarówno na receptę jak i bez recepty. Ich stosowanie może być przyczyną zmęczenia, zawrotów głowy oraz zwiększonej senności.

Leki na chorobę lokomocyjną

Dimenhydrinat może powodawać uczucie osłabienia, zmęczenie, senność i zaburzenia koncentracji. Podczas jego stosowania obowiązuje zakaz prowadzenia pojazdów.

Dla kierowców bezpieczniejszą  alterntywą są  preparaty na bazie imbiru, leki homeopatycze czy specjalne plastry akupresorowe. 

Leki dla diabetyków

Efektem niewłaściwego stosowania insuliny może być nadmierny wzrost lub spadek poziomu cukru we krwi prowadzący do zaburzeń świadomości, a nawet utraty przytomności. Dlatego kierowcy leczeni insuliną przed jazdą samochodem powinni oznaczyć poziom cukru we krwi, w razie konieczności zażyć odpowiednią dawkę leku i poczekać aż lek zadziała. Jeśli pojawią się poty, uczucie głodu, niepokoju należy zrezygnować z prowadzenia pojazdów.

Leki kardiologiczne

Leki wykorzystywane w leczeniu chorób układu krążenia, mogą szczególnie w początkowym okresie stosowania niekorzystnie wpływać na sprawność psychofizyczną. Niekiedy początkowe nasilenie objawów niepożądanych takich jak zawroty głowy, senność jest tak duże, że uniemożliwia prowadzenie pojazdów oraz obsługę maszyn.

Środki znieczulające miejscowo i ogólnie

Środki do znieczulenia ogólnego i miejscowego są bezwzględnym przeciwwskazaniem do prowadzenia pojazdu. Po znieczuleniu miejscowym np. stosowanym u stomatologa przed ekstrakcją czy wyrwaniem zęba, nie należy prowadzić samochodu, przez co najmniej 2 godziny. W przypadku znieczulenia ogólnego zaburzenia sprawności psychomotorycznej mogą utrzymywać się znacznie dłużej a stopień nasilenia takiego działania jest różny w zależności od rodzaju środka użytego do znieczulenia.

Leki dla oczu

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do prowadzenia samochodu i obsługiwania maszyn jest stosowanie kropli z atropiną. Po ich zastosowaniu upośledzenie widzenia może utrzymywać się nawet kilka dni (nawet 5-7 dni).

Jeżeli jesteś kierowcą  i stosujesz jakiekolwiek preparaty okulistyczne, najlepiej przestrzegać  zasady, aby aplikować je nie później niż kilkanaście minut przed planowaną jazdą samochodem, ponieważ wiele leków ocznych powoduje przejściowe, krótkotrwałe zaburzenia ostrości widzenia.

Pogorszenie sprawności psychomotorycznej może być także efektem niewłaściwego dawkowania leku. Jest to szczególnie często popełniany błąd podczas stosowania leków przeciwbólowy. Dawkowanie leku zalecane przez lekarza czy w ulotce informacyjnej, dołączanej do opakowania jest tak ustalone, aby terapia była jak najbardziej efektywna i bezpieczna.  I tak np. przyjęcie jednorazowo 800 mg ibuprofenu nie daje silniejszego działania przeciwbólowego niż 400 mg ibuprofenu, ale za to zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń widzenia. Pamiętaj! Przyjęcie większwej dawki leku niż zalecana nie zwiększy szybkości i efektu działania leku,  a jedynie stwarza ryzyko nasilenia działań niepożądanych, także tych upośledzających sprawności psychomotoryczną.

Kolejne zagrożenie dla sprawności kierowcy stanowią interakcje pomiędzy równocześnie stosowanym lekami oraz lekami a żywnością. O ile przyjmowanie pojedynczego nie wpływa na sprawność psychomotoryczną, w obecności innych leków działanie takie może wystąpić. Ponadto same objawy choroby mogą ujemnie wpłynąć na sprawność kierowcy.

Lista leków które mogą  znacznie pogarszać sprawność psychofizyczna jest bardzo duża. Dlatego, jeśli jesteś kierowcą i musisz stosować jakiekolwiek leki warto dla własnego bepieczeństwa pamiętać o następujących wskazówkach:

• podczas wizyty u lekarza upewnij się czy przepisany  przez niego lek nie wpływa negatwnie na sprawność psychofizyczną.
• w przypadku zakupu leku bez recepty, skonsultuj wybór z farmeceutą, który doradzi, który lek będzie dla kierowcy dobry, a z którego lepiej zrezygnować.
• zwróć uwagę na specjalne ostreżnie na opakowaniu leku- piktogram- trójkąt z wpisanym wykrzyknikiem – oznacza to, że podczas stosowania  leku prowadzenie samochodu jest bezwzględnie przeciwwskazane.
• zawsze czytaj ulotki dołączone do leku lub chociaż ostrzeżenia zawarte w ulotce.
• przed podróżą nie bierzy nowych, niestosowanych wcześniej leków.