Psychobiotyki – jak działają? Jakie są wskazania do stosowania psychobiotyków?

„Jelita do nasz drugi mózg” – w ostatnich latach znacznie wzrosło zainteresowania zależnością pomiędzy stanem mikroflory jelitowej a zdrowiem psychicznym człowieka. Wyniki badań zaowocowały powstaniem nowego typu probiotyków – psychobiotyków, które, dbając o równowagę mikroflory jelitowej, regulują pracę osi mózgowo-jelitowej. Jak wybrać najlepszy psychobiotyk?

Psychobiotyki – jakie funkcje pełni mikroflora jelitowa?

Każdy człowiek posiada unikalny, zróżnicowany i dynamiczny zbiór drobnoustrojów zasiedlających przewód pokarmowy. Ten bogaty ekosystem nazywamy mikroflorą jelitową. Jej skład zależy od wieku, diety, aktywności fizycznej, obszaru geograficznego, warunków sanitarnych oraz przyjmowanych leków. 

Mikroflora jelitowa pełni kilka funkcji wzajemnie się uzupełniających: immunologiczną, metaboliczną oraz troficzną. Immunologiczne działanie drobnoustrojów oparte jest na ich konkurowaniu o pożywienie, miejsce zasiedlenia z bakteriami potencjalnie chorobotwórczymi, których rozwojowi zapobiegają również poprzez wytwarzanie bakteriocyn. Metaboliczna funkcja mikroflory jelitowej wiąże się z rozkładem niestrawionych resztek pokarmowych oraz wytworzeniem witaminy K i witamin z grupy B. Uzupełnieniem właściwości metabolicznych drobnoustrojów jest ich działanie na rzecz utrzymania ochrony i ciągłości nabłonka, czyli funkcja troficzna. Jednym z jej elementów jest stymulacja syntezy mucyny, tworzącej śluzową warstwę ochronną nabłonka jelit, tym samym chroniąc go przed toksynami i drobnoustrojami chorobotwórczymi. Oprócz tego bakterie jelitowe zajmują receptory na powierzchni nabłonka, zapobiegając kolonizacji przez szkodliwe mikroorganizmy. 

Psychobiotyki – co to jest? Kiedy warto je stosować?

Termin "psychobiotyki" został sformułowany w 2013 roku przez dwóch naukowców, psychiatrę Teda Dinana i neurologa Johna F. Cryana. Psychobiotykiem nazywamy bakterie probiotyczne, które spożyte w odpowiedniej ilości wpływają w pozytywny sposób na oś mózgowo-jelitową. Jej prace regulują poprzez wpływ na trzy układy: nerwowy (uczestniczą w syntezie neuroprzekaźników, takich jak serotonina, acetylocholina, GABA czyli kwas gammaaminomasłowy, melatonina czy histamina), dokrewny (obniżają poziom stężenia kortyzolu potocznie nazywanego hormonem stresu) oraz immunologiczny (zwiększają tworzenie cytokin przeciwzapalnych). Za pomocą nerwu błędnego, neurotransmiterów, cytokin oraz hormonów, informacje z przewodu pokarmowego nieustannie przekazywane są do mózgu. 

Psychobiotyk na depresję? Dowiedziono, że zaburzenia integralności bariery jelitowej mają ogromne znaczenie w występowaniu schorzeń układu nerwowego, takich jak: depresja, zaburzenia lękowe czy choroby neurodegeneracyjne (choroba Parkinsona, choroba Alzheimera). Dochodzi wówczas do zwiększenia przepuszczalności bariery jelitowej w wyniku zachwiania równowagi mikrobiologicznej (zwiększa się ilość patogennych drobnoustrojów) oraz na skutek podwyższonego poziomu kortyzolu przy długotrwałym stresie.

Psychobiotyki poprzez modulowanie mikroflory jelitowej, wpływają na zmniejszenie lęku, poprawę nastroju i zaburzeń poznawczych, co jest wykorzystywane przy występowaniu schorzeń układu nerwowego. Dodatkowo ich suplementowanie może wpływać na obniżenie poziomu kortyzolu, łagodzenie dolegliwości żołądkowo-jelitowych na skutek stresu oraz zwiększanie wytwarzania serotoniny, której mechanizm działania wykorzystywany jest w leczeniu depresji. 

U osób bez zaburzeń psychicznych, stosowanie preparatów psychobiotycznych oraz zmiana diety (włączenie produktów zawierających bakterie probiotyczne) prowadzi do złagodzenia objawów stresu lub złego nastroju.  

Psychobiotyki – rodzaje bakterii o działaniu psychobiotycznym

Mianem psychobiotyku określane są bakterie o udowodnionym korzystnym działaniu na zdrowie psychiczne człowieka.

Pozytywny wpływ na oś mózgowo-jelitową mają probiotyki (psychobiotyki) zawierające w swoim składzie:

• Lactobacillus helveticus,
• Lactobacillus rhamnosus,
• Lactobacillus reuteri,
• Lactobacillus casei,
• Bifidobacterium longum,
• Bifidobacterium infantis.

Jednym z pierwszych oraz najlepiej przebadanych szczepów bakterii psychobiotycznych są Lactobacillus helveticus Rosell -52 i Bifidobacterium Longum Rosell -175. Uzyskały one rekomendacje dotyczące stosowania w celu łagodzenia ogólnych objawów lęku, wspomagania równowagi emocjonalnej oraz łagodzenia objawów żołądkowo-jelitowych wywołanych przez stres. 

Psychobiotyki – jakie wybrać?

Psychobiotyki są odkryciem rynku aptecznego z ostatnich lat. Decydując się na ich suplementację, warto przeanalizować skład preparatu, tak, aby zawierał on szczepy bakterii o udowodnionym korzystnym wpływie na zdrowie psychiczne.

Preparaty z psychobiotykami dostępne są w formie kapsułek, co pozwala na wygodne podanie psychobiotyku dzieciom oraz osobom z trudnościami w połykaniu stałej postaci leku. Wystarczy zawartość kapsułki rozpuścić w zimnym lub letnim płynie (woda, herbata, mleko) i spożyć bezpośrednio po przygotowaniu. Cena psychobiotyków uzależniona jest od składu preparatu, wielkości opakowania oraz producenta. 

Naturalne psychobiotyki – pokarmy o właściwościach probiotycznych

Nieodpowiednia dieta może modyfikować skład oraz niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie mikroflory jelitowej. Odpowiednią dietą, która wspomoże bakterie jelitowe jest dieta śródziemnomorska nazywana też przeciwzapalną. Pokarmy dostarczone w ramach tej diety oprócz błonnika, witaminy A, witaminy D, cynku i magnezu (niedobory tych pierwiastków pogarszają koncentrację, zdolność kojarzenia i zapamiętywania) dostarczają organizmowi przede wszystkim składniki  przeciwzapalne – polifenole oraz związki flawonowe. Wykazują one silne właściwości przeciwutleniające oraz wpływają na wzrost lub zahamowanie rozwoju określonych bakterii jelitowych (są naturalnymi psychobiotykami). Dlatego też w codziennej diecie powinny znaleźć się m.in.:

• produkty zbożowe bogate w błonnik – pełnoziarnisty chleb, makaron, 
• owoce i warzywa – zwłaszcza owoce jagodowe,
• ryby, białe mięso, jaja,
• rośliny strączkowe,
• orzechy, nasiona,
• przyprawy – oregano, imbir, kurkuma, cynamon.

Pozytywny wpływ na funkcjonowanie osi mózgowo-jelitowej mają również wpływ produkty fermentowane – jogurty, kefiry czy kiszonki (kiszona kapusta, kiszone ogórki, kimchi, kombucha). Dostarczają one nie tylko gotowe bakterie jelitowe, ale są także bogatym źródłem witamin z grupy B.