Wysokoprzetworzona żywność zagrożeniem dla zdrowia

Za ultraprzetworzone produkty spożywcze uważa się pakowane wyroby piekarnicze i przekąski, napoje gazowane, słodkie płatki zbożowe, gotowe posiłki zawierające dodatki do żywności, odwodnione zupy warzywne, a także odtworzone produkty mięsne i rybne, które często zawierają wysoki poziom dodanego cukru, tłuszczu i/lub soli, ale brakuje im witamin oraz błonnika. Uważa się, że stanowią one od 25 do nawet 60% dziennych źródeł energii w wielu krajach.

Wcześniejsze badania łączyły spożycie ultraprzetworzonej żywności z wyższym ryzykiem otyłości, wysokiego ciśnienia krwi, wysokiego poziomu cholesterolu i niektórych nowotworów, ale wciąż nie istnieją niezbite dowody na bezpośredni związek między tymi zjawiskami.

Wysokoprzetworzona żywność szkodzi sercu

W pierwszym badaniu naukowcy z Francji i Brazylii ocenili potencjalne powiązania między ultraprzetworzoną żywnością a ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych oraz mózgowo-naczyniowych (stanów wpływających na dopływ krwi do serca i mózgu). Ich odkrycia opierają się na danych o zdrowiu 105 159 francuskich dorosłych (21% mężczyzn, 79% kobiet) ze średnią wieku 43 lata, którzy wypełnili mniej więcej 6 (trwających 24 godziny) kwestionariuszy dietetycznych, aby zmierzyć zwykłe spożycie 3 300 różnych produktów spożywczych w ramach NutriNet-Santé study. Pokarmy pogrupowano według stopnia przetworzenia, a wskaźniki zachorowań mierzono przez maksymalny okres obserwacji wynoszący 10 lat (2009-2018).

Wyniki pokazały, że bezwzględny (10%) wzrost udziału ultraprzetworzonej żywności w diecie wiązał się ze znacznie wyższymi wskaźnikami ogólnej choroby układu krążenia, wieńcowej serca i naczyń mózgowych (zwiększenie odpowiednio o 12%, 13% i 11%). Naukowcy odkryli także istotny związek między nieprzetworzoną lub minimalnie przetworzoną żywnością a niższym ryzykiem wszystkich zgłaszanych chorób.

Wysokoprzetworzone jedzenie niesie śmierć?

W drugim badaniu naukowcy z Hiszpanii ocenili możliwe powiązania między spożyciem ultraprzetworzonej żywności a ryzykiem śmierci z jakiejkolwiek przyczyny („śmiertelność całkowita”). Ich wyniki opierają się na analizie stanu zdrowia 19 899 hiszpańskich absolwentów uniwersytetów (7 786 mężczyzn, 12 113 kobiet) ze średnią wieku 38 lat, którzy wypełnili 136-punktowy kwestionariusz dietetyczny w ramach badania Seguimiento Universidad de Navarra (SUN). Ponownie żywność była pogrupowana według stopnia przetworzenia, a zgony mierzono średnio przez 10 lat.

Obydwa badania są obserwacyjne, więc nie można ustalić przyczynowości i istnieje możliwość, że niektóre z zaobserwowanych zagrożeń mogą wynikać z niezmierzonych czynników zakłócających.

Promocja zdrowego żywienia jest kluczowa

W obu badaniach uwzględniono dobrze znane czynniki ryzyka związane ze stylem życia i markery jakości dietetycznej, a odkrycia potwierdzają inne analizy łączące wysokoprzetworzoną żywność ze słabym zdrowiem. W związku z tym zespoły badawcze twierdzą, że polityka ograniczająca udział ultraprzetworzonego pokarmu w diecie i promująca spożycie nieprzetworzonego lub minimalnie przetworzonego jedzenia bywa potrzebna do poprawy zdrowia publicznego na świecie. Ten pogląd jest popierany przez australijskich badaczy, którzy wyrazili swoje stanowisko w powiązanym artykule wstępnym. Wynika z niego, że porady dietetyczne w tym wypadku są stosunkowo proste: należy jeść mniej żywności ultraprzetworzonej i więcej nieprzetworzonej lub minimalnie przetworzonej.

Zdaniem badaczy w międzyczasie politycy powinni przestawić swoje priorytety z przetwórstwa żywności, co grozi pozycjonowaniem ultraprzetworzonego pożywienia jako rozwiązania problemów żywieniowych — w kierunku większego nacisku na promowanie dostępności i przystępności nieprzetworzonych lub minimalnie przetworzonych pokarmów.

Naukowcy twierdzą, że potrzebne są dalsze prace, aby lepiej zrozumieć te efekty, a bezpośrednie (przyczynowe) powiązanie pozostaje do ustalenia. Badania nie pozostawiają jednak wątpliwości, że konieczne jest wdrożenie polityki promującej spożycie świeżej lub minimalnie przetworzonej żywności w stosunku do jej wysokoprzetworzonych odpowiedników.