Jak się zdrowo odżywiać?
Agnieszka Szałańska

Jak się zdrowo odżywiać?

W ostatnich latach dużo mówi się o zdrowym odżywianiu, a w sklepach pojawiły się specjalne półki i regały ze „zdrową żywnością”. Czy to znaczy, że pozostałe produkty są niezdrowe? I jak jeść zdrowo, żeby nie przepłacić?

W 2016 roku w Instytucie Żywności i Żywienia (IŻŻ) pod kierunkiem prof. dr. hab. n. med. Mirosława Jarosza, zespół specjalistów w dziedzinie żywienia opracował nową piramidę żywieniową. U jej podstawy znalazła się nowość, której do tej pory nie było — sport i aktywność fizyczna uznana za jeden z ważniejszych czynników kształtujących zdrowie.

Na następnym poziomie piramidy umieszczone zostały warzywa i owoce. Dlaczego warto je jeść? Po pierwsze mają sporo błonnika, dzięki czemu m.in. wspomagają trawienie, wpływają korzystnie na profil lipidowy oraz mikroflorę jelitową. Po drugie warzywa i owoce kupowane w sezonie są tanie, więc jedzenie ich w dużych ilościach nie uszczupli zbyt domowego budżetu. Po trzecie (najważniejsze) są wspaniałym źródłem witamin, mikroelementów i antyoksydantów, których próżno szukać w innych grupach żywności. Jedz je do każdego posiłku ze zdecydowaną przewagą warzyw (owoce zawierają fruktozę). 

Jeśli nie lubisz nudnych surówek i gotowanych jarzyn, spróbuj przygotować na obiad makaron razowy z warzywami — pokrój cebulkę, cukinię i pomidory. Podsmaż wszystko na oliwie z oliwek, dodaj czosnek, przyprawy, odrobinę wody z gotowania makaronu (dzięki niej sos będzie miał lżejszą konsystencję) oraz makaron. Posyp świeżą natką i odrobiną parmezanu — zdrowe, ekspresowe, bezmięsne danie gotowe!

Zasady zdrowego odżywiania — zboże to podstawa

Następne piętro piramidy żywieniowej zajmują produkty zbożowe — pieczywo, kasze i makarony. W dobie „glutenowej histerii” być może trudno w to uwierzyć, ale węglowodany, których głównym źródłem w diecie są produkty zbożowe powinny pokrywać około 50-65% zapotrzebowania na energię w ciągu dnia. Oczywiście, węglowodany węglowodanom nierówne — pszenne, białe, puszyste bułeczki, cieplutki chleb czy chrupiąca, długa bagietka niekoniecznie będą dobrym wyborem — zawierają one węglowodany proste, które gwałtownie podnoszą poziom cukru we krwi, a spożywane w nadmiarze mogą doprowadzić do rozwoju insulinooporności, a nawet cukrzycy typu 2! 

Lepszym rozwiązaniem będzie jedzenie produktów zbożowych z pełnego przemiału — wybieraj ciemne, pełnoziarniste, razowe pieczywo (prawdziwe, a nie barwione karmelem!), grube kasze (jęczmienną, gryczaną paloną i niepaloną, pęczak), ciemne makarony oraz dziki ryż. Produkty zbożowe o niewielkim stopniu przetworzenia są świetnym źródłem błonnika, który wspomaga funkcjonowanie układu pokarmowego, poprawia ruchy perystaltyczne jelit, a także wspiera rozwój flory jelitowej. Poza tym w zbożach znajdziesz witaminy z grupy B, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu i zawierają cenne mikroelementy.

Mleko tylko dla dzieci? — następny stopień piramidy żywieniowej

Na kolejnym poziomie piramidy znajdziesz mleko i jego przetwory. To jedno z najlepszych źródeł wapnia w diecie. Wapń jest kluczowym pierwiastkiem, niezbędnym do prawidłowego wzrostu oraz rozwoju młodego organizmu, ponieważ stanowi budulec kości. Za jego odpowiednie wchłanianie odpowiedzialna jest witamina D. 

Nie tylko dzieci potrzebują wapnia — zapotrzebowanie na ten pierwiastek u osób dorosłych kształtuje się na poziomie 1000-1200 mg/dobę. Jego niedobór niesie za sobą wiele konsekwencji — może prowadzić do zaburzeń neurologicznych i nadciśnienia, a przede wszystkim do osłabienia kości i osteoporozy. 

Co, jeśli nie lubisz mleka lub masz nietolerancję laktozy? Nie przejmuj się. Zamiast czystego mleka wybieraj jego chude przetwory (zawierają dużo mniej laktozy), takie jak jogurty naturalne, maślanki, kefiry czy sery twarogowe. Najlepszym źródłem wapnia są dobrej jakości sery żółte, ale zawierają one także nasycone kwasy tłuszczowe, których powinieneś unikać w zdrowej diecie.

Powiązane produkty

Zdrowe odżywianie — mięso pod lupą

W przedostatniej grupie żywności umieszczonej w piramidzie znajduje się mięso, jaja oraz ryby. To produkty bogate w pełnowartościowe białko, ale ich spożywanie w nadmiarze również ma swoje negatywne strony. IŻŻ zaleca ograniczenie spożywania mięsa (zwłaszcza czerwonego) do 500 g tygodniowo. Poza tym, że jest ono źródłem białka i dobrze przyswajalnego żelaza, obfituje także w niezdrowe, nasycone kwasy tłuszczowe, a jego sposób produkcji oraz przygotowania do sprzedaży pozostawia wiele do życzenia. Jeśli nie wyobrażasz sobie życia bez mięsa, postaraj się, aby kupować je z dobrych, sprawdzonych źródeł i wnikliwie analizuj etykiety — jeżeli kiełbasa na pierwszym miejscu w składzie ma sól oraz wodę, to zostaw ją na półce. Szkoda zdrowia, a także pieniędzy na takie mięsno-bezmięsne rewelacje.

Z rybami sprawa ma się nieco inaczej. W Polsce jest jedzona dosyć niska ich ilość. 

Ryby z „dobrych”, sprawdzonych zbiorników jedz 1-2 razy w tygodniu, jednak nie częściej — to bogate źródło kwasów omega-3 i omega-6, które są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i immunologicznego, ale w nadmiarze mogą powodować m.in. stany zapalne.

Świetną alternatywą dla białkowych produktów odzwierzęcych są (wciąż niedoceniane) suche nasiona roślin strączkowych: fasola, groch, ciecierzyca, soczewica. Tradycyjnego kotleta schabowego możesz zastąpić bezmięsnymi kotlecikami, np. z ciecierzycy — wystarczy ugotowaną ciecierzycę zgnieść na miazgę, dodać podduszoną cebulkę, startą cukinię, ulubione przyprawy, pęczek posiekanych, świeżych ziół, jajko (lub kleik z siemienia lnianego w wersji wegańskiej), a później wszystko dokładnie wymieszać. Z uzyskanej masy uformuj kotleciki i przygotuj je w ulubiony sposób — w piekarniku lub na patelni z niewielką ilością tłuszczu. Z sosem jogurtowym oraz pieczonymi warzywami korzeniowymi będą przepyszne!

Czy każdy tłuszcz jest zły zgodnie z zasadami zdrowego odżywiania?

Na szczycie piramidy żywieniowej umieszczone zostały tłuszcze — to grupa produktów o największej kaloryczności i z tego powodu wystarczy ich niewielka ilość, aby pokryć dzienne zapotrzebowanie na ten makroskładnik. Powinny stanowić 25-35% dziennego jadłospisu osoby, która wie, jak zdrowo się odżywiać.

Najlepsze tłuszcze to głównie te pochodzenia roślinnego — znajdziesz je przede wszystkim w nierafinowanych olejach roślinnych, takich jak oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej z pestek winogron czy olej z awokado, a także w orzechach, pestkach, nasionach (np. pestki słonecznika, pestki dyni, orzechy włoskie i brazylijskie). Należą do NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych) i są nieocenione w działaniu na rzecz dobrej kondycji układu krwionośnego — zmniejszają poziom „złego” cholesterolu LDL we krwi (tego, który jest odpowiedzialny za powstawanie tzw. blaszek miażdżycowych), równocześnie zwiększając ilość tego dobrego — HDL. Tłuszcze NNKT, do których zaliczane są omega-3 i omega-6 powinieneś dostarczać w optymalnych proporcjach, aby przynosiły korzyści — najczęściej w stosunku 1:4 lub 1:5 (omega-3 do omega-6).

Tłuszcze te dodatkowo są źródłem witamin rozpuszczalnych w nich, zwłaszcza A i E. Jedyne zwierzęce źródło NNKT stanowią tłuste ryby morskie. Dlatego zadbaj o to, aby jeść je przynajmniej raz w tygodniu. Pamiętaj jednak o odpowiedniej obróbce termicznej — zdecydowanie lepiej i zdrowiej będzie, jeśli rybę upieczesz w towarzystwie aromatycznych ziół lub ugotujesz w „kąpieli wodnej” (w temperaturze 56 stopni) zamiast smażenia jej na oleju w grubej panierce z bułki tartej.

Ważna zasada zdrowego żywienia — uwaga na sól!

Nadmiar soli w diecie współczesnego społeczeństwa ma swoje konsekwencje — ponad połowa ludzi w Polsce umiera z powodu chorób sercowo-naczyniowych, do których należy m.in. nadciśnienie tętnicze. Problem ten w większości przypadków można skutecznie wyeliminować, stosując nie tylko ogólne zasady zdrowego odżywiania, ale także ograniczając spożycie soli, której nadmiar bezpośrednio wpływa na wzrost ciśnienia krwi.

Sól jest praktycznie wszechobecna — znajdziesz ją głównie w mięsie, wędlinach, kiełbasach, parówkach, gotowych produktach (sałatki, pasty do kanapek, naleśniki, pierogi), słodyczach, słonych przekąskach (chipsy, paluszki, orzeszki ziemne, krakersy, chrupki) i w daniach typu fast food. Ogranicz na co dzień jedzenie tych produktów, a zamiast soli wybierz mieszanki ziół oraz przypraw — w trosce o zdrowie i kubki smakowe.

Nawadnianie organizmu dla dobrego zdrowia

Pamiętaj, że odpowiednie nawodnienie organizmu to klucz do jego sprawnego funkcjonowania! Zadbaj o to, aby wypijać przynajmniej 1,5-2 l płynów dziennie — ostrożnie z kawą i mocną herbatą, gdyż „wypłukują” z organizmu mikroelementy i mogą utrudniać ich przyswajanie. Najlepiej pij wodę mineralną lub z dodatkiem cytryny. Zrezygnuj ze słodkich, gazowanych napojów. Uważaj też na wody smakowe — mogą zawierać więcej cukru niż niejeden sok owocowy.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zdrowe żywienie ucznia, czyli dieta pomocna w nauce

    Wrzesień jest miesiącem, kiedy dla ucznia wszystko zaczyna się od nowa. Nowe podręczniki, obowiązki, czasami nowe przedmioty i nauczyciele, zajęcia dodatkowe. Czy pamiętamy o wszystkich jego potrzebach, w tym żywieniowych? Dowiedz się więcej!

  • Peskatarianizm – na czym polega?

    Obecnie coraz więcej osób postanawia zmienić swój sposób żywienia, decydując się na przejście na wegetarianizm i wykluczenie mięsa z diety. Modelem żywieniowym bazującym na diecie wegetariańskiej jest peskatarianizm, który zakłada wykluczenie mięsa czerwonego i białego, ale pozostawienie w menu ryb oraz owoców morza. Jakie są zasady diety peskatariańskiej i dla kogo będzie ona dobrym wyborem?

  • Co zabrać ze sobą na wakacje?

    Wakacje to wyjątkowy czas, na który czekamy przez cały rok. Aby jednak nasz urlop przebiegł tak, jak sobie wymarzyliśmy, konieczne jest podjęcie odpowiednich przygotowań. Sprawdź filmowy poradnik DOZ.pl dotyczący najpotrzebniejszych rzeczy, które należy zabrać ze sobą w podróż, aby wypoczynek upłynął nam bezpiecznie i spokojnie.

  • Dieta kapuściana (prezydencka) – na czym polega? Czy działa?

    Stale rosnąca liczba osób z nadwagą i otyłością sprawia, że diety odchudzające cieszą się nadal dużym zainteresowaniem wśród społeczeństwa. Jednym ze skutecznych sposobów na szybką utratę masy ciała jest dieta kapuściana, zwana również dietą prezydencką. Pomimo że przynosi szybkie efekty, to nie jest zalecana przez wykwalifikowanych dietetyków i lekarzy.

  • Skurczowe bóle menstruacyjne: czym są i jak sobie z nimi radzić?

    Bóle menstruacyjne, czyli skurczowe bóle w trakcie okresu (miesiączki), to dolegliwość, której doświadczyła większość kobiet1. Bóle menstruacyjne mogą pojawić się już przed miesiączką i mogą mieć duże natężenie. Zazwyczaj występują w podbrzuszu, ale mogą też rozprzestrzeniać się na górną część ud, nogi i plecy2,3. Mogą im również towarzyszyć nudności, wymioty, wzdęcia i biegunka3. Wszystko to, w połączeniu z utratą krwi i bólem, może powodować naprawdę kiepskie samopoczucie.

  • Maślanka – właściwości zdrowotne i przeciwwskazania. Czy maślanka jest zdrowa?

    Mleko oraz przetwory mleczne to ważna grupa produktów w żywieniu zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. Produkty te zawierają duże ilości dobrze przyswajalnego wapnia, pełnowartościowe białko, witaminy oraz składniki mineralne. Jednym z najważniejszych wyrobów przemysłu mleczarskiego jest maślanka. Na co jest dobra maślanka? Jakie ma właściwości oraz kto powinien unikać jej spożywania?

  • Czy proteinowa dieta Dukana działa? Fazy diety i skutki uboczne

    Dieta Dukana jest znana inaczej jako dieta proteinowa, białkowa oraz Protal (z jęz. fr. protéines alternatives). Pomysłodawcą tej słynnej diety jest były francuski dietetyk Pierre Dukan, który w 2013 roku otrzymał zakaz wykonywania zawodu lekarza na terenie Francji. Mimo to dieta Dukana zyskała w ostatnich latach miano jednej z najpopularniejszych diet odchudzających na całym świecie i stanowi model żywienia dla wielu osób.

  • Kiwi – właściwości odżywcze, wartości

    Kiwi jest niezwykle popularnym owocem, który nazywany bywa również chińskim agrestem. Owoce kiwi są jagodami, a ich miąższ jest soczysty, galaretowaty i zasobny w brązowe lub czarne nasiona. Kiwi zawiera wiele różnych składników bioaktywnych (m.in. witamin, składników mineralnych, karotenoidów i polifenoli), dzięki czemu wywiera pozytywny wpływ na organizm człowieka.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij