Ciąża „specjalnej troski”

Ciąża i macierzyństwo powinny być dokładnie przemyślane i zaplanowane. Dotyczy to wszystkich kobiet, a szczególnie tych borykających się z chorobami takimi jak np. cukrzyca, choroby tarczycy czy nadciśnienie tętnicze. Na co zwracać szczególną uwagę i jak się przygotować?

Ciąża a cukrzyca – zawsze pod opieką specjalistów

Ciąża u kobiety chorej na cukrzycę jest ciążą wysokiego ryzyka. Kobietą taką powinien się opiekować cały zespół specjalistów, w którego skład wchodzić powinni ginekolog-położnik, diabetolog, dietetyk i w razie potrzeby instruktor od pompy insulinowej. Głównym zadaniem tych specjalistów oraz samej pacjentki jest osiągnięcie normoglikemii, czyli prawidłowego poziomu cukru, już na etapie planowania ciąży - minimum trzy miesiące przed możliwym zajściem w ciążę.

Podczas ciąży w organizmie kobiety zachodzą liczne zmiany, dlatego należy bezwzględnie regularnie kontrolować poziom cukru we krwi, a lekarz diabetolog powinien stale modyfikować leczenie oraz dietę w zależności od zapotrzebowania.

W przypadku kobiet chorych na cukrzycę typu 1, czyli cukrzycę insulinozależną, bardzo ważne i pomocne będzie prawidłowe wykorzystanie pomp insulinowych, najlepiej takich ze zintegrowanym systemem monitorowania glikemii. Dzięki alarmom pacjentka widzi, kiedy poziom cukru jest zbyt niski, i może szybko temu zaradzić. Może również modyfikować dawkę insuliny, gdy poziomy glikemii są za wysokie.

Przed zajściem w ciążę kobieta chora na cukrzycę powinna wykonać więcej badań niż starająca się o dziecko kobieta zdrowa. Powinna udać się do okulisty (ocena dna oka z oceną ewentualnych powikłań cukrzycy), neurologa (badanie w kierunku uszkodzenia nerwów w przebiegu cukrzycy), nefrologa (ocena wydolności nerek), kardiologa (ocena układu krążenia) i endokrynologa (ocena układu hormonalnego). 

W cukrzycy, zarówno tej przedciążowej, jak i ciążowej, bardzo ważnym elementem leczenia jest tryb życia oraz odpowiednia dieta. Zalecana jest umiarkowana aktywność fizyczna, ale nie większa niż przed ciążą. Dieta powinna być zbilansowana, o liczbie kalorii dostosowanej do pacjentki - jej stanu zdrowia, BMI oraz aktywności. Należy unikać cukrów prostych, takich jak pochodzące z białego pieczywa i słodyczy. Należy zachować umiar w spożywaniu owoców. Owoce o niskiej zawartości węglowodanów jak np. arbuzy, melony, ananasy, brzoskwinie itp. można spożywać bez ograniczeń. Z diety należy jednak wyeliminować owoce o wysokiej zawartości węglowodanów jak banany, śliwki, czy winogrona. Tak jak w zdrowej ciąży, należy suplementować kwas foliowy, a w razie niedoborów odpowiednie witaminy. 

Niedoczynność tarczycy w ciąży – w rękach dobrego endokrynologa

Choroba występująca u 1-5 proc. populacji, częściej dotykająca kobiety, w ciąży występuje w formie jawnej u około 0,5 proc. kobiet, w utajonej u 2-3 proc.
Polega ona na tym, że tarczyca produkuje mniej hormonów, niż potrzebuje w danym momencie organizm.

Nieleczona niedoczynność tarczycy stanowi istotne zagrożenie dla stanu zdrowia matki oraz dla stanu zdrowia i prawidłowego rozwoju dziecka.

Dla zdiagnozowania i potwierdzenia niedoczynności tarczycy należy wykonać badania hormonalne polegające na oznaczeniu takich hormonów jak: TSH, FT3, FT4. Z wynikami należy udać się do swojego ginekologa. Jeśli uzna to za konieczne, ginekolog skieruje pacjentkę na konsultację endokrynologiczną. 

Leczenie niedoczynności tarczycy polega na regularnym przyjmowaniu leków z brakującymi hormonami tarczycy. Głównym składnikiem tych leków jest lewotyroksyna, czyli sztucznie wyprodukowany hormon. Dawki leków dobiera i ewentualnie modyfikuje lekarz endokrynolog. Należy pamiętać, że poziom hormonów tarczycy podczas ciąży często się zmienia, dlatego w ciąży należy je oznaczać co najmniej kilka razy. Celem leczenia jest uzyskanie wartości TSH poniżej 2.5 mlU/l w pierwszym trymestrze oraz poniżej 3.0 mlU/l w pozostałych.

W przypadku niedoczynności tarczycy, która pojawiła się przed ciążą, po urodzeniu dziecka zazwyczaj kontynuuje się podjęte leczenie. Jeśli natomiast podwyższone wartości TSH wystąpiły dopiero w ciąży, bardzo często po porodzie „wszystko wraca do normy” i dalsza suplementacja hormonów tarczycy jest zbędna. Należy jednak profilaktycznie co jakiś czas oznaczać poziom hormonów tarczycy. 

Nadciśnienie tętnicze a ciąża – we współpracy z kardiologiem

Jest to kolejna choroba, z którą należy zrobić porządek, planując ciążę. Nadciśnienie tętnicze w ciąży może spowodować wystąpienie komplikacji zarówno u matki, jak i u dziecka. U matki może to być uszkodzenie nerek, silne bóle głowy, krwotoki z nosa, zaburzenia okulistyczne. U dziecka mogą wystąpić wady rozwojowe związane z gorszym przepływem krwi przez łożysko. 

Ciąża sama w sobie może również spowodować tak zwane nadciśnienie ciążowe. Nałożenie się tych dwóch chorób, czyli nadciśnienie w ciąży (sprzed ciąży) z nadciśnieniem ciążowym (pojawiającym się w ciąży) może skutkować bardzo wysokimi wartościami ciśnienia i możliwymi komplikacjami.

Chorując na nadciśnienie tętnicze i planując ciążę, należy bezwzględnie poinformować o tym lekarza rodzinnego lub kardiologa, u którego przyszła mama się leczy. Niektóre leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego, takie jak inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE inhibitory), są w ciąży bezwzględnie przeciwwskazane ze względu na podwyższone ryzyko wystąpienia wad wrodzonych. Lekiem z wyboru stosowanym w leczeniu nadciśnienia w ciąży lub podczas starania się o dziecko jest metyldopa. Długoletnie badania i obserwacje tego leku nie wykazały, negatywnego wpływu leku zarówno na mamę jak i na dziecko – dlatego przez lekarzy uważany jest on za lek bezpieczny.

Każda kobieta planująca ciążę powinna udać się do lekarza ginekologa i dokładnie opowiedzieć mu o stanie swojego zdrowia. Lekarz w razie potrzeby zleci przed ciążą dodatkowe badania czy konsultacje, tak by ciąża „specjalnej troski” przebiegła pomyślnie i bezpiecznie – i dla mamy, i dla dziecka.