Zapalenie krtani u dzieci i dorosłych. Objawy, przyczyny i leczenie

Nagła duszność i szczekający kaszel w środku nocy u dziecka wywołują często panikę u rodziców i opiekunów. Objawy te mogą świadczyć o ostrym zapaleniu krtani. Dowiedz się, kiedy konieczne staje się wezwanie pogotowia do małego pacjenta. Sprawdź również, kiedy zwykła chrypka może oznaczać przewlekłe zapalenie krtani i powinna skłonić nas do wizyty u lekarza.

1. Zapalenie krtani – gdzie znajduje się krtań?
2. Zapalenie krtani – przyczyny
3. Rodzaje zapalenia krtani
4. Zapalenie krtani – objawy
5. Zapalenie krtani – leczenie

Zapalenie krtani – gdzie znajduje się krtań?

Krtań (ang. larynx) jest nieparzystym narządem łączącym gardło z tchawicą, zbudowanym z chrząstek połączonych ze sobą stawami, mięśniami i więzadłami. Szkielet krtani jest utworzony przez 3 chrząstki nieparzyste oraz 3 chrząstki parzyste. Krtań zajmuje środkową i przednią część szyi. Położenie krtani w stosunku do kręgosłupa jest zmienne osobniczo. 

Główną funkcją krtani jest wytwarzanie głosu. Powietrze przechodzące przez krtań wywołuje drgania strun głosowych umożliwiając rozwój mowy. Barwa głosu zależy od długości strun głosowych i zmienia się wraz z wiekiem. U dzieci struny głosowe są krótkie a ton głosu wyższy. Z wiekiem struny głosowe wydłużają się, a ton głosu staje się niższy. Kolejną funkcją krtani jest ochrona układu oddechowego przed szkodliwymi substancjami, które dostają się do górnych dróg oddechowych. Pojawienie się odruchu kaszlowego pozwala na usunięcie ciała obcego.

Krtań u dziecka

Budowa anatomiczna krtani małego dziecka w porównaniu z krtanią dorosłego wykazuje wiele istotnych różnic. U noworodków i niemowląt przewody nosowe są ustawione poziomo, brak jest zębów trzonowych, nagłośnia i język są stosunkowo duże, a sama krtań jest dość wysoko ułożona, bo na wysokości kręgu szyjnego C3 kręgosłupa. Kształt krtani u dzieci przyjmuje formę lejka, u dorosłych jest on cylindryczny. Dzięki bogatemu unerwieniu i unaczynieniu krtań małego dziecka jest szczególnie wrażliwa, przez co często u pacjentów pediatrycznych występują stany obrzękowo-zapalne krtani. 

Zapalenie krtani – przyczyny

Zapalenie krtani najczęściej ma podłoże wirusowe (ostre podgłośniowe zapalenie krtani). Niekiedy do zapalenia krtani dochodzi na skutek działania czynników drażniących, takich jak dym tytoniowy, nieleczonego refluksu żołądkowo-przełykowego czy nadwyrężania głosu.

Rodzaje zapalenia krtani

Ostre zapalenie krtani

Ostre zapalenie krtani najczęściej wywołują wirusy (wirus paragrypy, wirus grypy typu A lub B, adenowirus, wirus RS).

Terminem podgłośniowe zapalenie krtani dawniej określano co prawda ostre błoniczne zapalenie krtani o etiologii bakteryjnej, jednak dzięki powszechnemu stosowaniu szczepionek u dzieci w Polsce, ta choroba została praktycznie wyeliminowana. Stosowana dzisiaj potocznie nazwa „krup” odnosi się do krupu wirusowego, czyli ostrego podgłośniowego zapalenia krtani. 

Zapalenie bakteryjne jest wtórne do wirusowego. Wśród patogenów bakteryjnych wywołujących ostre zapalenie krtani dominują paciorkowce i gronkowce.

W trakcie przebiegu infekcji wirusy namnażają się i uszkadzają błonę śluzową okolicy podgłośniowej krtani, prowadząc do jej obrzęku i zwężenia światła dróg oddechowych. 

Najczęstsze objawy zgłaszane przez pacjentów to:

• ból krtani, 
• chrypka, 
• uczucie drapania w gardle, 
• suchy kaszel, 
• obniżony ton głosu
• może pojawić się bezgłos. 

Wymienionym objawom często towarzyszą pogorszenie samopoczucia oraz wzrost temperatury ciała. W laryngoskopii widoczne jest przekrwienie i obrzęk błony śluzowej krtani. Może towarzyszyć jej zapalenie gardła lub zapalenie tchawicy. W badaniu palpacyjnym pojawia się ból okolicy krtani przy jej obmacywaniu.

Przewlekłe zapalenie krtani

Przewlekłe proste zapalenie krtani jest wynikiem długotrwałego działania czynników drażniących. Do najczęstszych należą: 
nawracające infekcje, głównie zapalenie zatok, przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych, 
przewlekłe narażenie na substancje drażniące (dym tytoniowy, alkohol, spaliny, zanieczyszczenie powietrza), nadmierna eksploatacja głosu, np. u zawodowych śpiewaków. 

Wśród rzadszych przyczyn możemy wymienić refluks żołądkowo-przełykowy (tzw. refluksowe zapalenie krtani) czy przekrwieninie górnych dróg oddechowych spowodowane niewydolnością serca lub uciskiem guza na drogi oddechowe. 

Zapalenie krtani – objawy

Krtań człowieka składa się z trzech części: nagłośni, głośni i podgłośni. Stan zapalny w zdecydowanej większości przypadków dotyczy podgłośni – mówimy o podgłośniowym zapaleniu krtani. Schorzenie przeważnie dotyczy małych dzieci.

Zapalenie krtani u dziecka - objawy

Na zapalenie krtani szczególnie są narażone maluchy cierpiące na alergię. Różnice w budowie krtani dziecięcej, o których wspomniano wcześniej, są powodem odmiennego, często ciężkiego, przebiegu tej choroby w wieku dziecięcym. 

Przez kilka pierwszych dni choroby obserwujemy niespecyficzne objawy ze strony górnych dróg oddechowych, takie jak katar i kaszel z towarzyszącym stanem podgorączkowym. Objawy krupu pojawiają się nagle. Pojawia się ostra duszność wdechowa (zwykle w nocy lub godzinach porannych), zaostrzenie napadowego szczekającego kaszlu, nazywanego także kaszlem krtaniowym(przypomina szczekanie psa) oraz świst oddechowy (stridor) – spowodowany przez zaburzony przepływ powietrza z powodu częściowo zwężonych dróg oddechowych. U dziecka obserwuje się niepokój. 

Możemy wyróżnić trzy postacie zapalenia krtani u dzieci: łagodną, umiarkowaną i ciężką. U 85% dzieci zgłaszających się na SOR z objawami ostrego zapalenia krtani choroba ma przebieg łagodny. Hospitalizacji na oddziale pediatrycznym czy intensywnej terapii wymaga mniej niż 5% dzieci. 

Kaszel w przebiegu podgłośniowego zapalenia krtani u większości dzieci łagodnieje po około 2-3 dniach. Jeśli duszność nasila się, konieczna jest wizyta w szpitalu i obserwacja. W leczeniu łagodnej postaci stosowane są glikokortykosteroidy, które zmniejszają obrzęk okolicy podgłośniowej. Możemy je podać drogą domięśniową, wziewną, doustną lub doodbytniczą. Nie stosujemy antybiotyków, ponieważ podgłośniowe zapalenie krtani wywołują wirusy.

Nagłośniowe zapalenie krtani

Nie należy mylić podgłośniowego zapalenia krtani z nagłośniowym zapaleniem krtani (zapaleniem nagłośni), które stanowi potencjalne zagrożenie życia. W przebiegu nagłośniowego zapalenia krtani dochodzi do zwężenia dróg oddechowych powyżej strun głosowych i szybkiego rozwoju duszności. Choroba wywoływana jest głównie przez bakterie Haemophilus influenzae typu B, wprowadzenie szczepień znacznie zmniejszyło częstość jej występowania. Nagłośniowe zapalenie krtani dotyczy głównie dzieci do 10. roku życia, rzadko pojawia się u osób dorosłych. 

Zapalenie krtani u dorosłych - objawy

U dorosłych zapalenie krtani dużo częściej przyjmuje postać przewleką. Dolegliwości rozwijają się powoli i utrzymują przez długi czas. Dominującym objawem jest chrypka, która występuje głównie rano. Do pozostałych objawów zgłaszanych przez pacjentów należą: zmęczenie głosu, często chrząkanie w celu usunięcia gęstej zalegającej wydzieliny, uczucie ciała obcego w okolicy gardła i krtani. Dolegliwości bólowe są niewielkie bądź nie występują w ogóle. 

Zapalenie krtani – leczenie

W przypadku ostrego zapalenia krtani u dorosłych zalecany jest odpoczynek w domu i łagodzenie objawów infekcji. W razie gorączki, bólu mięśni i stawów pomocne okażą się paracetamol lub niesterydowe leki przeciwzapalne. Tabletki do ssania na gardło, zawierające np. porost islandzki czy tymianek z podbiałem, nawilżą błonę śluzową gardła i pomogą uporać się z chrypką. Na silniejszy ból gardła warto zastosować preparaty, które w swoim składzie zawierają substancje przeciwzapalne i znieczulające. Występują one w formie pastylek do ssania lub sprayu. Osoby z cukrzycą powinny wybierać preparaty niezawierające cukru. Z syropów na zapalenie krtani warto wybierać te o działaniu mukolitycznym. Pomagają one rozrzedzić gęstą wydzielinę i ułatwią jej odkrztuszenie. Pamiętajmy, że leków wykrztuśnych nie stosujemy na wieczór/na noc. 

Jeśli lekarz rozpozna zakażenie bakteryjne, konieczne staje się zastosowanie antybiotyku. Lekiem pierwszego rzutu jest amoksycylina. W przypadku uczulenia można zastosować np. makrolidy, potocznie nazywane przez pacjentów „trzydniowym antybiotykiem”. Z babcinych (domowych) sposobów na zapalenie krtani możemy spróbować inhalacje parowe. Zadbajmy także o odpowiednie nawilżenie powietrza w domu, regularnie wietrząc pomieszczenia.

Leczenie przewlekłego zapalenia krtani jest długotrwałe. Konieczna jest eliminacja czynników drażniących, np. dymu tytoniowego. Zaleca się nieużywanie głosu i operację skrzywionej przegrody nosa w razie potrzeby, w celu przywrócenia prawidłowego toru oddychania przez nos. Poprawę przynoszą inhalacje solankowe i środki mukolityczne. Antybiotyki stosowane są przy współistniejącym zakażeniu bakteryjnym. Można rozważyć leczenie sanatoryjne. Pacjenci z przewlekłym zapaleniem krtani powinni przechodzić regularne kontrole ze względu na możliwość rozwinięcia się dysplazji. Przypadki wątpliwe wymagają biopsji i badania histopatologicznego.