Gorzka prawda o cukrzycy w Polsce

Największe grzechy polskiego systemu opieki nad chorymi na cukrzycę to brak refundacji nowoczesnych terapii, w szczególności terapii z użyciem analogów insulin i pomp insulinowych. Brak jest też wystarczającej liczby ośrodków leczących stopę cukrzycową. W Polsce nie ma dotąd krajowego rejestru chorych na cukrzycę, ani narodowego programu zapobiegania rozwojowi cukrzycy. Dostęp do specjalistów i edukacji zdrowotnej jest bardzo ograniczony. Dlatego konieczność ciągłego monitorowania stanu opieki diabetologicznej w naszym kraju stanowi jedno z najpilniejszych zadań dla stowarzyszeń grupujących specjalistów zajmujących się leczeniem cukrzycy oraz diabetyków.

Szansę na poprawę fatalnej sytuacji może dać tylko wczesna diagnostyka, prawidłowa terapia z użyciem nowoczes-nych leków i radykalna zmiana trybu życia, a także regularna kontrola glukozy i hemoglobiny glikowanej. Inaczej słodka śmierć będzie nadal zbierać swoje gorzkie żniwo. Cukrzyca jest chorobą niezwykle podstępną. Dotknięci nią ludzie przez lata nie odczuwają żadnych jej symptomów. Szacuje się, że w Polsce na cukrzycę choruje od 2 do 2, 5 miliona osób, a blisko połowa z nich nawet nie zdaje sobie z tego sprawy właśnie ze względu na brak objawów w początkowym okresie choroby. Dlatego tak ważne jest wykonywanie badań kontrolnych wykrywających cukrzycę oraz monitorujące poziom glukozy i stężenia hemoglobiny glikowanej HbA1c. Wczesna diagnostyka, jak najszybsze podjęcie terapii i zmiana stylu bycia mogą uchronić chorego przed bardzo ciężkimi powikłaniami, a nawet śmiercią.

Czym jest cukrzyca?

Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna, wywołana brakiem lub nieprawidłowym działaniem insuliny; stanowi jedną z najgroźniejszych chorób cywilizacyjnych. Choroba jest jednym z najważniejszych wyzwań dla współczesnej medycyny. Schorzenie to charakteryzuje się podwyższonym stężeniem glukozy (hiperglikemią) we krwi, a także zaburzeniami metabolizmu węglowodanów, tłuszczów i białka.

Według prognoz Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2025 roku na cukrzycę chorować będzie 380 mln ludzi, czyli o ponad 120 mln więcej niż obecnie. Dla porównania w 1995 roku na świecie było „tylko 135 mln diabetyków. Wśród przyczyn takiego stanu rzeczy wymienia się przede wszystkim „powody cywilizacyjne, czyli starzenie się społeczeństwa, powiększanie się populacji miejskiej, brak ruchu oraz otyłość. Najbardziej powszechną postacią choroby jest cukrzyca typu 2, która polega na zaburzeniach w działaniu i wydzielaniu insuliny i występuje najczęściej u osób starszych, otyłych lub z innymi zaburzeniami metabolizmu. Natomiast cukrzyca typu 1, zwana również insulinozależną, jest spowodowana brakiem insuliny na skutek uszkodzenia komórek trzustki, a jej leczenie polega na stałym podawaniu insuliny.

Nadrzędnym celem leczenia cukrzycy jest zawsze uzyskanie prawidłowego wyrównania glikemii, a co z tym się wiąże zminimalizowanie ryzyka wczesnych i późnych powikłań. Współczesna medycyna nie zapomina o tak istotnej kwestii jak komfort życia pacjentów, oferując diabetykom nowoczesne rozwiązania terapeutyczne.

Alarmujące wyniki badań

Na przełomie lipca i sierpnia minionego roku, w ramach ogólnopolskiego badania PolDiab, przeprowadzona została akcja diagnostyczna „HbA1c kontrola cukrzycy na dobrym poziomie. Jej celem było porównanie obecnego stanu wyrównania cukrzycy u grupy 2 tysięcy diabetyków z 20 miast w całym kraju, z wynikami sprzed trzech lat.

Jak się okazało, ponad połowa pacjentów wykazała nieprawidłowe wyrównanie cukrzycy, co świadczy o znacznie podwyższonym ryzyku wystąpienia u tych osób powikłań, takich jak retinopatia, miażdżyca tętnic oraz  uszkodzenia nerek.

Brak regularnie wykonywanych badań oraz fragmentaryczna wiedza uniemożliwiają podjęcie działań zmierzających do poprawy sytuacji pacjenta. Dlatego Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (we współpracy z firmą Sanofi-Aventis) postanowiło kontynuować badanie PolDiab, w celu opracowania rzetelnej bazy danych dotyczących opieki diabetologicznej. Istotnym elementem akcji diagnostycznej była też szeroka edukacja na temat konieczności regularnego badania poziomu cukru. Podczas akcji pacjenci wypełniali ankiety dotyczące przebiegu choroby, przyjmowanych leków oraz wiedzy na temat badania HbA1c.

Ogólnopolska Akcji Diagnostyczna „HbA1c kontrola cukrzycy na dobrym poziomie była dla wielu chorych okazją do wykonania badania, które powinno być wykonywane co 3-4 miesiące. Niestety, wielu diabetyków na to po prostu nie stać lub nie ma pełnej świadomości na temat konieczności wykonywania pomiaru HbA1c mówi Andrzej Bauman, prezes Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków. Dlatego celem akcji jest także szeroka edukacja chorych, iż źle wyrównana cukrzyca powoduje liczne powikłania podkreśla prezes.

Wyrównanie cukrzycy w Polsce stanowi poważny problem dwóch na trzech przebadanych pacjentów wykazywało nieprawidłowe wyrównanie cukrzycy, a u 12% chorych poziom HbA1c przekraczał 9%, co jednoznacznie świadczy o znacząco podwyższonym ryzyku wystąpienia powikłań cukrzycy, a tym samym wymaga natychmiastowej interwencji.

Tylko u jednego na czterdziestu pacjentów chorych na cukrzycę typu 1 i u jednego na trzydziestu chorych na cukrzycę typu 2, poziom HbA1c, będący głównym wskaźnikiem prawidłowego leczenia, spełniał kryteria wyrównania cukrzycy zalecane przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne.

Takie alarmujące dane przekazał dziennikarzom prof. Jacek Sieradzki, kierownik Katedry Chorób Metabolicznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Powikłania cukrzycy

Najczęściej występującym powikłaniem cukrzycy, którego najbardziej obawiają się pacjenci, jest retinopatia. Ryzyko retinopatii cukrzycowej rośnie wraz z czasem trwania choroby. Wśród pacjentów z cukrzycą rozpoznaną ponad 15 lat temu retinopatia występuje u co drugiego chorego. Niesie to ze sobą olbrzymie ryzyko pogorszenia i utraty wzroku, a więc trwałego kalectwa.

Kolejnym poważnym powikłaniem jest miażdżyca tętnic i choroby nią spowodowane, takie jak udar, zawał, choroba niedokrwienna serca, a także uszkodzenia nerek występujące średnio u co czwartego chorego na cukrzycę.

Objawy retinopatii cukrzycowej występowały u 24% przebadanych pacjentów, z czego 4,4% przebyło zabieg laseroterapii. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 73,8 % badanych. U 32,8% chorych wykryto u chorobę niedokrwienną serca, a co czwarty pacjent przeszedł zawał. U 16% badanych występowały objawy polineuropatii cukrzycowej.U 6% pacjentów rozpoznano nefropatię cukrzycową.U 2% chorych miał miejsce zespół stopy cukrzycowej, a 1,1% przebyło amputację dolnej kończyny.

Ograniczony dostęp do edukacji i specjalistów

W leczeniu pacjentów z cukrzycą ogromną rolę odgrywa edukacja pacjentów i ich rodzin. 44% respondentów uznało wiedzę o cukrzycy otrzymywaną od lekarzy za wystarczającą. Jednak ogólny poziom wiedzy o cukrzycy w społeczeństwie został oceniony jako dobry jedynie przez co piątego badanego. Zwiększa się natomiast świadomość znaczenia HbA1c jako kluczowego parametru w monitorowaniu wyrównania cukrzycy. Jednak nie jest to zadowalający poziom świadomości, bowiem tylko 55% badanych deklarowało znajomość parametru HbA1c. Wciąż poważnym problemem pozostaje dostęp do leczenia specjalistycznego. 60% respondentów ma kłopoty z dostępem do diabetologa. Tymczasem słyszy się, diabetologia może zostać zlikwidowana jako osobna specjalizacja medyczna informuje prof. Jacek Sieradzki. Dogorywa narodowy program prewencji i leczenia cukrzycy. W 2006 roku na edukację wydano z 1 milion złotych, w roku 2007 połowę tej kwoty, a w roku minionym zaledwie 380 tysięcy złotych.

Wobec niskiej jakości opieki medycznej w naszym kraju należy prowadzić bardzo intensywną edukację chorych, mającą na celu podniesienie świadomości, dotyczącej zagrożeń wynikających z choroby.

Tylko dobrze wyedukowany pacjent ma możliwość kontroli cukrzycy, która polega na regularnych pomiarach glukozy we krwi oraz stężenia hemoglobiny glikowanej HbA1c, regularnym przyjmowaniu leków i stosowaniu insulinoterapii oraz stosowaniu odpowiedniej diety i aktywności fizycznej.

Niestety, brak pełnych danych dotyczących rzeczywistej częstości wykonywania pomiarów HbA1c oraz brak cyklicznych badań, które pozwoliłby ocenić i prześledzić zmiany, jakie zachodzą w opiece diabetologicznej, powodują, że obecna wiedza na temat sytuacji chorych na cukrzycę uniemożliwia podjęcie sprofilowanych działań, zmierzających do poprawy sytuacji polskiego diabetyka. „Nie zamierzamy czekać z założonymi rękami, aż sytuacja rozwiąże się sama. Informacje, które ostatnio do nas docierają, kładą się cieniem na polskiej diabetologii. Czas na zdecydowane działania. Najpierw jednak należy postawić właściwą diagnozę opierając się na rzetelnych danych z Polski. Dlatego podjęliśmy decyzję o przeprowadzeniu kolejnej edycji badania PolDiab mówi prof. dr hab. Władysław Grzeszczak, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Kolejna edycja badania PolDiab zostanie przeprowadzona w roku 2009.

Polska na szarym końcu

30 września minionego roku opublikowane zostały wyniki pierwszego Europejskiego Rankingu Opieki i Leczenia Chorych na Cukrzycę (Euro Consumer Diabetes Index). Ranking oceniał jakość opieki i leczenia chorych na cukrzycę w pięciu głównych obszarach: dostęp do informacji, prawa i  wybory konsumenta, „szczodrość systemu, działania prewencyjne, dostęp do procedur i wyniki leczenia.

Niestety, Polska, na 29 krajów, biorących udział w rankingu, zajęła 25. miejsce, uzyskując jedynie 544 punkty na 1000 możliwych.

Tak odległe miejsce naszego kraju w rankingu, potwierdza, że w Polsce mamy problem z systemem opieki diabetologicznej, a przyczyną takiego stanu są wieloletnie zaniedbania w tej dziedzinie. PTD wyraziło swoje stanowisko w dokumencie „Polityka diabetologiczna w Polsce, gdzie wskazano na przyczyny takiej sytuacji. Niskie wyceny procedur diabetologicznych, zapóźnienia w refundacji leków i sprzętu diabetologicznego w stosunku do innych krajów Europy oraz brak spójnego programu dla diabetologii, są głównymi przyczynami tej sytuacji. Niestety, w naszym kraju, do chwili obecnej, nie wprowadzono refundacji nowych terapii, stosowanych w leczeniu cukrzycy podczas gdy w pozostałych krajach Unii Europejskiej są od dawna finansowane ze środków publicznych podkreśla prof. Waldemar Karnafel, kierownik Katedry i Kliniki Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Diabetycy nie kryją rozczarowania

31 grudnia na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia opublikowany został projekt rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie wykazu leków podstawowych i uzupełniających oraz wysokości odpłatności za leki uzupełniające. Niestety po raz kolejny, mimo wcześniejszych zapowiedzi i deklaracji, na listach leków refundowanych nie zamieszczono długodziałających analogów insulin, na które polscy diabetycy czekają od wielu lat.

Jesteśmy zdruzgotani tą wiadomością. Podczas konferencji prasowej w listopadzie Pani Minister obiecała refundację najnowocześniejszych insulin. Byliśmy więc pewni, że po wielu latach nasze prośby i potrzeby zostały spełnione mówi Andrzej Bauman, prezes Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków. Rozczarowania nie kryje również środowisko diabetologów.

Nie ukrywam, że z dużą nadzieją czekaliśmy na ogłoszenie tych list i z jeszcze większym rozczarowaniem je przyjęliśmy. Od wielu lat apelujemy do Ministerstwa Zdrowia o zajęcie się kwestią cukrzycy informuje prof. Władysław Grzeszczak, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

Europa patrzy na nas, bo nadal jesteśmy jedynym krajem Unii, który do tej pory nie finansuje długodziałających analogów ze środków publicznych.

Ponadto w większości krajów Unii Europejskiej długodziałające analogi insulin refundowane są w stu procentach dodaje prezes PTD.

Jak zauważają specjaliści, w większości przypadków przeszkodą na drodze do włączenia analogów długodziałających jest bariera finansowa. Refundacja tych preparatów byłaby opłacalna dla państwa zapewniłaby lepszą kontrolę poziomu glukozy we krwi pacjentów, a przez to ograniczyłaby liczbę powikłań cukrzycy
i zmniejszyła koszty ich leczenia.

Obecnie w Polsce na cukrzycę choruje od 2 do 2,5 mln osób, a według szacunków IDF do 2025 roku zachorowalność na cukrzycę w Polsce zwiększy się o 11-14 %. Leczenie cukrzycy w naszym kraju stanowi znaczące obciążenie dla budżetu państwa. Roczne wydatki na leczenie wynoszą około 2,5 miliarda złotych, z czego 20% stanowią wydatki na leczenie przewlekłych powikłań. Przykład krajów zachodnich pokazuje, że koszty leczenia chorych, u których wystąpiły powikłania są kilkakrotnie wyższe niż koszty leczenia osób, u których cukrzyca jest dobrze kontrolowana.