Bezpieczny wstęp do urlopu

Zmiany wywołane ekspozycją słoneczną są związane z zakresem ultrafioletu i w dużej mierze dotyczą skóry. Warunkiem działania promieni słonecznych jest ich zdolność penetracyjna, której głębokość zależy od energii, jaką ze sobą niosą. Promienie UV B penetrują na przykład, w ilości około 10%, do warstwy podstawnej naskórka. Promieniowanie UV A o mniejszej energii, ale wyższej długości fal, dociera aż do skóry właściwej.

Do odległych skutków ekspozycji słonecznej zaliczamy degenerację włókien białek strukturalnych: kolagenu i elastyny, depolimeryzację kwasu hialuronowego, a w konsekwencji przyspieszenie procesów, często określanych mianem fotostarzenia (photoaging – ang). Słońce odciska trwały ślad w skórze. Staje się ona sucha, szorstka, pomarszczona. Mogą na niej wystąpić różnego rodzaju przebarwienia i plamy pigmentacyjne. Prowadzone badania potwierdzają, że intensywne opalanie w ciągu jednego sezonu przyspiesza proces starzenia się skóry o około sześć miesięcy.

Nadmierna ekspozycja słoneczna może także stymulować rozwój nowotworów skóry, głównie czerniaka złośliwego. Według danych Instytutu Roberta Kocha w Niemczech w 2006 roku na tę chorobę zapadło 14 tysięcy osób. Szacuje się, że liczba ta będzie ulegać podwojeniu co osiem lat. Ryzyko jej rozwinięcia rośnie kilkakrotnie w przypadku użytkowników solariów. Już początkowe stadia czerniaka mogą dawać przerzuty, dlatego istotne staje się nie tylko odpowiednie zabezpieczenie skóry, ale również szybkie wykrycie choroby. Warto zatem obserwować, czy znamiona pojawiające się na naszym ciele nie wykazują niepokojących zmian, które można oszacować według amerykańskiego systemu ABCDE, gdzie:

• A oznacza ich asymetrię (Assymetry),
• B nieregularne brzegi (Border irregularity)
• C zmianę koloru (Colour variegation)
• D zmianę średnicy (Diameter)
• E uwypuklenie ponad skórą (Elevation).

Ryzykiem wystąpienia czerniaka zagrożone są najczęściej osoby młode o jasnej karnacji, które dużo przebywają na słońcu. Już od wczesnego dzieciństwa należy zatem odpowiednio dbać o zabezpieczanie skóry.

Na szczęście nie jesteśmy całkowicie bezbronni. Każdy z nas został wyposażony w tzw. kapitał słoneczny, który w dużej mierze zależy od naszej karnacji. Parametr ten określa maksymalną dawkę promieniowania z zakresu UV A (320 – 400 nm) i UV B (290 – 320 nm), jaką może przyjąć nasza skóra bez żadnego dla niej uszczerbku. Ta naturalna ochrona wyczerpuje się jednak wraz z upływem lat, a szybkość tego procesu zależy od sposobu, w jaki z niej korzystamy, czyli jak często, jak długo i jak zabezpieczeni przebywamy na słońcu.

Kosmetyki naszą tarczą ochronną

W recepturach preparatów kosmetycznych stosowane są dwa rodzaje filtrów: chemiczne i fizyczne. Pierwsza grupa charakteryzuje się zdolnością pochłaniania promieniowania UV i przekształcania go w energię cieplną. Należą do niej filtry UV B, których nazwy INCI pojawiające się na opakowaniu to między innymi: PABA, Octyl Dimethyl PABA, Octyl Methoxycinamate, Isoamyl-p-Methocycinamate, 4-Methlbenzylidene Camphor, Octyl Salicylate, Homosalte, Octorylene, Octyl Triazone, Phenylbenzimidazole Sulfonic Acid. Z filtrów chroniących naszą skórę przed promieniami UV A można wymienić natomiast: Butyl Methoxydibenzoylmethane czy Terephthalyidene Dicamphor Sulfonic Acid.

Drugi segment filtrów promieniochronnych stanowią układy fizyczne, powodujące odbijanie bądź rozpraszanie promieni słonecznych. Do tej grupy należą ditlenek tytanu (INCI Titanium Dioxide) i tlenek cynku (INCI Zinc Oxide).

Warunkiem bezpiecznego stosowania preparatów promieniochronnych jest uzyskana za ich pomocą skuteczność ochrony. Na opakowaniach produktów najczęściej pojawiającym się i charakteryzującym ją wskaźnikiem jest współczynnik ochrony słonecznej określany jako SPF, czyli Sun Protection Factor. Jego wartość definiuje stosunek progowego czasu naświetlania niezbędnego do wystąpienia pierwszego rumienia na skórze chronionej badanym preparatem, do progowego czasu naświetlania, potrzebnego do pojawienia się rumienia na skórze niechronionej.

            MED skóry chronionej
SPF  = ------------------------------------
            MED skóry niechronionej

MED – Minima Erythrema Dose  =  minimalna dawka promieniowania powodująca rumień.

W praktyce wskaźnik ten charakteryzuje właściwości ochronne preparatu kosmetycznego. Informuje bowiem o zabezpieczeniu skóry przed rumieniotwórczym promieniowaniem UVB, a jego wartość określa zmniejszenie jego działania. Im jego wielkość wyższa, tym lepsza ochrona przed promieniowaniem słonecznym, jednocześnie mniejsze naturalne brązowienie skóry. Na przykład SPF 2 blokuje promienie słoneczne w 50%, SPF 15 – 93,3%, SPF 30 – 96,7%, SPF 50 – 98%, a SPF> 50 – 99 %. Wbrew pojawiającym się czasami deklaracjom producentów, nie ma jednak preparatów całkowicie zabezpieczających przed promieniami słonecznymi. 

Warto również zwrócić uwagę na fakt, iż według obowiązujących wytycznych preparaty o wartości SPF poniżej 6 nie są traktowane jako środki promieniochronne. Wielkościami takimi mogą charakteryzować się tylko kosmetyki do codziennej pielęgnacji.

Należy sobie uświadomić, iż produkty przeciwsłoneczne o równych faktorach nie zawsze zapewniają skórze taką samą ochronę. Niektóre preparaty, nawet te z wysoką wartością SPF, mogą bowiem prawie wcale nie zabezpieczać skóry przed promieniami UV A. Coraz częściej oczekujemy więc, aby na opakowaniu kosmetyku znalazła się także informacja na temat właściwości zabezpieczających przed tym zakresem promieniowania. Jego wartość ustala się za pomocą pomiaru wywołanej opalenizny natychmiastowej (IPD) lub trwałej (PPD), która powstaje u ochotników poddających się działaniu promieni słonecznych po zastosowaniu lub nie badanych kosmetyków ochronnych. Im większa wartość wskaźnika, tym skuteczniejsze powinno być zabezpieczenie skóry. Niemniej do tej pory nie powstała jednolita skala określająca zdolności ochronne preparatów przed promieniowaniem UV A. Wynika to między innymi z trudności ustalenia dla nich odpowiedniego, klinicznego wykładnika w stosunku do organizmu człowieka, który dałby się obiektywnie zmierzyć.

Wyroby kosmetyczne o określonych wartościach SPF powinny być dobierane w zależności od tzw. fototypu skóry. Każdy z nas opala się bowiem inaczej, a intensywność i kolor opalenizny oraz tendencja do oparzeń zależą od karnacji, czyli koloru skóry, oczu,  włosów. W zależności od tych cech jesteśmy w stanie określić swój fototyp i dobrać do niego preparat o odpowiedniej wartości SPF.

Przy doborze odpowiedniego środka promieniochronnego, oprócz fototypu, należy także zwrócić uwagę na inne uwarunkowania, takie jak: długość ekspozycji słonecznej, pora dnia i roku, wysokość, na jakiej się znajdujemy, szerokość geograficzna, aktualne warunki pogodowe, które w bezpośredni sposób przekładają się na intensywność docierającego do naszej skóry promieniowania UV.