Odwodnienie u niemowląt i dzieci – przyczyny, objawy i zasady postępowania
Katarzyna Gmachowska

Odwodnienie u niemowląt i dzieci – przyczyny, objawy i zasady postępowania

Odwodnienie u dzieci może pojawić się na skutek tzw. jelitówki, przewlekłych wymiotów, gorączki lub upałów przy niedostatecznej podaży płynów. Odwodnione dziecko odczuwa wzmożone pragnienie, jest apatyczne, senne, płacze bez łez, a także oddaje zmniejszoną ilość moczu. Co robić w przypadku wystąpienia odwodnienia u dziecka? W jaki sposób nawadniać dziecko?

Odwodnienie powstaje na skutek nadmiernej utraty wody i elektrolitów z organizmu. U dzieci najczęstszymi przyczynami odwodnienia są biegunka oraz wymioty w przebiegu infekcji żołądkowo-jelitowej. W leczeniu odwodnienia w stopniu lekkim i umiarkowanym stosuje się doustne płyny nawadniające, natomiast w przypadku stopnia ciężkiego lub niemożności przyjmowania płynów zaleca się nawadnianie dożylne w warunkach szpitalnych.  

Odwodnienie u niemowląt i dzieci – czym jest i jakie są jego rodzaje? 

Odwodnienie jest to stan spowodowany nadmierną utratą wody i elektrolitów z organizmu. U dzieci występuje najczęściej w przebiegu nieżytu żołądkowo-jelitowego z uporczywymi lub długotrwałymi wymiotami bądź biegunką przy niedostatecznej podaży płynów. Objawy odwodnienia mogą się pojawić nawet w ciągu kilku godzin, zwłaszcza u małych dzieci, które mają większe zapotrzebowanie płynowe w przeliczeniu na masę ciała.  

Ze względu na rodzaj odwodnienia wyróżniamy: 

odwodnienie hipotoniczne – może być wywołane utratą wody z organizmu na skutek biegunki lub wymiotów albo utratą sodu z moczem np. w przebiegu cukrzycy u dzieci, chorobach nerek, kory nadnerczy lub nadmiernego pocenia się,

odwodnienie izotoniczne – spowodowane nadmierną utratą płynów ustrojowych przez przewód pokarmowy do tzw. trzeciej przestrzeni w przypadku niedrożności jelit lub poprzez skórę na skutek rozległych oparzeń,

odwodnienie hipertoniczne – spowodowane zbyt małą podażą płynów lub utratą wody przez skórę i układ oddechowy w trakcie gorączki, biegunki, wymiotów bądź oddawania dużej ilości moczu np. w cukrzycy albo moczówce prostej.  

Skutki odwodnienia u dzieci – czy odwodnienie może być groźne? 

Odwodnienie – zwłaszcza u małych dzieci – może przebiegać bardzo gwałtownie. Należy pamiętać, że może ono prowadzić do ciężkich powikłań takich jak zaburzenia świadomości, omdlenia, śpiączki, a nawet do śmierci na skutek zaburzeń wodno-elektrolitowych.

Jeśli u dziecka występują uporczywe lub długotrwałe wymioty bądź biegunka, zawsze należy skonsultować się z lekarzem, gdyż może potrzebne być zastosowanie nawadniania dożylnego w warunkach szpitalnych (zwłaszcza gdy maluch nie przyjmuje płynów doustnie).  

Przyczyny odwodnienia u dzieci  

Najczęstszą przyczyną odwodnienia u dzieci jest ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy potocznie zwany jelitówką. Objawy jelitówki u dzieci to głównie nudności, wymioty, a także biegunka. Do pozostałych stanów mogących skutkować zaburzeniami wodno-elektrolitowymi należą: 

  • wysoka gorączka, 
  • upały wraz z niedostateczną podażą płynów (dowiedz się, jak chronić dziecko przed upałem),
  • błędy w karmieniu niemowląt, 
  • przewlekłe biegunki np. w alergiach pokarmowych lub chorobach gastrologicznych, 
  • zaburzenia wchłaniania w jelitach, 
  • zaburzenia ssania i połykania, 
  • cukrzyca, 
  • choroby nerek, 
  • zatrucia lekami, 
  • choroba Addisona. 

Odwonienie u niemowląt – co może je spowodować? 

Odwodnienie u niemowląt najczęściej jest spowodowane ostrą infekcją żołądkowo-jelitową przebiegającą z biegunką lub wymiotami. Należy pamiętać, że małe dzieci odwadniają się szybciej, gdyż mają większe zapotrzebowanie płynowe w przeliczeniu na kilogram masy ciała (100 ml/kg na dobę).  

Należy pamiętać, aby w przypadku występowania wysokiej gorączki, biegunki lub wymiotów u niemowląt, często przystawiać dziecko do piersi lub podawać wodę do picia. Zalecana też jest konsultacja u lekarza, który po zbadaniu malucha wdroży postępowanie łagodzące symptomy odwodnienia.  

Powiązane produkty

Objawy odwodnienia u niemowląt i dzieci 

Jak poznać, czy dziecko jest odwodnione? Do objawów mogących świadczyć o odwodnieniu u dziecka zaliczamy: 

  • zmniejszoną ilość lub brak oddawanego moczu przez dziecko,
  • płacz bez łez, 
  • wzmożone pragnienie, 
  • zmiana zachowania dziecka (dziecko może być apatyczne, senne, rozdrażnione), 
  • ubytek masy ciała, 
  • zapadnięte ciemię u niemowląt, 
  • sucha skóra i błony śluzowe, powoli rozprostowujący się fałd skórny, 
  • zapadnięte gałki oczne.

Ze względu na stopień nasilenia odwodnienia wyróżniamy: 

 – odwodnienie o stopniu lekkim – u dziecka występują: wzmożone pragnienie, zmniejszona ilość moczu o ciemnożółtym kolorze, rozdrażnienie oraz suchość błon śluzowych; 

odwodnienie o stopniu umiarkowanym – dziecko z umiarkowanym odwodnieniem jest niespokojne, ma suche śluzówki, odczuwa wzmożone pragnienie, płacze bez łez, ma przyspieszoną akcję serca oraz wolno rozprostowujący się fałd skórny; 

odwodnienie o stopniu ciężkim – to stan zagrażającym życiu; u dziecka występują: bardzo sucha skóra i suche błony śluzowe, niechęć do picia, zapadnięte gałki oczne i ciemiączko u niemowląt, brak łez, spadek ciśnienia tętniczego, drgawki, zaburzenia świadomości i przytomności. 

Co robić, gdy niemowlę lub dziecko ma objawy odwodnienia? Jak nawadniać dziecko? 

Jeśli u dziecka występują objawy odwodnienia, należy udać się do lekarza, który – po zbadaniu malucha – określi stopień zaburzeń wodno-elektrolitowych i zaleci dalsze postępowanie.  

Odwodnienie w stopniu lekkim u starszych dzieci zazwyczaj jest leczone w warunkach domowych poprzez podawanie doustnych preparatów nawadniających przeznaczonych dla dzieci. W przypadkach odwodnienia o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu bądź niemożności przyjmowania płynów drogą doustną stosuje się nawadnianie dożylne w warunkach szpitalnych.  

Należy pamiętać, aby u dzieci z objawami infekcji żołądkowo- jelitowej lub wysoko gorączkujących podawać zwiększoną ilość płynów do picia. Zalecane jest zastosowanie doustnych płynów nawadniających (elektolity dla dzieci), które posiadają odpowiednie stężenie składników mineralnych, dzięki czemu zapobiegają odwodnieniu. Płyny te należy podawać schłodzone i w małych ilościach zwłaszcza w przypadku wymiotów, np. łyżeczkę płynu co kilka minut.  

Nie jest wskazane podawanie dziecku z odwodnieniem napojów gazowanych, soków, napojów kolorowych lub rosołu, ponieważ mogą prowadzić do pogłębiania zaburzeń wodno- elektrolitowych.  

U dzieci z objawami lekkiego odwodnienia należy podawać płyny w objętości 100 ml na każdy kilogram masy ciała dziecka w ciągu pierwszych 4 godzin występowania objawów celem wyrównania niedoboru wody. Po każdym biegunkowym stolcu lub wymiotach należy dodatkowo podać 5-10 ml/kg masy ciała.  

Kiedy udać się do szpitala i jak wygląda leczenie odwodnienia u dzieci? 

Każde dziecko z objawami odwodnienia powinno być zbadane przez lekarza, który określi stopień nasilenia odwodnienia i zaleci dalsze postępowanie. W przypadku dzieci, które odmawiają spożywania płynów doustnie lub mają objawy odwodnienia w stopniu umiarkowanym lub ciężkim, można zastosować nawadnianie dożylne stosując kroplówki lub podaż płynów poprzez zgłębnik nosowo-żołądkowy w warunkach szpitalnych.  

U dziecka z ciężkim odwodnieniem monitoruje się ciśnienie tętnicze, czynność serca oraz ilość oddawanego moczu. Po wykonaniu badań określających zaburzenia elektrolitowe i równowagi kwasowo-zasadowej stosuje się preparaty wyrównujące brakujące elektrolity. Ważne jest leczenie przyczyny odwodnienia np. podawanie leków przeciwwymiotnych w przypadku długotrwałych lub uporczywych wymiotów u dzieci.  

  1. J. Ryżko, Biegunka ostra, [w:] Pediatria, W. Kawalec, R. Grenda, H. Ziółkowska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013. 
  2. M. Tkaczyk, Algorytm postępowania z dzieckiem odwodnionym, wystąpienie podczas XIV Kongres Akademii po Dyplomie PEDIATRIA „Algorytmy w pediatrii”,  2017.
  3. A. Guarino, F. Albano, S. Ashkenazi i in., European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition/ European Society for Paediatric Infectious Disease. Evidence-based guidelines for the management of acute gastroenteritis in children in Europe, „Journal Pediatrics Gastroenterology and Nutrition”,  nr 46 2008.   

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • ADHD u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej

    ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) jest jednym z najczęstszych zaburzeń neurorozwojowych u dzieci. Do objawów pozwalających rozpoznać ADHD należą: nadpobudliwość, zaburzenia koncentracji oraz impulsywność. Nieleczone ADHD prowadzi do rozwoju problemów emocjonalnych, trudności w funkcjonowaniu społecznym, do obniżenia osiągnięć w nauce oraz do problemów w kontaktach z rówieśnikami. Jak rozpoznać to zaburzenie i jak pomóc dziecku z ADHD?

  • Standardowe mleko modyfikowane. Co znajduje się w mleku dla niemowląt?

    Kiedy dziecko jest zdrowe, nie ma alergii i większych problemów z trawieniem, można podawać mu tzw. standardowe mleko modyfikowane odpowiednie dla jego wieku. Takie preparaty mają na rynku status tzw. środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Ich skład jest regulowany prawem i ściśle nadzorowany. Dlaczego jednak takie mleko jest nazywane modyfikowanym i na czym te modyfikacje polegają? Jednym z głównych składników mleka modyfikowanego jest mleko krowie. Mleko krowie różni się od ludzkiego pod wieloma względami. Zawartość podstawowych składników odżywczych – tłuszczu, białka i węglowodanów – jest inna w każdym z nich.

  • Aspirator do nosa — jak używać ręcznego, a jak elektrycznego?

    U noworodków i niemowląt katar może stanowić znaczące zagrożenie, ponieważ dzieci do ok. 1 roku życia oddychają wyłącznie przez nos. Występująca u najmłodszych zalegająca wydzielina w nosku powstrzymuje oddychanie, jedzenie i picie. Dodatkowo nieusunięta wydzielina może prowadzić do powikłań w postaci stanów zapalnych w obrębie oka, ucha, oskrzeli lub płuc, co może stanowić zagrożenie dla zdrowia dziecka. Z pomocą przychodzą aspiratory do nosa, które można stosować u dzieci już od chwili narodzin. Są prostą, wygodną i bezpieczną metodą usuwania zalegającej wydzieliny u maluszka.

  • Wymioty u dziecka – przyczyny i skutki. Co robić, gdy dziecko wymiotuje?

    Ostatnio obserwujemy w Polsce gwałtowny wzrost liczby dzieci zgłaszających się do przychodni i szpitali z silnymi wymiotami. U dzieci wywoływane są one zwykle przez zakażenia wirusowe, bakteryjne, a także przez błędy dietetyczne. Co ma zrobić rodzic, gdy dziecko wymiotuje? Podpowiadamy.

  • Katar u dziecka – jak pomóc dziecku z katarem? Domowe sposoby na zatkany nos u dzieci

    Katar to częsta dolegliwość, która dotyka dzieci. Charakteryzuje się występowaniem wydzieliny w nosie oraz uczuciem niedrożności nosa. Do najczęstszych przyczyn nieżytu nosa u dzieci należą infekcje wirusowe oraz alergie. Przewlekły katar u dzieci może być objawem przerostu trzeciego migdałka lub chorób takich jak niedobory odporności czy mukowiscydoza. Podpowiadamy, co warto stosować na katar u dziecka.

  • Witamina D dla dzieci – dawkowanie, objawy i skutki niedoboru

    Witamina D jest hormonem steroidowym, który kontroluje wiele istotnych dla organizmu procesów. Dostarczenie jej (poprzez syntezę skórną oraz wraz z pożywieniem) jest szczególnie ważne w przypadku najmłodszych. Witamina D wpływa na układ kostny dzieci poprzez regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej, działa immunomodulująco, podnosząc odporność i obniżając poziom cytokin prozapalnych, ma również działanie antykancerogenne oraz neuro- i kardioprotekcyjne. Jaką dawkę witaminy D podawać dziecku? Witamina D dla dzieci w kroplach, kapsułkach twist-off, sprayu czy tabletkach?

  • Objawy, które powinny cię zaniepokoić. Nowotwory u dziecka

    Aż 60% rodziców nie wie, na jakie objawy powinni zwrócić uwagę, aby w porę wykryć potencjalne choroby nowotworowe u swoich dzieci. Z kolei aż 80% dzieci, u których zdiagnozowano chorobę nowotworową i w porę wdrożono leczenie, udaje się uratować. Na co zwrócić uwagę i co powinno zaniepokoić?

  • Jak podawać leki dziecku? Czopki, tabletki, inhalacje i syrop

    Podawanie leków dziecku w trakcie choroby to w wielu przypadkach nie lada wyzwanie. Warto jednak wiedzieć, w jaki sposób prowadzić domowe leczenie, aby było jak najskuteczniejsze. Jak podawać dziecku tabletki oraz co zrobić, aby inhalacja była jak najbardziej efektywna?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij