Postępujące porażenie nadjądrowe (PSP) – przyczyny, objawy, dziedziczenie

1. Postępujące porażenie nadjądrowe (PSP) – objawy
2. Postępujące porażenie nadjądrowe – przyczyny
3. Postępujące porażenie nadjądrowe (PSP) – dziedziczenie
4. Postępujące porażenie nadjądrowe – leczenie
5. PSP – rehabilitacja

Postępujące porażenie nadjądrowe jest określane również jako zespół Steele'a-Richardsona-Olszewskiego. Po raz pierwszy schorzenie to zostało opisane w 1964 roku w publikacji naukowej dotyczącej przypadku 9 pacjentów, u których zaobserwowano wzmożone napięcie mięśniowe w okolicach karku i otępienie, a także zaburzenie pionowych ruchów gałek ocznych. Obecnie tę jednostkę chorobową uznaje się za uwarunkowaną genetycznie i zalicza się ją do tauopatii, czyli chorób, w których przebiegu dochodzi do nadmiernego, patologicznego kumulowania się białek tau w układzie nerwowym. Tym samym PSP klinicznie przypomina inną, znacznie częściej występującą chorobę neurodegeneracyjną – chorobę Parkinsona.

Postępujące porażenie nadjądrowe (PSP) – objawy

Objawy PSP nie są specyficzne wyłącznie dla tej jednostki chorobowej, dlatego często mylone są z innymi schorzeniami o podłożu neurodegeneracyjnym.

Objawy somatyczne to:

• wzrost napięcia mięśniowego, co powoduje efekt nadmiernie wyprostowanej sylwetki,
• zaburzenia równowagi,
• spowolnienie ruchowe,
• zaburzenia połykania – dysfagia,
• zaburzenia mowy – dyzartria,
• upośledzenie ruchu gałek ocznych – trudności w poruszaniu w górę lub w dół,
• hipomimia, czyli maskowata twarz.

Objawy neuropsychiatryczne to:

• apatia,
• depresja,
• nadmierne pobudzenie psychoruchowe,
• chwiejność emocjonalna – dynamiczne przechodzenie od śmiechu do rozpaczy i na odwrót,
• zaburzenia snu,
• halucynacje,
• stany lękowe,
• drażliwość.

Złotym standardem w diagnostyce choroby są badania neuropatologiczne, które pozwalają na wykrycie specyficznych cech morfologicznych, genetycznych i biochemicznych. Ważnym narzędziem jest rezonans magnetyczny, który uwypukla takie zmiany, jak grzbietowy zanik śródmózgowia, poszerzenie trzeciej komory i tzw. objaw myszki Mickey – zanik nakrywki śródmózgowia z zachowaniem pokrywy śródmózgowia i zaokrąglonych na przekroju poprzecznym konarów mózgu.

Postępujące porażenie nadjądrowe – przyczyny

Wyniki badań naukowych wykazały, że omawiana choroba związana jest z osłabieniem wiązań z mikrotubulami i wewnątrzkomórkową agregacją białka tau. Ma to miejsce w kępkach neurofibrylarnych astrocytów. Przyczyną tego zjawiska jest prawdopodobnie mutacja genetyczna w genie MAPT (zlokalizowanym na chromosomie 17q21) kodującym białko tau.

Na skutek tej mutacji dochodzi do destabilizacji mikrotubul budujących neurony, co w konsekwencji prowadzi do tworzenia się wtrętów wewnątrz cytoplazmy, które ostatecznie odpowiedzialne są za zwyrodnienie komórek nerwowych w zwojach podstawy, w pniu mózgu i w międzymózgowiu. W zaawansowanych stadiach choroby dochodzi do zaniku tych struktur.

Postępujące porażenie nadjądrowe (PSP) – dziedziczenie

Teoria mówiąca o tym, że PSP jest chorobą dziedziczną, sprawdza się jedynie w pewnym stopniu. Faktem jest, że w niektórych przypadkach choroby wykrywa się mutacje w genie MAPT, jednak najczęściej jej podłoże jest idiopatyczne.

Postępujące porażenie nadjądrowe – leczenie

Wybór leczenia postępującego porażenia nadjądrowego uzależniony jest od indywidualnego przypadku. Nie da się bowiem wyleczyć przyczyn choroby. W związku z tym zarówno wprowadzona farmakoterapia, jak i rehabilitacja mają na celu złagodzenie objawów schorzenia. Warto jednak podkreślić, że obecnie nie ma skutecznej formy leczenia tej choroby.

Metody farmakologiczne opierają się przede wszystkim na podawaniu typowych leków na objawy parkinsonowskie (spowolnienie ruchowe i sztywność). Standardowo wdraża się substancje czynne takie jak lewodopa i amantadyna. W celu poprawy funkcji psychologicznych stosuje się najczęściej inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny lub trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Objawy dystoniczne łagodzi się poprzez podanie toksyny botulinowej.

W badaniach klinicznych wiele miejsca poświęca się terapiom celowanym. Są one ukierunkowane na białko tau i zakładają hamowanie acetylacji tych struktur i stabilizację mikrotubul. Leki te przechodzą obecnie przez kolejne fazy testów.

PSP – rehabilitacja

Osoby cierpiące na PSP są często kierowane na rehabilitację. Za pomocą indywidualnie dobranych ćwiczeń usprawnieniu ulega nie tylko motoryka, ale także oddychanie (co zmniejsza ryzyko zachłystowego zapalenia płuc) i mowa. Fizjoterapia wzmacnia mięśnie szkieletowe, poprawia równowagę ciała i zapobiega sztywnieniu.