Marchew – charakterystyka, wartości odżywcze i właściwości. Dlaczego warto ją jeść?

Marchew – charakterystyka, odmiany, występowanie

Marchew jadalna (łac. Daucus carota L.) to roślina dwuletnia, należąca do rodziny warzyw selerowatych (Apiaceae), dawniej baldaszkowatych (Umbelliferae). Budują ją korzeń i łodyga.  

Ponieważ odznacza się niskimi wymagania cieplnymi, rosnąc w temperaturze pomiędzy 5-35℃, uprawia się ją na terenach Europy, Azji, Ameryki Północnej czy Południowej oraz północnej Afryki. Za najbardziej optymalną temperaturę uważa się jednak 18℃, stąd marchew należy do jednego z podstawowych gatunków roślin uprawnych w Polsce, zajmując tu trzecie miejsce pod względem powierzchni uprawy.  

Wyróżnia się wiele odmian marchewki. Można pogrupować je ze względu na m.in. kształt, wielkość czy przydatność. Ze względu na ten ostatni czynnik dzieli się na odmiany: wczesne, średnio-wczesne, średnio-późne i późne. 

Marchew – wartości odżywcze, witaminy, minerały, IG, kcal

Marchew charakteryzuje się wysoką wartością odżywczą i zdrowotną. Dostarcza szeregu związków o działaniu przeciwutleniającym, w tym m.in. beta karotenu.  

Spożycie już 100 g marchwi zaspokaja dzienne zapotrzebowanie na witaminę A. Ponadto warzywo stanowi bogate źródło witamin: C, B1, B2, B3, B6, K oraz składników mineralnych: potasu, wapnia, fosforu, żelaza, magnezu, kwasu foliowego. Nie bez znaczenia jest również wysoka zawartość błonnika pokarmowego, który sprawia, że na dłużej czujemy sytość po spożytym posiłku.

Właściwości marchwi – na co pomoże marchew?

Dzięki wysokiej zawartości beta-karotenu, a co za tym idzie witaminy A, marchew odznacza się działaniem przeciwutleniającym, co sprzyja profilaktyce wielu chorób cywilizacyjnych. Spożycie produktów bogatych w antyoksydanty zmniejsza tym samym ryzyko rozwoju m.in. nowotworów czy chorób o charakterze neurodegeneracyjnym (np. choroba Alzheimera).

Dzięki zawartości błonnika pokarmowego marchew może też regulować pracę przewodu pokarmowego – ugotowana sprawdza się w dietach podawanych przy np. biegunce. Z kolei dzięki temu, że dostarcza niewiele kalorii, a ponadto posiada niski indeks glikemiczny, nie muszą się jej obawiać cukrzycy czy osoby na diecie redukcyjnej. 

Zastosowanie marchewki w kuchni

Marchewka jest jednym z niewielu warzyw, które mają naprawdę bardzo szerokie zastosowanie w kuchni. Idealnie sprawdza się solo jako przegryzka lub element całych dań i dodatków, w tym surówek, sałatek, zup czy sosów. Z marchewki można przyrządzić różnego rodzaju przetwory, a nawet ciasta (np. słynne ciasto marchewkowe). To także baza popularnego (zwłaszcza wśród dzieci) przecierowego soku.

Jak przygotowywać marchew?

Marchewkę przed przygotowaniem należy umyć oraz obrać (choć wybrane przepisy obejmują np. młodą marchewkę ze skórką). Następnie, w zależności od tego do czego chcemy ją wykorzystać, dobieramy odpowiednią technikę kulinarną. Warzywo może być zjadane zarówno na surowo, jak i po ugotowaniu (w wodzie lub na parze) czy upieczeniu. Długość gotowania marchewki zależy od tego czy chcemy uzyskać jej miękką konsystencję czy bardziej al dente. Może być także spożywana w formie duszonej lub smażonej.

Na co zwracać uwagę przy zakupie, jak przechowywać, mrozić czy suszyć?

Kupując marchewkę należy oczywiście zwrócić uwagę na świeżość produktu – nie powinny być widoczne żadne plamy pleśni. Marchew przechowujemy w chłodnym miejscu, najlepiej w lodówce w przeznaczonych do tego szufladach – aby zapobiec zbyt szybkiemu wysychaniu. Warzywa nie należy jednak trzymać w foliowych workach. Większą ilość marchewki (w przypadku robienia zapasów na zimę) warto ulokować w chłodnej piwnicy czy garażu.  

Marchewkę można mrozić, należy jednak pamiętać, aby do tej formy obróbki wybierać świeże, nieuszkodzone warzywa. Umyte i obrane marchewki kroimy, umieszczamy w woreczkach do mrożenia (warto pamiętać o tym, aby usunąć z nich powietrze) lub w plastikowych pojemnikach. Zamrożoną marchewkę można przechowywać w zamrażarce przez około pół roku.

Marchew w przemyśle kosmetycznym

Poza kuchnią marchew wykorzystywana jest również w przemyśle kosmetycznym, głównie ze względu na obecność beta-karotenu. Ma on działanie poprawiające koloryt skóry, chroni przed promieniowaniem słonecznym oraz wspomaga walkę ze zmarszczkami. Tym samym na rynku dostępny jest między innymi „olej marchewkowy”, który regeneruje, wygładza, poprawia kolor oraz zwiększa elastyczność skóry.

Marchew – przeciwwskazania do spożywania

Marchewka nie powinna byś spożywana przez osoby zmagające się z alergią lub nietolerancją na ten produkt. Warto pamiętać o tym, iż marchew to bogate źródło witaminy A rozpuszczalnej w tłuszczach, w związku z czym nie jest tak łatwo usuwana z naszego organizmu.

Nadmiar witaminy A może mieć toksyczne działanie prowadzące między innymi do zaburzeń wzroku czy powiększenia wątroby. Podobnie więc jak z każdym innym produktem - należy zachować rozsądek i nie zjadać jej w ogromnych ilościach, ale przede wszystkim uważać na suplementy pokarmowe. 

Przepisy z marchwią

Pieczone frytki z marchewki z sosem jogurtowym

Składniki:

• marchew – 1 większa sztuka,
• oliwa z oliwek – 2 łyżki,
• jogurt naturalny – 1/2 kubka,
• czosnek – 1 ząbek,
• zioła prowansalskie, bazylia, oregano.

Marchewkę obierz, umyj i pokrój w słupki. Wymieszaj razem z przyprawami i oliwą z oliwek. Przełóż na blaszkę wyłożoną papierem do pieczenia. Wstaw do piekarnika nagrzanego do 185℃ (najlepiej z termoobiegiem) i piecz przez około 30 minut. Następnie delikatnie przewróć warzywa i piecz przez kolejne 15 minut, aż do ich miękkości. Jogurt wymieszaj z przeciśniętym przez praskę czosnkiem i przyprawami. Gotowe frytki podawaj z sosem.

Zupa krem z pieczonej marchewki

Składniki:

• marchew – 1 większa sztuka,
• ziemniaki – 2 mniejsze sztuki,
• cebula – 1 mała,
• mleczko kokosowe – 4 łyżki,
• pestki dyni – 1 łyżka,
• oliwa z oliwek – 1 łyżka,
• natka pietruszki,
• sól, pieprz, kurkuma, ostra papryka.

Marchew, ziemniaki i cebulę obierz, pokrój w niedużą kostkę. Umieść na blaszce wyłożonej papierem do pieczenia. Polej oliwą z oliwek i posyp przyprawami. Piecz w temperaturze 200℃ przez ok. 30 minut. W połowie czasu pieczenia zamieszaj warzywa. Wyjęte z piekarnika zmiksuj z 600 ml ciepłej/gorącej wody na gładki krem. Dodaj mleczko kokosowe i dokładnie wymieszaj. Na talerzu posyp natką pietruszki i pestkami dyni.