Hematokryt – badanie, norma, wysoki, niski. Jak interpretować wyniki HCT?

Badanie poziomu HCT jest częścią morfologii krwi. Oznaczenie pozwala określić, jaki procent całej objętości krwi stanowią erytrocyty, czyli krwinki czerwone. Za niski lub zbyt wysoki poziom hematokrytu może być markerem zwiastującym obecność choroby, która rozwija się w organizmie. Jakie są normy HCT dla dzieci, kobiet i mężczyzn, dlaczego w ciąży hematokryt jest naturalnie podwyższony i czy podczas miesiączki powinno się wykonywać morfologię krwi? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Hematokryt, będący jednym z parametrów wchodzących w skład podstawowego badania profilaktycznego – morfologii krwi, wskazuje jaki procent w całej objętości krwi stanowią erytrocyty, czyli krwinki czerwone. Badanie poziomu hematokrytu znajduje zastosowanie zarówno w wykrywaniu wszystkich chorób związanych ze zmianami w ilości krwinek czerwonych – niedokrwistości i nadkrwistości, jak i tych prowadzących do zmian w objętości osocza krwi – odwodnienia, chorób nerek, płuc czy schorzeń kardiologicznych. Ciąża to jedyny fizjologiczny stan, w którym obniżony hematokryt nie powinien wzbudzać niepokoju. W pozostałych przypadkach podwyższony i obniżony poziom tego parametru wskazuje na zmiany chorobowe i powinien zostać niezwłocznie skonsultowany z lekarzem.

Co to jest hematokryt?

Hematokryt, określany często skrótami HCT lub HT, jest jednym ze wskaźników oznaczanych podczas badania parametrów morfotycznych krwi. Wynik hematokrytu wyrażany jest w jednostkach procentowych, które wskazują, jaki odsetek całej objętości krwi stanowią erytrocyty, czyli krwinki czerwone.

Wartość hematokrytu zależy od ilości wszystkich krwinek czerwonych we krwi, a także od objętości i wielkości pojedynczej krwinki i objętości osocza. Jeżeli w wyniku choroby dojdzie do zmian w jednym z tych parametrów, poziom hematokrytu również ulegnie zmianie i znajdzie się poza zakresem wartości referencyjnych danego laboratorium.

Kiedy należy wykonać badanie HCT?

Morfologię krwi, tym samym badanie HCT, powinno się wykonywać wtedy, gdy u pacjenta pojawią się niepokojące dolegliwości wskazujące na niedokrwistość, nadkrwistość lub choroby nerek i serca.

Do tych objawów zaliczono:

• przewlekłe osłabienie, zmęczenie, braku energii,
• bladość skóry oraz śluzówek,
• nadmierne wypadanie włosów, rozdwajanie się i uciążliwa łamliwość paznokci,
• spadek odporności organizmu i związane z tym częste infekcje,
• szybkie męczenie się, ból i kołatanie serca,
• zmiany w ilości i zabarwieniu moczu,
• zbyt obfite miesiączki, krwawienia z nosa, problemy z krzepnięciem krwi.

Hematokryt – przebieg badania. Jak się przygotować do pobrania krwi?

Do oznaczenia poziomu hematokrytu, czyli tym samym do morfologii krwi, konieczne jest pobranie od pacjenta próbki krwi żylnej, najczęściej z żyły łokciowej. Na badanie HCT trzeba się zgłosić, będąc na czczo, czyli zachowując 12-godzinną przerwę w przyjmowaniu posiłków. Ponadto na 2–3 dni przed badaniem warto także ograniczyć picie kawy, spożywanie alkoholu i palenie papierosów. Kobiety powinny również pamiętać o tym, aby nie wykonywać morfologii w trakcie miesiączki, ze względu na ryzyko fałszywie zaniżonych wyników.

Hematokryt – normy dla dzieci, kobiet i mężczyzn

Zakresy wartości referencyjnych dla hematokrytu są zależne od wieku i płci osoby badanej.

HCT – osoby dorosłe:

• norma HCT dla dorosłej kobiety – 37 do 47 %,
• norma HCT dla dorosłego mężczyzn – 40 do 50 %.

HCT – dzieci:

• norma HCT dla noworodków – 48 do 70 %,
• norma HCT dla dzieci do 12 roku życia – 35 do 55 %,
• norma HCT dla dziewczynek w wieku 13–18 lat – 35 do 45 %,
• norma HCT dla chłopców w wieku 13–18 lat – 37 do 50 %.

Hematokryt – norma dla kobiety w ciąży

U kobiet ciężarnych hematokryt jest fizjologicznie obniżony (zwykle) o około 5–7 %. Niski HCT w ciąży wynika ze wzrostu objętości osocza w tym stanie. Jeżeli jednak wynik badania HCT znajduje się na poziomie 30–34% lub niżej, wówczas powinien zostać skonsultowany z lekarzem.

Wysoki hematokryt – przyczyny i skutki podwyższonego (HCT)

Podwyższony poziom hematokrytu świadczy o zagęszczeniu krwi, które może być skutkiem:

• odwodnienia organizmu (np. w następstwie wymiotów, biegunek, oparzeń, spożywania niewielkiej ilości płynów lub zażywania leków),
• czerwienicy prawdziwej – nowotwór krwi, który wywołuje nadmierną produkcję erytrocytów, trombocytów (płytek krwi) i leukocytów (białych krwinek),
• stanów niedotlenienia organizmu (hipoksja), wywoływanych przez choroby serca lub płuc,
• nowotworów nerek, którym może towarzyszyć wzrost wydzielania erytropoetyny (EPO), będącej związkiem stymulującym wytwarzanie krwinek czerwonych,
• nałogowego palenia tytoniu (nikotynizmu),
• dłuższego przebywania na dużych wysokościach, któremu towarzyszy obniżona zawartość tlenu w powietrzu.

Nadmierne zagęszczenie krwi może niestety prowadzić do groźnych dla życia powikłań, takich jak nadciśnienie tętnicze i zator płucny. Jeżeli u pacjenta pojawiają się objawy wskazujące na ryzyko wystąpienia tych zaburzeń, czyli duszności i ból w klatce piersiowej, krwotoki z nosa, zaczerwienienie oczu i uczucie zmęczenia – należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem lub udać się do szpitala.

Niski hematokryt – przyczyny i skutki HCT poniżej normy

Obniżony hematokryt świadczy o spadku liczby erytrocytów lub zwiększeniu objętości osocza, do których dochodzi najczęściej w wyniku:

• niedokrwistości – anemie różnego rodzaju, które mogą być wywołane przez szereg czynników, takich jak niedobory żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12; wrodzone zaburzenia w budowie hemoglobiny; zaburzenia w funkcjonowaniu szpiku kostnego lub jako skutek krwawień z przewodu pokarmowego, innych krwawień wewnętrznych lub obfitych, przedłużających się miesiączek,
• chorób nerek,
• przewlekłych zakażeń,
• stanu przewodnienia organizmu, np. podczas ciąży,
• krwawień pourazowych,
• chorób wątroby, np. marskości,
• chorób szpiku kostnego, w tym nowotworów.

Hematokryt – cena/refundacja i skierowanie na badanie

Oznaczenie poziomu hematokrytu jest wykonywane w ramach morfologii krwi. Jeżeli badanie jest zlecane przez lekarza rodzinnego lub specjalistę, wówczas pacjent nie ponosi żadnych jego kosztów, ponieważ badanie jest refundowane przez NFZ. Cena morfologii, tym samym oznaczenia HCT to koszt od 10 do 20 zł, jeśli pacjent chce wykonać oznaczenie we własnym zakresie.