Katar u niemowlaka – przyczyny i domowe sposoby

Katar u niemowlaka może mieć różne przyczyny, najczęstszą z nich są niegroźne infekcje wirusowe. Duża ilość zalegającej wydzieliny powoduje trudności z oddychaniem, a to z kolei wywołuje rozdrażnienie dziecka, uniemożliwia spokojny sen, utrudnia karmienie. Wśród sposobów walki z katarem u niemowlęcia znajdują się m.in. stosowanie wody morskiej do nosa, kropli do nosa, plastrów do aromaterapii czy inhalacje. 

Katar u niemowlaka – przyczyny

Najczęstszą etiologię kataru u niemowląt stanowią łagodne infekcje górnych dróg oddechowych o podłożu wirusowym. Dochodzi wtedy do obrzęku i przekrwienia błony śluzowej, zwiększenia produkcji wydzieliny, co prowadzi do blokady nosa i upośledzenia przepływu powietrza. Znacznie rzadziej w tym wieku przyczyną kataru jest alergia – u dzieci do 2.-3. roku życia częściej występuje alergia pokarmowa niż wziewna. 

Podłożem niealergicznego nieżytu nosa mogą być zaburzenia hormonalne (akromegalia, niedoczynność tarczycy) oraz działanie niektórych leków. W przypadku utrzymującej się sapki niemowlęcej i blokady nosa warto rozważyć takie przyczyny, jak: wady rozwojowe nozdrzy tylnych i przewodów nosowych, występowanie w obrębie nosa zmian naczyniowych, torbieli dermoidalnych, przerost migdałka gardłowego. W przypadku przewlekłego, gęstego kataru z dużą ilością wydzieliny warto wziąć pod uwagę diagnostykę w kierunku mukowiscydozy czy pierwotnej dyskinezy rzęsek. U małych dzieci, szczególnie w przypadku jednostronnego wycieku z nosa, należy także wykluczyć obecność ciała obcego, np. małego klocka.

Katar u niemowlaka – objawy towarzyszące 

Niepokojący może być natomiast nieprzyjemny zapach wydzieliny – może on świadczyć wtedy o nadkażeniu bakteryjnym. Przy katarze u niemowląt naturalnie może występować sapka (charakterystyczny charczący, furczący dźwięk w trakcie oddychania przez nos). Nadmierne przekrwienie i obrzęk błon śluzowych sprzyja uszkodzeniom naczynek krwionośnych w nosie. 

Obrzęk błony śluzowej nosa upośledza drożność kanalików łzowych – objawia się to u dzieci nadmiernym łzawieniem, białą wydzieliną widoczną w wewnętrznych kącikach oczu. Małe dzieci oddychają głównie przez nos – jego obturacja wymusza u nich oddychanie przez usta, co może prowadzić do przesuszania błony śluzowej gardła i wywoływanie uczucia drapania w gardle. Towarzyszący kaszel wcale nie musi świadczyć o zajęciu przez infekcję niższych partii dróg oddechowych – pokasływanie może być spowodowane drażnieniem receptorów kaszlowych przez spływającą wydzieliną z nosa po tylnej ścianie gardła. W przypadku tła alergicznego może występować kichanie, świąd nosa i oczu, łzawienie, zapalenie spojówek. 

Ze względu na fakt, że niemowlęta oddychają głównie przez nos, to w trakcie kataru mogą występować problemy z karmieniem – dziecko szybciej się męczy w trakcie jedzenia, je częściej, ale mniejsze porcje. W przypadku wysokiej gorączki i obrzęku oczodołów należy zgłosić się pilnie do lekarza, może to świadczyć o zapaleniu zatok sitowych. Wizyty u lekarza wymaga także współwystępowanie duszności u dziecka (wciąganie międzyżebrzy, dołka jarzmowego, znaczne zasinienie wokół ust).

Katar u niemowlaka – jak sobie z nim radzić?

Katar u niemowlaka – inhalacje

Aby rozrzedzić gęstą wydzielinę i ułatwić jej ewakuację z nosa, warto stosować inhalacje z soli fizjologicznej (dostępne są także z kwasem hialuronowym). Dodatkowo takie zabiegi nawilżają drogi oddechowe niemowląt. 

Można natomiast zastosować maść majerankową pod nosek. Warto pamiętać o odpowiednim nawilżeniu powietrza w pomieszczeniu (optymalnie 60% wilgotności powietrza), stosując nawilżacze powietrza lub rozwieszając wilgotne tkaniny na grzejniku. Dobrze działa także chłodniejsze powietrze – zalecane są spacery na świeżym powietrzu, temperatura w pokoju powinna wynosić 18-21st. C. W trakcie snu można podłożyć klin po materacyk, zapewniając wyższe ułożenie głowy dziecka.

Katar u niemowlaka – odciąganie kataru aspiratorem

Niemowlęta wymagają pomocy ze strony rodzica, jeśli chodzi o ewakuację gromadzącej się wydzieliny w nosie. Przed aspiracją, w przypadku gęstego kataru, warto rozrzedzić go, zakraplając wcześniej sól morską lub fizjologiczną do noska bądź wykonując wspomnianą wyżej inhalację. Służą do tego aspiratory elektryczne, podłączane do odkurzacza, aspiratory ręczne („na wdech”) i gruszki (ostatnia metoda jest obecnie rzadziej stosowana niż usuwanie wydzieliny z nosa przy pomocy aspiratorów). Należy pamiętać przy tym o odpowiedniej higienie – myciu aspiratora oraz nawilżaniu błony śluzowej nosa po zabiegu (zapobieganie przesuszeniu błony śluzowej i jej uszkodzeniu). 

Katar u niemowlaka – sól morska i krople dla niemowląt

Na rynku dostępnych jest wiele preparatów zawierających sól morską, jest to tzw. woda morska do nosa. Dzięki zwiększonemu stężeniu soli, woda osmotycznie przenika do światła przewodów nosowych, rozrzedzając wydzielinę. Wśród leków obkurczających błonę śluzową nosa zarejestrowanych powyżej >3. miesiąca życia jest oksymetazolina w stężeniu 0,01%, wyższe stężenie – 0,025% zarezerwowane jest dla dzieci w wieku >2. roku życia. Lek też można stosować maksymalnie 3-5 dni. 

W aptekach znajdziemy również plastry aromatyczne oraz żele do aromaterapii, większość z nich można stosować od 1. dnia życia dziecka. Zawierają one olejki eteryczne (np. olejek eukaliptusowy, miętowy, sosnowy, rozmarynowy), które zmniejszają produkcję kataru i ułatwiają oddychanie.

Katar u niemowlaka – powikłania

Katar u niemowląt rzadko wiąże się z groźnymi powikłaniami. Jednym z najczęstszych są podrażnienia skóry w okolicy nozdrzy, na skutek działania mokrej wydzieliny i jej wycierania. Warto wtedy zastosować zewnętrznie maść rumiankową, żel z arniką lub alantoiną. Innym częstym powikłaniem są podrażnienia i krwawienia błony śluzowej na skutek odsysania kataru przez rodziców – należy zawsze pamiętać o zachowaniu ostrożności przy toalecie nosa dziecka.