Katar u dziecka – jak pomóc dziecku z katarem? Domowe sposoby na zatkany nos u dzieci

Katar u dziecka – jak się objawia i co go powoduje?  

Katar, czyli obecność wydzieliny surowiczej lub śluzowej w przewodach nosowych, jest nazywany także nieżytem nosa lub zapaleniem błony śluzowej nosa. Nieżyt nosa objawia się obecnością wydzieliny w nosie lub jej spływaniem po tylnej ścianie gardła, a także uczuciem blokady nosa. Do częstych objawów towarzyszących katarowi należą kichanie, uczucie zatkanego nosa, ból głowy, gorsze samopoczucie oraz kaszel.  

Do najczęstszych przyczyn pojawienia się kataru u dziecka zalicza się: 

• infekcje wirusowe – najczęściej zakażenie rynowirusami, adenowirusami lub koronawirusami, 
• alergiczny nieżyt nosa, 
• problemy laryngologiczne – w tym przerost trzeciego migdałka, 
• infekcje bakteryjne, 
• obecność ciała obcego w przewodzie nosowym, 
• ekspozycję na substancje drażniące np. dym tytoniowy. 

Katar alergiczny u dzieci  

Alergiczny nieżyt nosa (ANN) występuje u dzieci uczulonych na dane alergeny, najczęściej roztocza kurzu domowego, pyłki traw i drzew lub niektóre pokarmy (tzw. zespół pyłkowo-pokarmowy). Katar alergiczny ze względu na długość trwania dzieli się na okresowy i przewlekły. Objawy ANN zazwyczaj pojawiają się już kilka minut po kontakcie z alergenem i mogą utrzymywać się nawet wiele godzin. Do symptomów towarzyszących alergicznemu nieżytowi nosa należy świąd nosa, kichanie oraz alergiczne zapalenie spojówek. Alergiczny nieżyt nosa rozpoznaje się na podstawie wywiadu chorobowego dotyczącego przyczyn kataru, obecności obrzęku błony śluzowej nosa w badaniu oraz wyników testów alergicznych (punktowe testy skórne, swoiste IgE) lub poprzez wykonanie prowokacji donosowej.  

Katar u dziecka a problemy laryngologiczne 

Do najczęstszych przyczyn laryngologicznych przewlekłego kataru u dziecka zalicza się przerost trzeciego migdałka oraz obecność ciała obcego w przewodach nosowych. 

Przerost migdałka gardłowego (trzeciego migdałka) najczęściej rozpoznaje się u dzieci w wieku 3–6 lat. Objawia się on oddychaniem przez usta, chrapaniem, obecnością wydzieliny w nosie oraz zaburzeniami słuchu. U dzieci z przerostem trzeciego migdałka często występują nawracające infekcje dróg oddechowych i zapalenia ucha środkowego. W przypadku podejrzenia przerostu migdałka gardłowego należy niezwłocznie udać się do lekarza laryngologa, który zaleci dalsze postępowanie zachowawcze lub operacyjne.  

Kolor kataru u dziecka – o czym może świadczyć?

Rodzaj wydzieliny obecnej w przewodach nosowych pozawala natomiast określić etap choroby (początkowo katar zazwyczaj jest wodnisty i przezroczysty, po kilku dniach staje się gęsty).  

Wyróżnia się trzy fazy kataru u dziecka w przebiegu infekcji:  

1. Faza naczyniowa – trwa zazwyczaj 3–5 dni i objawia się pojawieniem się wodnistego kataru oraz ogólnym osłabieniem. 
2. Faza komórkowa – obserwuje się stopniowe gęstnienie wydzieliny, która staje się trudna do usunięcia z nosa. W wyniku niedrożności nosa osoba chora najczęściej oddycha przez usta, co prowadzi do wysuszania śluzówek jamy ustnej i gardła.  
3. Faza trzecia – dochodzi do wtórnego zakażenia bakteryjnego, które objawia się gorączką, gęstą wydzieliną w przewodach nosowych, nieprzyjemnym zapachem wydzieliny (tzw. wydzielina ropna).  

Wodnista i bezbarwna wydzielina z nosa jest charakterystyczna dla chorób alergicznych. U dzieci z przewlekłym, gęstym katarem należy wykonać badania w kierunku przerostu migdałka gardłowego, a w przypadku dużego nasilenia przewlekłego kataru należy wykluczyć pierwotną dyskinezę rzęsek, niedobory odporności oraz mukowiscydozę.  

Co wybrać na katar u dziecka? Kiedy udać się do lekarza? 

Nagle pojawiający się nieżyt nosa najczęściej ustępuje samoistnie po około 7 dniach i zazwyczaj nie wymaga pilnej konsultacji pediatrycznej. Istnieją jednak preparaty na katar u dzieci, które skutecznie złagodzą objawy zapalenia błony śluzowej nosa. Co kupić w aptece na katar u dziecka? Wśród leków i innych preparatów pomagających udrożnić zapchany nos sprawdzą się:

• roztwory soli fizjologicznej lub wody morskiej do nosa dla dzieci, 
• leki przeciwhistaminowe w przypadku alergicznego nieżytu nosa, 
• preparaty obkurczające błonę śluzową nosa (ksylometazolina, oksymetazolina, nafazolina, tetryzolina i tymazolina) – należy pamiętać, aby nie stosować ich dłużej niż 5 dni, gdyż mogą przesuszać błonę śluzową nosa oraz prowadzić do przedłużonego obrzęku błony śluzowej i przewlekłego kataru (polekowy nieżyt nosa),
• glikokortykosteroidy donosowe – zalecane w alergiach oraz ostrym zapaleniu zatok,
• leki zawierające pseudoefedrynę, która zmniejsza obrzęk oraz przekrwienie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych poprzez obkurczenie naczyń włosowatych. Pseudoefedryna wykazuje działanie udrażniające nos oraz redukuje ilość wydzieliny w nosie. Leki zawierające pseudoefedrynę można stosować po ukończeniu przez dziecko 12. roku życia. Przeciwwskazaniem do stosowania pseudoefedryny jest nadciśnienie tętnicze, choroby serca, jaskra oraz przerost gruczołu krokowego. 

Higiena nosa u dziecka z katarem 

U dziecka z katarem bardzo ważne jest udrażnianie nosa oraz łagodzenie objawów nieżytu. Obecność wydzieliny w przewodach nosowych utrudnia jedzenie, spanie oraz obniża komfort życia. Starsze dzieci z nieżytem nosa powinny regularnie wydmuchiwać nos. W przypadku gęstej wydzieliny zaleca się zastosowanie preparatów rozrzedzających katar, m.in. roztworu soli fizjologicznej lub wody morskiej. U młodszych dzieci warto zastosować przyrządy aspirujące wydzielinę z przewodów nosowych po wcześniejszym jej rozrzedzeniu. Warto także dbać o prawidłowe nawilżenie powietrza w pokoju dziecka (np. za pomocą nawilżaczy powietrza) oraz stosować maści nawilżające na skórę okolicy nosa, aby zapobiec jej podrażnieniu.  

Domowe sposoby na katar u dziecka  

Do domowych sposobów łagodzących objawy nieżytu nosa zalicza się: 

• stosowanie kropli lub aerozoli do nosa zawierających roztwór soli fizjologicznej lub wody morskiej. Preparaty te rozrzedzają wydzielinę zalegającą w nosie, co ułatwia jej usunięcie. Ponadto nawilżają błonę śluzową nosa,
• nebulizację z soli fizjologicznej dla dzieci – rozrzedza wydzielinę w nosie i ułatwia jej usunięcie. Zalecana zwłaszcza u najmłodszych dzieci,
• nawilżanie powietrza w otoczeniu dziecka – zapobiega przesuszaniu się błon śluzowych, 
• płukanie jamy nosowej i zatok – metoda zalecana u starszych dzieci i dorosłych. Używa się roztworu soli fizjologicznej, który wlewa się do przewodu nosowego. Płukania jamy nosowej i zatok nie należy stosować u dzieci z chorobami ucha, 
• picie odpowiedniej ilości wody. Prawidłowe nawodnienie organizmu w trakcie infekcji zapobiega wysuszaniu błon śluzowych oraz rozrzedza wydzielinę w nosie, ułatwiając jej usunięcie, 
• aromaterapia – stosowanie olejków eterycznych (mentol, kamfora, eukaliptus czy majeranek) dają subiektywne poczucie udrożnienia nosa. Można zastosować np. plastry z olejkami eterycznymi dla dzieci. Należy jednak pamiętać, że mogą wywołać reakcje alergiczne.