Płukanie zatok – jakie są wskazania do irygacji zatok przynosowych oraz w jaki sposób zrobić to w domu?

Płukanie zatok posiada wiele zalet – może być bezpiecznie stosowane przez dzieci (od 4. roku życia), kobiety w ciąży i karmiące piersią. Stanowi niefarmakologiczną metodę walki z katarem oraz zapaleniem zatok – pomaga zachować drożność przewodów nosowych i zatok oraz oczyścić z zakaźnej wydzieliny i innych zanieczyszczeń (patogenów czy alergenów). 

Płukanie zatok – co to jest za metoda? Jak oczyścić zatoki?

Płukanie zatok, inaczej irygacja zatok, to zabieg, który uchodzi za metodę bezpieczną. Można go przeprowadzać w domu, także u małych dzieci, u kobiet w ciąży i w okresie karmienia piersią. Służy oczyszczeniu zatok i udrożnieniu nosa. Jest metoda uzupełniająca dla alergików, osób z tendencją do nieżytów nosa czy zapalenia zatok. Teoretycznie zabieg ten można przeprowadzić z wykorzystaniem domowych przedmiotów i kuchennej płukanki do zatok, jednak w tym amatorskim wydaniu może zabraknąć precyzji wykonania takiej „aparatury” czy roztworu.

Sprawdź, zestawy do płukania zatok.

Płukanie zatok wodą utlenioną to metoda do stosowania w przypadku łagodnych zmian – wykorzystujemy tutaj działanie przeciwbakteryjne wody utlenionej, a sama metoda łagodzi objawy bólu zatok. Stanowi niejako alternatywę dla domowej płukanki z solą kuchenną.

Płukanie zatok – wskazania do stosowania

Płukanie zatok może być zarówno zabiegiem profilaktycznym, jak i skuteczną metodą łagodząca objawy kataru, nieżytu nosa czy zapalenia zatok przynosowych (zatoki szczękowe, zatoki czołowe, zatoki sitowe, zatoka klinowa).

Wśród chorób nosa i zatok, podczas których płukanie może okazać się skuteczne można wymienić:
•    ostre lub przewlekłe zapalenie zatok przynosowych o charakterze ostrym oraz przewlekłym,
•    nieżyt nosa w przebiegu infekcji (np. przeziębienia i grypy) lub alergii,
•    przed i po zabiegach chirurgicznych nosa i zatok,
•    po kontakcie z wysokim stężeniem pyłu i kurzu w powietrzu.

Jak często stosuje się płukanie zatok?

W celach złagodzenia objawów – w leczeniu objawowym – dwa razy dziennie, w celach profilaktycznych – raz dziennie.

Co daje płukanie zatok? Efekty irygacji zatok

Oczyszczanie zatok przy pomocy płukania usuwa zalegającą wydzielinę oraz alergeny i inne zabrudzenia, które gromadzimy w jamie nosowej wraz z każdym wdechem. Dodatkowo odpowiednio przygotowany roztwór do płukania zatok może pełnić funkcję nawilżającą i przeciwobrzękową. Stanowi uzupełnienie farmakoterapii zatok, ale także metodę profilaktyczną. Warto nadmienić, że płukanie zatok przeprowadza się niekiedy z użyciem leków gotowych – antybiotyków (często gentamycyny) czy sterydu (przeważnie deksametazonu).

Zestaw do irygacji zatok

W skład zestawu do płukania zatok wchodzi butelka oraz saszetki:
•    butelka, irygator – często dostępna w dwóch rodzajach objętości – dla dziecka (ok. 120 ml) i dorosłego (najczęściej 240 ml),
•   saszetki z proszkiem – podstawowym składnikiem proszku jest chlorek sodu, który spełnia wymagania Farmakopei Europejskiej, ale bywają również dodatki, takie jak dwuwęglan sodu (soda oczyszczona). Wśród nowszych składników można wymienić ksylitol, który towarzyszy także wielu pastom do zębów bez fluoru. Składnikiem saszetek mogą być również mieszanki soli nieorganicznej, jak chlorek potasu, chlorek wapnia czy chlorek magnezu. 

Z powyższych składników można przygotować roztwór izotoniczny i hipertoniczny. Oprócz tego, że różnią się one stężeniem, to spełniają inne funkcje i posiadają odmienne właściwości:

• Roztwór izotoniczny – nadaje się do oczyszczenia zatok i jamy nosowej z kurzu, pyłu, alergenów i zanieczyszczeń obecnych w powietrzu; dodatkowo nawilża błonę śluzową nosa, która może być przesuszona przez okres grzewczy, jak i może towarzyszyć nieżytowi bakteryjnemu. Stężenie tego typu roztworu jest zgodne ze stężeniem stężeniem fizjologicznym organizmu – 0,9% chlorku sodu. Po przygotowaniu jest go zdecydowanie więcej niż standardowej soli fizjologicznej dostępnej bez recepty.
• Roztwór hipertoniczny – ma wyższe stężenie NaCl niż to, spotykane zwykle spotykane w organizmie – dzięki temu, że wywołuje różnicę w ciśnieniach osmotycznych może skutecznie zmniejszyć obrzęk i przeciwdziałać jego wystąpieniu.

Wg wytycznych większości producentów zastosowanie 1 saszetki da nam roztwór o stężeniu fizjologicznym, z kolei 2 saszetki na 1 butelkę – roztwór o wyższym stężeniu.

Jak poprawnie płukać zatoki? 

Wiemy, że taki zabieg możemy zrobić w domowych warunkach, z użyciem gotowych zestawów, jak i posiłkować się domową inwencją stworzenia takiego zestawu.

Warte zauważenia jest również, że 1 butelka powinna być używana przez 1 osobę – podobną zasadę stosuje się w przypadku wszelkich preparatów – dzięki temu zmniejsza się ryzyko zakażenia innych domowników – poza tym, butelka dla dorosłego nie jest odpowiednia dla dziecka. Butelki należy odpowiednio myć – unikać silnych detergentów i mycia w zmywarce.

Irygacja zatok – przeciwwskazania, środki ostrożności, skutki uboczne przepłukiwania zatok

Płukanie zatok jest dobrze tolerowane, istnieją nieliczne przeciwwskazania do jego stosowania. Jest jednak kilka reguł związanych z irygacją jamy nosowej i zatok – z wykonywania tej czynności powinniśmy zrezygnować, jeśli:

• występuje krwawienie z nosa, 
• jesteśmy świeżo po operacji jamy nosowej lub zatok – płukanie zatok można rozpocząć średnio po 48–72 godzinach od operacji nosa w celu przeciwdziałania obrzękowi lub aby zmniejszyć obrzmienie (działanie to osiągane jest dzięki różnicy stężeń osmotycznych) – na wyraźne zlecenie lekarza prowadzącego,
• mamy uszkodzona śluzówkę, z ranami, strupami,
• płukania zatok nie powinni stosować pacjenci z zaburzeniami równowagi – płukaniu zatok towarzyszy bowiem zmiana ciśnienia w obrębie jamy nosowej, co może przekładać się na wystąpienie różnicy ciśnień w obrębie głowy i/lub bólu głowy,
• nie stosuje się tej metody w momencie całkowitej blokady nosa – uniemożliwia to poprawny odpływ roztworu,
• w przypadku towarzyszącej infekcji ucha czy uczuciu zatkanego ucha,
• jeśli jesteśmy uczuleni na którykolwiek ze składników saszetki lub butelki (to akcesorium jest najczęściej pozbawione bisfenolu).

Zestaw do płukania zatok – na co warto zwrócić uwagę?

Do przygotowania roztworu do płukania zatok nie należy używać wrzącej wody lub zbyt gorącej, należy unikać również stosowania wody z kranu – najlepsza będzie przegotowana woda, odpowiednio ostudzona. Płukania zatok nie należy przeprowadzać bezpośrednio przed snem. Po płukaniu zatok nie należy wystawiać się od razu na chłodne temperatury – należy odczekać minimum godzinę.

Z praktycznych wskazówek warto wymienić:

• po płukaniu nie należy przyjmować pozycji leżącej przez minimum godzinę,
• po przeprowadzeniu płukania może wystąpić delikatne pieczenie w obrębie jamy nosowej,
• większość butelek umożliwia przeprowadzenie irygacji łagodnej (grawitacyjnej) lub intensywnej (wykorzystującej ciśnienie ręczne) oraz przygotowanie dwóch rodzajów roztworów,
• podczas płukania zatok należy wykorzystać całą zawartość przygotowanego roztworu, po połowie na każdy otwór nosowy; nie należy przechowywać przygotowanego roztworu, trzeba zużyć go od razu.