Przerost migdałków, powiększony trzeci migdał – przyczyny, objawy, leczenie

Przerost migdałków jest stosunkowo częstą przypadłością, która jest najbardziej charakterystyczna dla dzieci w wieku przedszkolnym. Do powiększania się zarówno migdałków podniebiennych, jak i migdałka gardłowego (nazywanego trzecim migdałkiem) dochodzi głównie w pierwszych latach życia dziecka – w tym czasie aktywność immunologiczna tkanki chłonnej w gardle, z której zbudowane są migdałki, jest bardzo duża.

Migdałki stanowią ważną cześć układu odpornościowego i są odpowiedzialne za obronę organizmu przed np. wirusami czy bakteriami. Migdałki powiększają się na skutek kontaktu z obcymi patogenami, co najwyraźniej obserwuje się u dzieci pomiędzy 1. a 3. rokiem życia. Nawracające infekcje dróg oddechowych mogą prowadzić do przerostu trzeciego migdałka oraz migdałków podniebiennych. Do charakterystycznych objawów przerostu migdałków zalicza się bezdechy senne, chrapanie, niedosłuch, oddychanie przez usta, niedrożność nosa oraz nawracające zapalenia ucha środkowego. W przypadku nasilonych objawów przerostu migdałków zaleca się ich chirurgiczne usunięcie.  

Migdałki w jamie ustnej – rodzaje i funkcje  

W jamie ustnej oprócz powszechnie znanych migdałków podniebiennych i migdałka gardłowego, nazywanego też III migdałkiem, znajdują się także migdałek językowy oraz migdałki trąbkowe. Migdałki znajdujące się w jamie ustnej wraz z grudkami chłonnymi znajdującymi się na błonie śluzowej tylnej ściany gardła tworzą tzw. pierścień Waldeyera, nazywany także strażnikiem dróg oddechowych. Wspomniany pierścień Waldeyera zlokalizowany jest na połączeniu dróg oddechowych i drogi pokarmowej, dlatego też pozwala na stały kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Migdałki stanowią składową układu odpornościowego i są odpowiedzialne za obronę organizmu przed patogenami takimi jak wirusy, grzyby czy bakterie. Na skutek przedostania się antygenów do organizmu dochodzi do uruchomienia mechanizmów obronnych i niszczenia patogenów przez wyspecjalizowane komórki oraz przeciwciała.  

Migdałki wykształcają się już w życiu płodowym, jednakże ich funkcjonowanie wykształca się dopiero po porodzie, gdy dochodzi do kontaktu z obcymi antygenami. Zjawiskiem fizjologicznym jest stopniowe powiększanie się migdałków między 1. a 3. rokiem życia dziecka, natomiast maksymalną wielkość osiągają pomiędzy 3. a 7. rokiem życia. W tym właśnie okresie rozpoznaje się najwięcej przerostów migdałków podniebiennych i trzeciego migdałka. Najczęściej po 7. roku życia u dziecka dochodzi do samoistnego i powolnego zmniejszania się migdałków.  

Trzeci migdał – czym jest?  

Trzeci migdałek, nazywany migdałkiem gardłowym (łac. tonsilla pharyngea), jest skupiskiem tkanki chłonnej i znajduje się na tylnej ścianie gardła. W przeciwieństwie do migdałków podniebiennych migdałek gardłowy jest niewidoczny podczas szerokiego otwarcia ust. Trzeci migdałek bada się, używając specjalnego lusterka laryngologicznego, fiberoskopu, czyli miękkiego endoskopu lub mikroskopu.  

Przerost migdałów – przyczyny i objawy 

Migdałki zalicza się do pierwszej linii obrony organizmu, gdyż kontaktują się z patogenami dostającymi się do jamy ustnej i nosowej. Zbudowane są one z tkanki limfatycznej, w której dochodzi do rozpoczęcia zwalczania infekcji. Częsta stymulacja migdałków prowadzi do ich obrzęku i przerostu, przez co mniej skutecznie chronią organizm przed infekcjami.  

Przerost migdałków prowadzi do zwężenia przestrzeni w nosogardle i środkowej części gardła. Objawy przerostu trzeciego migdałka pojawiają się, gdy zajmuje on więcej niż 60% objętości nosogardła. 

Do najczęstszych objawów przerostu migdałków zalicza się: 

• upośledzenie drożności nosa, oddychanie przez otwarte usta,  
• przewlekły wyciek wydzieliny z nosa,
• zaburzenia wymowy tzw. nosowanie zamknięte (dziecko mówi jakby miało cały czas całkowicie zatkany nos),
• zaburzenia oddychania w trakcie snu – chrapanie u dziecka, bezdechy, 
• wady zgryzu, charakterystyczny wygląd twarzy – tzw. twarz adenoidalna (otwarte usta), 
• nawracające wysiękowe zapalenia ucha środkowego, 
• niedosłuch, 
• nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, przewlekłe zapalenie zatok, 
• zaburzenia zachowania, trudności w nauce wynikające z zaburzeń snu.

Przerost migdałków – leczenie. Do jakiego lekarza należy się udać? 

Dziecko z podejrzeniem przerostu migdałków powinno być skonsultowane przez lekarza laryngologa, który po dokładnym badaniu otolaryngologicznym może postawić rozpoznanie przerostu migdałków i zalecić dalsze leczenie. Migdałki podniebienne są widoczne podczas otwarcia ust, natomiast trzeci migdałek bada się przy pomocy wspomnianego lusterka laryngologicznego lub fiberoskopu.  

U dzieci z przerostem migdałków i niewielkim nasileniem objawów zaleca się leczenie zachowawcze, polegające na stosowaniu glikokortykosteroidów donosowych oraz preparatów poprawiających odporność u dziecka.  

Kiedy usunąć trzeci migdał? 

Leczenie chirurgiczne wykonuje się zazwyczaj u dzieci w wieku 5–6 lat, które mają duże nasilenie objawów przerostu migdałków. Do wskazań bezwzględnych do usunięcia trzeciego migdałka należą całkowita niedrożność nosa, stałe oddychanie przez usta, zarówno w trakcie snu i czuwania oraz bezdechy senne.  

Wycięcie trzeciego migdałka (adenotomię) wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Dziecko wypisywane jest do domu następnego dnia po zabiegu. Po wykonanym zabiegu obserwuje się zmniejszenie ilości infekcji u dziecka.