Troponina – badanie i normy. Czy podwyższony poziom troponin zawsze świadczy o zawale serca?

Białka kurczliwe mięśni poprzecznie prążkowanych to troponiny. Ich stężenie we krwi wzrasta już 3 godziny po zawale serca lub innym rodzaju uszkodzenia mięśnia sercowego. Badanie troponin zleca się w celu potwierdzenia lub wykluczenia diagnozy dotyczącej ataku serca. Istnieją jednak inne przyczyny wysokiego poziomu troponin we krwi pacjenta, jak chociażby zatorowość płucna, niewydolność serca lub nerek, ale także wyjątkowo ciężki wysiłek fizyczny (często obserwowany u maratończyków czy triathlonistów). Jak wygląda badanie poziomu troponin i które zaburzenia organizmu mogą wywołać ich obecność we krwi? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Troponiny są białkami regulującymi siłę i szybkość skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych, występującymi w mięśniach szkieletowych oraz mięśniu sercowym. U osób zdrowych sercowe formy troponin nie powinny być obecne we krwi. Trafiają tam one bowiem jedynie w momencie uszkodzenia komórek mięśnia sercowego, co ma miejsce podczas zawału i innych stanów prowadzących do martwicy tkanki mięśniowej serca. Ze względu na wysoką czułość i specyficzność, badanie stężenia troponin sercowych jest obecnie najważniejszym badaniem laboratoryjnym zlecanym pacjentom z podejrzeniem zawału.

Co to jest troponina? Jakie wyróżniamy rodzaje troponin?

Troponiny są białkami odpowiadającymi za proces kurczenia i rozkurczania się mięśni poprzecznie prążkowanych występujących w mięśniu sercowym i mięśniach szkieletowych. Do prawidłowego przebiegu skurczu i rozkurczu mięśnia konieczna jest obecność trzech rodzajów troponin: troponiny C, T oraz I (określanych skrótowo: TnC, TnT i TnI).

Troponiny występują w organizmie w postaci kilku izoform, czyli odmian tego samego białka różniących się budową w zależności od rodzaju tkanki, w której są zlokalizowane. Sercowe izoformy troponiny T oraz I (cTnt i cTnI) wyróżniają się specyficzną budową, dzięki czemu są uważane za bardzo czuły wskaźnik uszkodzenia mięśnia sercowego w diagnostyce laboratoryjnej. W warunkach prawidłowych troponiny I i T nie są wykrywane we krwi. Do krwioobiegu trafiają one jedynie wtedy, gdy doszło do uszkodzenia komórek mięśnia sercowego, np. w przebiegu martwicy, będącej wynikiem zawału serca.

Kiedy należy wykonać badanie stężenia troponin?

Badanie stężenia troponin sercowych jest zalecane zawsze w momencie wystąpienia objawów, mogących sugerować podejrzenie zawału serca: ostrego, przeszywającego bólu w klatce piersiowej, który może promieniować do lewej ręki, żuchwy, szyi lub pleców, duszności, kołatania serca, zimnych potów, uczucia lęku i niepokoju, omdlenia, zawrotów głowy lub utraty przytomności. Jeśli ból utrzymuje się dłużej niż 20 minut i nie mija po podaniu nitrogliceryny, konieczne jest pilne wezwanie pomocy medycznej i zastosowanie się do jej poleceń.

Aby potwierdzić lub wykluczyć wystąpienie zawału serca, wraz z pozostałymi badaniami, takimi jak EKG i badanie poziomu CK-MB,  wykonuje się trzykrotne oznaczenie stężenia troponin. Pierwsze powinno mieć miejsce od razu w momencie zgłoszenia objawów przez pacjenta, drugie po 3–6 godzinach od wystąpienia objawów, a trzecie po 9–12 godzinach. Analiza zmian poziomu troponin pozwala na postawienie ostatecznej diagnozy oraz ocenę rozległości i kierunku zmian zachodzących w przebiegu zawału. Ze względu na dużą czułość i specyficzność tego badania brak wzrostu stężenia troponin pozwala natomiast na wykluczenie zawału serca. Badanie stężenia troponiny bywa również wykorzystywane jako marker prognostyczny u pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym – chorobą, która może prowadzić do zawału serca oraz u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek i osób po przeszczepie serca.

Troponina – normy

Do badania poziomu troponin nie jest wymagane wcześniejsze przygotowywanie się. Pacjent nie musi być na czczo, a oznaczenie może być wykonane w dowolnym momencie dnia. Do testu pobierana jest próbka krwi żylnej, najczęściej z żyły w zgięciu łokciowym. W zależności od metody stosowanej w danym laboratorium przyjmuje się różne zakresy referencyjne. Jeszcze kilka lat temu uważano, że u zdrowej osoby troponiny sercowe w ogóle nie powinny znajdować się we krwi. Wraz z rozwojem metod służących do oceny tego parametru i pojawieniem się testów o wysokiej czułości (określanych skrótem: hs lub troponina hs) okazało się, że w osoczu ludzkim znajduje się zawsze pewna śladowa ilość troponin sercowych.

Troponina – podwyższona. O czym świadczy wysoki poziom troponin?

Nawet niewielki wzrost ilości troponiny we krwi może świadczyć o uszkodzeniu mięśnia sercowego. Znacznie podwyższone stężenie, szczególnie jeśli narasta ono w kolejnych oznaczeniach, wykonywanych przez kilku godzin, z dużym prawdopodobieństwem świadczy o zawale serca lub innej formie uszkodzenia tkanki mięśniowej serca. Wzrost stężenia troponin we krwi jest zauważalny po około 3–6 godzinach od wystąpienia zawału serca, osiągając swój maksymalny poziom po około 24–48 godzin i może utrzymywać się powyżej normy przez kolejnych 6–7 dni (w przypadku niewielkiej rozległości ogniska zawałowego), do nawet 21 dni (przy rozległych zawałach pełnościennych). Oznaczenie stężenia troponin najnowszymi metodami, o bardzo wysokiej czułości, pozwala na ich wykrycie we krwi już po godzinie od momentu uszkodzenia mięśnia sercowego. Wzrost poziomu troponin koreluje także z rozległością zawału (im większy poziom troponin, tym większe uszkodzenie) i może być wykorzystywany już po wdrożeniu leczenie, do monitorowania jego skuteczności. Obniżające się z czasem stężenie tych białek potwierdza bowiem skuteczność wybranej terapii. Jednak samo podwyższone stężenie troponiny, mimo wysokiej czułości i specyficzności, nie jest wystarczające do postawienia ostatecznej diagnozy. Konieczne jest wykonanie badań czynnościowych, np. EKG i oznaczenie dodatkowych parametrów, takich jak CK-MB, aby odróżnić zawał m.in. od niestabilnej dławicy piersiowej, której towarzyszy wzrost ilości troponin, ale bez wzrostu ilości sercowej formy kinazy kreatynowej (CK-MB). Jeżeli lekarz wyklucza możliwość zawału, podwyższone stężenie troponin może także wskazywać na wystąpienie innych stanów niedokrwiennych mięśnia sercowego:

• niewyrównaną niewydolność serca lub nerek,
• zapalenie osierdzia lub mięśnia sercowego,
• nadciśnienie,
• zatorowość płucną,
• skurcz tętnic wieńcowych,
• migotanie przedsionków,
• rozwarstwienie aorty,
• uraz serca, np. pooperacyjny lub po zabiegach kardiologicznych,
• zaburzenia rytmu serca,
• ostrą niewydolność oddechową,
• sepsę,
• ciężkie oparzenia,
• incydenty mózgowo-naczyniowe, takie jak wylew lub udar mózgu.

Do wzrostu stężenia troponin dochodzi także niekiedy w wyniku dużego wysiłku fizycznego, na przykład po przebiegnięciu maratonu lub jako skutek uboczny zażywania niektórych leków, czy zatrucia tlenkiem węgla (tzw. czadem) i chorób takich jak niewydolność tarczycy, sarkoidoza, hemochromatoza i amyloidoza. Podwyższony poziom troponin we krwi musi być jak najszybciej zgłoszony lekarzowi. Konieczne jest bowiem dokładne zbadanie przyczyn tego stanu rzeczy oraz jak najszybsze wdrożenie odpowiedniego leczenia.