Sód (Na) – badamy elektrolity we krwi. Norma, hiponatremia, hipernatremia
Barbara Sitek

Sód (Na) – badamy elektrolity we krwi. Norma, hiponatremia, hipernatremia

Badanie stężenia sodu (Na) jest jednym z głównych oznaczeń parametrów krwi. Nie jest badaniem drogim ani też wymagającym specjalnego przygotowania, niemniej kontrolowanie poziomu sodu jest bardzo istotne. Wszelkie nieprawidłowości w stężeniu tego elektrolitu mogą być bardzo groźne dla zdrowia, szczególnie osób, u których zdiagnozowano choroby kardiologiczne, jak chociażby nadciśnienie tętnicze lub nefrologiczne, jak niewydolność nerek. Jak wygląda badanie, czy jest refundowane, ile kosztuje i jakie są normy dla kobiet, mężczyzn i dzieci? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

Sód, a właściwie jon sodowy (Na+) należy do podstawowych elektrolitów ludzkiego organizmu, odpowiadających za utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej oraz wpływających na prawidłowe funkcjonowanie mięśni i układu nerwowego. Optymalne stężenie sodu w osoczu mieści się w wąskich, ściśle wyznaczonych granicach, a każde odchylenie od normy jest zjawiskiem groźnym dla zdrowia, wymagającym szybkich działań terapeutycznych. Hiponatremia to stan, w którym ilość sodu w osoczu spada poniżej określonej normy i jest jednym z najczęstszych zaburzeń elektrolitowych odnotowywanych wśród pacjentów. Z tego powodu jonogram, czyli badanie określające ilość elektrolitów we krwi, należy do podstawowego panelu testów diagnostycznych rekomendowanych przez lekarzy.

Czym jest sód?

Sód jest jednym z najważniejszych pierwiastków niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wraz z chlorem i potasem należy on do grupy tzw. elektrolitów błonowych, czyli substancji, które w roztworach wodnych przyjmują postać jonów, regulujących gospodarkę wodno-elektrolitową każdej komórki ciała. Sód jest obecny we wszystkich płynach organizmu, ale jego największe ilości znajdują się w płynie zewnątrzkomórkowym, przede wszystkim w osoczu krwi. Wraz z potasem wchodzi on także w skład pomp sodowo-potasowych zlokalizowanych w błonie komórkowej, odpowiadających za utrzymanie potencjału błon komórkowych i właściwej objętości komórek. Pompy sodowo-potasowe regulują transport substancji odżywczych i wody do wnętrza komórki, umożliwiając jednocześnie usuwanie produktów przemiany materii na zewnątrz, wpływając w ten sposób na przebieg większości procesów fizjologicznych.

Rola sodu w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu

Prawidłowe działanie pomp sodowo-potasowych wpływa na regulację napięcia mięśni szkieletowych i serca oraz efektywne przewodnictwo impulsów w obrębie układu nerwowego, umożliwiając przez to właściwe funkcjonowanie komórek nerwowych i mięśniowych oraz współpracę wszystkich elementów ustroju. Jony sodowe odpowiadają również za utrzymanie prawidłowego pH oraz odpowiedniej ilości i lokalizacji wody w organizmie, gwarantując zachowanie należytej równowagi kwasowo-zasadowej. Sód trafia do osocza na skutek podaży w diecie, a usuwany jest głównie z moczem i w niewielkim stopniu z potem i kałem. W warunkach prawidłowych cała pula sodu pochodząca z pożywienia ulega wydaleniu przez nerki, a proces ten jest regulowany przez odpowiednie hormony (peptydy natriuretyczne, aldosteron i wazopresynę) oraz układ nerwowy (zwiększone stężenie sodu odczuwane jest jako pragnienie, a spożycie wody przywraca jego poziom do optymalnego zakresu). Jeżeli działanie któregokolwiek z tych mechanizmów ulegnie upośledzeniu, może dojść do zaburzeń gospodarki sodowej i wystąpienia objawów wynikających z nieprawidłowej regulacji ilości wody, takich jak odwodnienie, obrzęki czy zaburzenia świadomości.

Powiązane produkty

Badanie poziomu sodu we krwi. Jak się przygotować do badania?

Poziom sodu jest oznaczany w próbce krwi pobieranej zazwyczaj z żyły łokciowej. Do badania najlepiej jest przystąpić rano, będąc na czczo, czyli co najmniej 8 godzin po spożyciu ostatniego posiłku. Nie jest to jednak warunek konieczny. Dzień przed badaniem warto także ograniczyć czynniki stresowe oraz wzmożony wysiłek fizyczny (unikać uprawiania sportu) oraz spożywania alkoholu. Na badanie stężenia sodu we krwi może nas skierować lekarz, zarówno pierwszego kontaktu, jak i specjalista i wówczas jest ono refundowane przez NFZ. Jeśli chcielibyśmy sami udać się do punktu pobrań, musimy liczyć się z niewielkim kosztem rzędu 8 –12 zł, biorąc pod uwagę cenę jednostkowego oznaczenia sodu. Często analizę tego elektrolitu wykonuje się także kompleksowo w formie jonogramu pełnego lub częściowego. Wówczas wydatek związany z takim badaniem nie powinien przekroczyć 30 zł.

Sód – norma dla kobiety, mężczyzny i dziecka w wynikach badań

Prawidłowy poziom sodu, zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci, mieści się w przedziale 135–145 mmol/l. Ze względu na to, że laboratoria diagnostyczne stosują różne metody przeprowadzenia testu, w wyniku badania podają także różne wartości referencyjne i mogą nieznacznie różnić się między sobą. Analizując wynik badania, warto zwrócić uwagę, czy mieści się on w przedziale proponowanym przez dane laboratorium i czy jest oznaczony symbolem sygnalizującym przekroczenie wartości prawidłowych: ↑ lub H (ang. High – wysoki) przy podwyższonym poziomie sodu we krwi i ↓ lub L (ang. Low – niski) przy obniżonym poziomie sodu.

Hiponatremia – przyczyny i objawy za niskiego poziomu sodu w organizmie

Hiponatremia, czyli stan, w którym stężenie sodu spada poniżej 135 mmol/l, jest zjawiskiem często spotykanym w praktyce klinicznej, w szczególności u starszych pacjentów.

Do najczęstszych przyczyn, z których wynika obniżenie stężenia jonów sodowych, należą:

  • zatrucia pokarmowe, którym towarzyszą biegunki i wymioty,
  • niedrożność jelit,
  • przyjmowanie leków: moczopędnych, morfiny, środków przeczyszczających lub odwadniających (diuretycznych),
  • niewydolność nerek, serca lub wątroby (skutek np. marskości wątroby lub zespołu nerczycowego),
  • zespół niewłaściwego uwalniania wazopresyny (SIADH, inaczej zespół Schwarza-Barttera),
  • niedoczynność tarczycy,
  • choroba Addisona i towarzyszące jej obniżone wydzielanie aldosteronu,
  • niewystarczające spożycie sodu, czyli dieta niskosodowa.
Objawy, które mogą wskazywać na nieprawidłowy poziom sodu to przede wszystkim obrzęki i opuchnięcia, złe samopoczucie, zawroty głowy, wymioty, splątanie, zapaść, bóle głowy i drgawki. Jeżeli stężenie sodu obniży się poniżej 110 mmol/l może dojść do poważnego odwodnienia organizmu, zaburzeń w pracy wielu narządów, a w konsekwencji nawet do śmierci, dlatego każdy wynik badania wskazujący na hiponatremię należy skonsultować z lekarzem.

Hipernatremia – przyczyny i objawy zbyt wysokiego poziomu sodu w organizmie

Hipernatremia, czyli zbyt wysokie stężenie sodu we krwi, prawie zawsze jest skutkiem nadmiernej utraty wody przez organizm. Może do niej dochodzić wskutek:

  • niewystarczającego przyjmowania płynów,
  • obecności chorób przebiegających ze zwiększeniem stężenia aldosteronu (choroby Cushinga, choroby Conna)
  • zmniejszeniem wydzielania hormonu antydiuretycznego, czyli wazopresyny (moczówka prosta),
  • nadmiernej utraty płynów, np. przy oparzeniach lub nadmiernym poceniu
  • przyjmowania leków moczopędnych.
Dość często przyczyną nieprawidłowego poziomu sodu jest również jego nadmierna podaż w codziennej diecie, głównie w postaci soli kuchennej oraz przyjmowanie leków, takich jak doustne środki antykoncepcyjne, kortykosteroidy lub środki przeczyszczające. Ze względu na zmniejszające się wraz z wiekiem odczuwanie pragnienia i co za tym idzie, dostarczanie niewystarczającej ilości wody oraz częściej występujące schorzenia przewlekłe osoby starsze powinny regularnie monitorować ilość sodu i pozostałych elektrolitów we krwi.

Objawy, które mogą sugerować podwyższony poziom sodu to przede wszystkim uczucie pragnienia, suche śluzówki, zaburzenia zachowania (pobudzenie, niepokój), brak apetytu, nudności, wymioty, nadciśnienie, osłabienie mięśni lub drgawki i bezwzględnie powinny być one zgłoszone lekarzowi lub ratownikowi medycznemu.

Jak zadbać o prawidłowe stężenie sodu?

Ze względu na to, że duża część sodu w organizmie pochodzi z pożywienia, w przypadku wystąpienia zaburzeń wpływających na zmiany jego stężenia, oprócz zaleceń lekarza warto także zwrócić uwagę na prawidłowo zbilansowaną dietę. Pokarmy bogate w sód to przede wszystkim te wzbogacone o sól kuchenną (NaCl), czyli wędliny, konserwy mięsne, soki warzywne, słone przekąski (chipsy, paluszki, krakersy), kostki bulionowe, pieczywo, solone produkty mleczne, wędzone ryby, marynowane i fermentowane warzywa itd. Jeżeli wyniki badań wskazują na hipernatremię, należy starać się ograniczyć ilość tego typu produktów do minimum oraz zadbać o zwiększenie ilości wypijanej wody (minimum 1,5–2 litry niskosodowej wody mineralnej). W przypadku hiponatremii warto wzbogacić swoje menu o rozsądne ilości pokarmów bogatych w sód.

  1. K. Ciechanowski, Hipo- i hipernatremia- przyczyny i zasady terapii, „Forum Nefrologiczne", nr 4 (4) 2011.
  2. M. Olędzka-Oręziak i in., Postępowanie diagnostyczne u pacjentów z hiponatremią i zaburzeniami psychicznymi, „Postępy Nauk Medycznych", nr 9 (XXX) 2017.
  3. A. Wakil i in., Postępowanie w zaburzeniach gospodarki sodowej, „Medycyna po dyplomie", nr 7 (19) 2010.
  4. J. Suliburska, Rola składników mineralnych w rozwoju i prewencji nadciśnienia tętniczego, „Forum Zaburzeń Metabolicznych", nr 4 (1) 2010.
  5. A. Hudzik, Zapotrzebowanie na sód w organizmie i norma stężenia we krwi. Jakie funkcje pełni i jak objawia się nadmiar oraz niedobór sodu w organizmie?, „stronazdrowia.pl”[online] https://stronazdrowia.pl/zapotrzebowanie-na-sod-w-organizmie-i-norma-stezenia-we-krwi-jakie-funkcje-pelni-i-jak-objawia-sie-nadmiar-oraz-niedobor-sodu-w/ar/c14-14626681 [dostep:] 01. 11. 2020 r.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Podwyższona prolaktyna (hiperprolaktynemia) – przyczyny i objawy

    Hiperprolaktynemia może być jednym z objawów guza przysadki (łac. prolactinoma), chorób podwzgórza, zaburzeń funkcji gruczołu tarczycowego (np. niewyrównania niedoczynności tarczycy), niewydolności nerek, ale także ciąży. Objawami, które powinny skłonić pacjenta do zbadania poziomu PRL, są zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę, mlekotok, uderzenia gorąca, trądzik lub zauważalnie obniżone libido. Leczenie hiperprolaktynemii polega głównie na farmakoterapii i leczeniu przyczynowym podwyższonego stężenia PRL, czyli choroby, która wywołała ten stan.

  • APTT – czas kaolinowo-kefalinowy, normy i wskazania. Kiedy należy wykonać badanie?

    APTT to jeden z parametrów krwi, którego oznaczenie jest bardzo ważne w ocenie stopnia krzepliwości krwi pacjenta, u którego planowana jest operacja chirurgiczna lub który jest leczony z powodu chorób natury zakrzepowo-zatorowej. Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na czas częściowej tromboplastyny po aktywacji mogą być choroby wątroby lub zaburzenia ilości witaminy K w organizmie. Jak wygląda badanie APTT, czy jest refundowane i jak się do niego przygotować?

  • D-dimery – wskazania, normy, podwyższone. Poziom d-dimerów a zakrzepica

    Badanie d-dimerów we krwi jest jednym z głównych parametrów wykorzystywanych w diagnostyce chorób zakrzepowych takich jak zakrzepica żył głębokich dolnych czy zatorowość płucna. Skrzepy krwi znajdujące się w naczyniach krwionośnych mogą zamknąć światło tych przewodów i doprowadzić w ten sposób do bardzo poważnych komplikacji zdrowotnych. Wyróżnia się cztery podstawowe metody oznaczania stężenia d-dimerów we krwi (metoda lateksowa, immunoenzymatyczna, aglutynacji pełnej krwi i wykorzystująca przeciwciała znakowane technetem). Kiedy wykonać badanie, ile kosztuje oznaczenie stężenia d-dimerów, jak się do niego przygotować? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

  • Cholesterol HDL – badanie, normy. Co oznacza obniżony poziom „dobrego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu HDL jest jednym z głównych oznaczeń zlecanych osobom, u których ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych jest wysokie. Pacjenci chorujący na cukrzycę, po przebytym zawale serca, palacze oraz kobiety przyjmujące hormonalną terapię antykoncepcyjną, beta-blokery lub retinoidy powinni częściej oznaczać poziom dobrego cholesterolu i jego stosunek do LDL. Badaniami dodatkowymi, które zaleca się wykonać przy oznaczeniu HDL, są stężenia cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów. Jak należy się przygotować do oznaczenia poziomu HDL? Ile kosztuje badanie? Czy może być refundowane? Czy aby zbadać poziom cholesterolu HDL, trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Erytropoetyna (EPO) – badanie, normy, interpretacja wyników

    Badanie erytropoetyny (EPO) jest wskazane podczas prowadzenia procesu diagnostycznego chorób krwi i nerek. Dzięki analizie poziomu erytropoetyny możliwe jest kontrolowanie odpowiedzi na wdrożone leczenie anemii, nadkrwistości i niedokrwistości. Wysoki poziom EPO jest charakterystyczny dla sportowców, którzy swoje treningi odbywają w terenach górskich, ale także, co ciekawe, dla osób palących papierosy. Badanie poziomu erytropoetyny często towarzyszy analizie morfologii krwi i hematokrytowi. Jaka jest norma EPO we krwi, czy do badania erytropoetyny należy zgłosić się na czczo i czy stosowanie EPO przez sportowców jest równoznaczne ze stosowaniem dopingu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol LDL – badanie, normy, podwyższony. Jak obniżyć zbyt wysoki poziom „złego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu LDL jest jednym z elementów tzw. lipidogramu, który zaleca się wykonywać minimum raz do roku, w ramach badań profilaktycznych. Przeprowadzenie tego oznaczenia ma na celu potwierdzenie wydolności lub dysfunkcji pracy wątroby. Na zaburzenia ilości „złego cholesterolu” wpływa szereg czynników, które są związane głównie z dietą i stylem życia. Jak wygląda badanie, jakie są normy cholesterolu LDL, ile kosztuje oznaczenie i czy na pobranie krwi trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol całkowity – badanie, norma i interpretacja wyników

    Badanie poziomu cholesterolu całkowitego to jedno z podstawowych badań, które ocenia ogólny poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol całkowity to suma cholesterolu LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości), cholesterolu HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości) oraz cholesterolu VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości).

  • Lipidogram (profil lipidowy). Badanie, normy, przygotowanie

    Lipidy, czyli tłuszcze, to najważniejsze źródło energii w diecie człowieka. Jako składniki błon komórkowych i rozpuszczalniki niektórych substancji, np. witamin i hormonów, pełnią kluczową rolę w utrzymaniu równowagi ludzkiego organizmu. Zaburzenia lipidowe występujące u pacjentów z nadwagą, otyłością lub obciążonym wywiadem rodzinnym mogą skutkować schorzeniami układu krwionośnego i sercowo-naczyniowego oraz podwyższać ryzyko udaru mózgu.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij