Makrogole – czym są? Działanie przeczyszczające, zastosowanie, przeciwwskazania

Makrogole to dobrze tolerowane i bezpieczne w stosowaniu preparaty, które wykorzystuje się w przypadku zaparć zarówno tych długotrwałych, jak i sporadycznych. Powodują zwiększenie objętości płynów w świetle jelit oraz wywołują działanie przeczyszczające. Czy kobiety w ciąży i dzieci mogą stosować makrogole, jakie są skutki uboczne zażywania tych leków, a także jak długo może być prowadzona terapia z wykorzystaniem PEG?

Makrogole należą do leków pierwszego wyboru w ostrych czynnościowych lub przewlekłych zaparciach. Wykazują działanie osmotyczne w obrębie jelit, co wywołuje efekt  przeczyszczający. Charakteryzują się dużą skutecznością oraz bezpieczeństwem stosowania. Mogą być z powodzeniem stosowane u kobiet w ciąży oraz dzieci.

Makrogole – czym są?

Makrogole stosowane są jako osmotyczne środki przeczyszczające. Makrogole (polietylenoglikole, PEG) są wysokocząsteczkowymi polimerami o masie cząsteczkowej ok. 3500–4000 daltonów. Po podaniu doustnym nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Posiadają zdolność łączenia się z cząsteczkami wody poprzez wiązania wodorowe. W ten sposób powodują zwiększenie objętości płynów w świetle jelit oraz wywołują działanie przeczyszczające. Makrogole wykazują znaczną skuteczność i bezpieczeństwo stosowania w terapii przewlekłych zaparć, co wykazano w wielu badaniach. Glikol polietylenowy (PEG) można  przyjmować długotrwale jako terapię wspomagającą. Makrogole najlepiej przyjmować rano, rozpuszczając produkt w szklance wody. Efekt działania produktu zazwyczaj następuje w ciągu 24–48 godzin po podaniu.

W aptekach dostępne są preparaty z makrogolami w postaci: gotowego roztworu doustnego (płynu) lub proszku do sporządzania takiego roztworu.

Makrogole – działanie

Działanie makrogoli polega na wywołaniu efektu osmotycznego. Makrogole po podaniu doustnym nie wchłaniają się w przewodzie pokarmowym i są całkowicie wydalane wraz z kałem. Związki te tworzą z wodą silne połączenia poprzez wiązania wodorowe. Powodują, że do światła jelita (a  zwłaszcza okrężnicy) dociera  większa ilość wody, która zmiękcza i rozrzedza stolec, zwiększając jego objętość. Skutkuje to wywołaniem ruchów okrężnicy w wyniku stymulacji nerwowo-mięśniowej oraz rozluźnienia mas kałowych, co ułatwia wypróżnianie, pobudza perystaltykę oraz reguluje rytm oddawania kału. Makrogole nie ulegają fermentacji oraz nie wykazują działania drażniącego w obrębie jelit.

Czy dzieciom można podawać makrogole na zaparcia?

Makrogole są dobrze tolerowane i bezpieczne w stosowaniu, dlatego mogą być podawane dzieciom oraz kobietom w ciąży i okresie karmienia piersią. Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii i Gastroenterologii Dziecięcej makrogole są związkami pierwszego rzutu w leczeniu zaparcia czynnościowego u dzieci. W aptekach dostępne są preparaty zawierające w swoim składzie jako substancję czynną makrogole, które można podawać niemowlętom po 6. miesiącu życia. Ze względu na brak wystarczających badań naukowych, nie zaleca się stosować makrogoli u dzieci dłużej niż przez okres 3 miesięcy.

Makrogole – kiedy je stosować?

Makrogole są wykorzystywane w leczeniu długotrwałych lub sporadycznych zaparć u dorosłych oraz dzieci. Znajdują zastosowanie w stanach zaklinowania stolca, podczas których masa kałowa zajmuje przestrzeń odbytnicy i (lub) dalszych części jelita, co definiowane jest jako zaparcie spastyczne. Makrogole podawane są z dużą ilością płynu w przygotowaniach do operacji w obrębie jelita grubego lub zabiegów diagnostycznych (jak np. kolonoskopia). Przy stosowaniu makrogoli przed zabiegiem chirurgicznym należy pamiętać, aby pacjent wypił duże ilości płynów.

Makrogole – przeciwwskazania do stosowania

Pomimo znacznego profilu bezpieczeństwa, jakim charakteryzują się makrogole, istnieją przeciwwskazania do ich stosowania:

• choroby zapalne jelit o ciężkim przebiegu (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie okrężnicy),
• objawowe zwężenie jelit oraz związane z nim toksyczne rozszerzenie okrężnicy (okrężnica olbrzymia rzekoma),
• istnienie perforacji przewodu pokarmowego (wytworzenie się nieprawidłowego otworu, jak przedziurawienie, pęknięcie) lub podwyższone prawdopodobieństwo ich powstania,
• niedrożność jelit wywołana zaburzeniami strukturalnymi lub czynnościowymi ściany jelita,
• prawdopodobieństwo niedrożności mechanicznej jelit,
• ból brzucha o nieznanej przyczynie,
• nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą.

Jak długo można stosować makrogole?

Makrogole, jak inne środki przeczyszczające powinny stanowić jedynie czasowe leczenie objawowe zaparć, wspomagające dietoterapię oraz zmianę stylu życia.

W wyjątkowych przypadkach konieczne jest długotrwałe stosowanie makrogoli. Dzieje się tak w przewlekłych zaparciach towarzyszących chorobie Parkinsona lub stwardnieniu rozsianemu oraz przy przyjmowaniu pewnych grup leków, jak: opioidowe leki przeciwbólowe oraz leki przeciwcholinergiczne (skopolamina, atropina, adifenina, bromek ipratropium, pirenzepina, triheksyfenidyl, biperyden). W przypadku dzieci leczenie przewlekłych zaparć z wykorzystaniem makrogoli nie powinno być prowadzone dłużej niż okres 3. miesięcy, ponieważ brak jest badań klinicznych oceniających bezpieczeństwo stosowania makrogoli powyżej trzech miesięcy w tej grupie. W celu utrzymania poprawy perystaltyki uzyskanej w wyniku zastosowania makrogoli należy przestrzegać właściwej diety i systematyczności stosowania preparatu (przy występujących zaparciach najlepiej stosować lek regularnie lub wg zaleceń lekarza; nie należy samodzielnie odstawiać makrogoli do momentu, aż nie zostanie wyrównana prawidłowa perystaltyka jelit).

Skutki uboczne długotrwałego stosowania makrogoli

W przeprowadzonych długoterminowych badaniach na zwierzętach oceniających toksyczność i rakotwórczość makrogolu wykazano bezpieczeństwo preparatu stosowanego w zalecanych dawkach leczniczych. W przypadku nieustępującej biegunki należy skontaktować się z lekarzem. Szczególną ostrożność podczas stosowania makrogoli należy zachować u pacjentów ze zwiększonym ryzykiem do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Predysponowane są przede wszystkim osoby starsze, stosujące leki moczopędne oraz z niewydolnością nerek lub wątroby. W tej grupie pacjentów należy kontrolować poziom elektrolitów oraz zachować szczególną ostrożność.