MIZS – czym jest młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów? Przyczyny, objawy, leczenie MIZS

MIZS (młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów) to przewlekła, autoimmunologiczna choroba wieku dziecięcego. W jej przebiegu pojawiają się objawy zapalne stawów i chrząstek stawowych: bóle i obrzęk stawów, ich zaczerwienienie oraz zmniejszenie ruchomości. Jak wygląda leczenie MIZS? W jaki sposób przebiega rehabilitacja?

MIZS – co to jest? 

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenia stawów – MIZS (JIA, juvenile idiopathic arthritis) jest zróżnicowaną grupą chorób wieku dziecięcego, najczęściej o charakterze autoimmunologicznym. Oznacza to, że organizm zaczyna atakować swoje własne tkanki, przez co dochodzi do ich uszkodzenia. W powstających przewlekłych procesach zapalnych zniszczeniu ulegają stawy i chrząstki stawowe, nasady kości, ścięgna, mięśnie, pochewki ścięgniste, ale także dochodzi do zajęcia innych układów, doprowadzając do zaburzeń w rozwoju, a nawet do niepełnosprawności dziecka. 

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów bywa błędnie określane jako młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów czy reumatyzm młodzieńczy. Jest to jednak uproszczenie, ponieważ MIZS jest zdecydowanie bardziej złożonym problemem i mieści w sobie cechy wszystkich zapaleń stawów wieku młodzieńczego o nieznanym pochodzeniu. 

MIZS – rodzaje młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów 

Klasyfikacja i kryteria rozpoznania MIZS: 

1. Układowe MIZS (u-MIZS, systemic onset) – występują zapalenie lub bolesność jednego lub więcej stawów, gorączka trwająca co najmniej 2 tygodnie i obecność co najmniej jednego z objawów: wysypka, powiększenie wątroby i/lub śledziony, powiększenie węzłów chłonnych, zapalenie błon surowiczych. Istnieje forma z dominującymi objawami układowymi oraz forma z dominującymi objawami stawowymi. 
2. Nielicznostawowe MIZS (oligoarthritis) – występuje zapalenie 1–4 stawów przez pierwsze pól roku choroby. Wyróżnia się: MIZS przetrwałe (persistent) – zajęcie 1–4 stawów przez cały przebieg choroby oraz rozszerzające (extended) — zajęcie więcej niż 4 stawów po okresie pierwszych 6 miesięcy choroby. 
3. Wielostawowe seronegatywne MIZS  (polyarthritis RF-) – zapalenie 5 lub więcej stawów przez pierwsze 6 miesięcy choroby, czynnik reumatoidalny ujemny (oznaczony oddzielnie 2 razy w odstępie co najmniej 3 miesięcy). 
4. Wielostawowe seropozytywne MIZS (polyarthritis RF+) – zapalenie 5 lub więcej stawów przez pierwsze 6 miesięcy choroby, czynnik reumatoidalny dodatni (oznaczony oddzielnie 2 razy w odstępie co najmniej 3 miesięcy). 
5. Zapalenie stawów z zapaleniem przyczepów ścięgnistych (enthesitis-related arthritis) – zapalenie stawów i przyczepów ścięgnistych albo  zapalenie stawów lub przyczepów ścięgnistych i dwa spośród następujących czynników: zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych, dodatni HLA-B27, chłopiec powyżej 6 r. ż., ostre zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej oka, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, autoimmunologiczne zapalenie jelit oraz zapalenie stawów krzyżowo–biodrowych w rodzinie (1. stopień pokrewieństwa). 
6. Łuszczycowe zapalenie stawów (psoriatic arthritis) – zapalenie stawu lub stawów plus łuszczyca oraz 2 spośród 3 objawów: zapalenie palców, łuszczyca paznokci, łuszczyca w rodzinie (1. stopień pokrewieństwa). 
7. Niezróżnicowane zapalenia stawów (undifferentiated arthritis) – zapalenie stawów niespełniające kryteriów powyższych rozpoznań lub spełniające kryteria więcej niż jednego rozpoznania z powyższych. 

MIZS – przyczyny młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów 

Nie do końca poznana jest przyczyna powstawania MIZS. Idiopatyczne zapalenia stawów u dzieci rozwija się u osób z predyspozycjami genetycznymi w sprzyjających warunkach środowiskowych. Mogą mieć na nie wpływ także urazy czy zakażenia. Zwiększona jest również szansa na wystąpienie tego schorzenia, jeśli w rodzinie dziecka ktoś chorował na choroby autoimmunologiczne. Częściej chorują dziewczynki, co może mieć związek z występowaniem hormonów płciowych. 

MIZS – objawy młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów 

W zależności od rodzaju MIZS, mamy do czynienia z różnymi objawami u dzieci. Ogólne objawy najczęściej pojawiające się to:

• gorączka, 
• ból i obrzęk dużego pojedynczego stawu, 
• wysięk stawowy, 
• powiększenie węzłów chłonnych, 
• zajęcie układu oddechowego, pokarmowego, układu krążenia. 

U dzieci chodzących typowym objawem MIZS jest pojawiające się zaburzenie chodu i utykanie, sztywność poranna i brak chęci do poruszania się oraz kontaktu z innymi dziećmi. Idiopatyczne zapalenie stawów to także wczesny objaw jakim jest zajęcie kręgosłupa szyjnego.    

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – diagnostyka 

Diagnostyka MIZS rozpoczyna się od badania lekarskiego i wywiadu rodzinnego. Wykonywane są badania obrazowe, takie jak RTG, USG, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny, a także badania laboratoryjne – OB, CRP, określenie występowania czynnika reumatoidalnego RF, przeciwciał anty-CCP, obecność antygenów tkankowych HLA i przeciwciał przeciwjądrowych w surowicy oraz morfologię krwi.   

MIZS – leczenie 

Leczenie MIZS to bardzo złożony, wieloetapowy proces obejmujący zarówno leczenie farmakologiczne, jak i rehabilitację oraz stosowanie odpowiedniej diety. Zależy on od postaci choroby oraz stadium zaawansowania, a także od wieku dziecka. Należy rozpocząć je jak najszybciej po postawieniu diagnozy, aby zminimalizować procesy zapalne i ich negatywne konsekwencje, a także spowolnić proces choroby, zapobiec zaburzeniom rozwojowym i niskorosłości, osteoporozie, dysfunkcji narządów wewnętrznych i zmianom w narządzie wzroku.  

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów i jego leczenie to intensywne i skojarzone stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, zastrzyków i doustnych glikokortykosteroidów oraz leków immunosupresyjnych. Używane w MIZS jest także leczenie biologiczne wykorzystujące najnowsze zdobycze inżynierii genetycznej i metody biotechnologiczne. Włączane jest ono, jeśli tradycyjne metody zawodzą lub są nieskuteczne. Odpowiadając na pytanie, czy młodzieńcze zapalenie stawów jest wyleczalne, niestety na razie trzeba odpowiedzieć, że nie i wciąż poszukiwane są leki i kombinacje leków o większym efekcie terapeutycznym.  
Leczenie MIZS to także prawidłowa dieta bogata w świeże warzywa i owoce, zboża, rośliny strączkowe, ryby i oliwę. Zaleca się ograniczenie słodyczy i fast foodów.  

MIZS – rehabilitacja 

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów i jego rehabilitacja to równie ważny element procesu leczenia chorych dzieci. Wykorzystywane są zarówno zabiegi fizykalne, jak i terapia ruchem. Stosuje się:

• krioterapię, 
• laser, 
• jonoforezę, 
• masaż,
• ćwiczenia indywidualne z fizjoterapeutą. 

Dzieci często odciążają bolący staw, przyjmując przy tym nieprawidłową pozycję ciała, co może skutkować dużymi zmianami w postawie i skoliozą. Terapia bolących stawów często rozpoczyna się od ćwiczeń izometrycznych, wspomaganych i nauki wykonywania ruchu samodzielnie przez dziecko. W dalszej kolejności zalecane są ćwiczenia w domu wspomagające proces poprawy wydolności fizycznej i aktywności ruchowej, zapobiegające powstawaniu przykurczy i deformacji. 

Okres zaostrzenia choroby może pogłębiać nieprawidłowości w rozwoju, szczególnie u małych dzieci oraz prowadzić do zahamowania ich prawidłowego rozwoju. Ważne jest wprowadzenie u małych dzieci z MIZS metod rehabilitacji, które będą wspierały je i uczyły nowych umiejętności ruchowych. Fizjoterapia w młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów to także nauka procesu pielęgnowania dziecka dla rodziców, aby zapobiegać powstawaniu przykurczy i zmian strukturalnych.