Zajady u dziecka – jak powstają i jak je leczyć?

Zajady, fachowo nazywane zapaleniem kącików ust, są zmianami zapalnymi występującymi w obrębie kątów ust. Najczęściej są wywoływane przez bakterie lub grzyby. Do częstych przyczyn powstawania zajadów u dzieci zaliczamy: nieprawidłową higienę jamy ustnej, anemię z niedoboru żelaza, niedobory witamin (głównie z grupy B i C), przemęczenie i zmniejszona odporność. Leczenie zajadów u dzieci polega na stosowaniu substancji przeciwbakteryjnych, przeciwzapalnych i przeciwgrzybicznych, a także na eliminowaniu przyczyn pojawiania się zapalenia kącików ust. 

Zajady u dzieci – czym są?

Zapalenie kącików ust u dzieci, czyli zajady, jest ograniczonym stanem zapalnym błony śluzowej. Najczęściej jest spowodowane miejscową infekcją bakteryjną lub grzybiczą. Kątowe zapalenie ust może być jedno- lub obustronne i głównie pojawia się w sezonie jesienno-zimowym. Sezonowe występowanie zajadów u dzieci związane jest ze spadkiem odporności, a także częstszym w tym okresie stosowaniem antybiotyków, które zaburzają prawidłową florę bakteryjną bytującą na skórze i błonach śluzowych.

Objawy zajadów u dziecka rozpoczynają się od zaczerwienienia oraz bólu w jednym kąciku lub dwóch kątach warg. Następnie powstaje nadżerka oraz liczne, drobne i bolesne pęknięcia, które utrudniają otwieranie ust. Symptomy zazwyczaj utrzymują się przez kilka dni. Zajady u dzieci często są mylone z opryszczką wargową, która jest wywoływana przez wirus Herpes simplex i ma postać pęcherzyków wypełnionych przejrzystym płynem. W przypadku infekcji o podłożu grzybiczym, może się pojawić białawo-szary, swędzący nalot, a następnie żywoczerwona nadżerka. Jeśli dojdzie do zakażenia gronkowcem złocistym, uwagę zwraca obecność miodowych strupów oraz złuszczanie się naskórka. Po skutecznym leczeniu zmiany ustępują zazwyczaj bez pozostawiania blizn. 

Zajady u dzieci – co oznaczają? 

U dzieci częstą przyczyną występowania zajadów jest nadmierna ekspozycja na ślinę np. w przypadku ząbkowania, ssania smoczka lub nawykowego oblizywania ust. Wilgotne środowisko sprzyja namnażaniu się bakterii i grzybów zwłaszcza Candida albicans, co może powodować powstanie stanu zapalnego kątów ust.

Jeśli zajady występują u dziecka dłużej niż przez kilka dni lub nawracają, można podejrzewać niedobór żelaza powodujący anemię, niedobory witamin z grupy B (zwłaszcza B₂, B₆, B₁₂), kwasu foliowego i witaminy C. Kolejną przyczyną rozwoju zajadów u dzieci mogą być alergie kontaktowe np. na nikiel w aparatach ortodontycznych czy sztućcach. Zapalenie kątów ust występuje częściej u dzieci z atopowym lub łojotokowym zapaleniem skóry, niedoborami odporności, a także leczonych wziewnymi glikokortykosteroidami lub izotretynoiną z powodu trądziku. 

Leczenie zajadów u dzieci

Rozpoznanie zapalenia kątów ust u dzieci stawia się na podstawie występowania typowych objawów. W przypadku zajadów rozpoznanie zawsze trzeba różnicować z opryszczką wargową, gdyż stosuje się odmienne leczenie. Opryszczka wargowa ma postać pęcherzyków z przejrzystym płynem, które są bolesne i niekiedy powodują świąd. 

Leczenie zajadów u dziecka powinno opierać się na działaniu objawowym oraz przyczynowym. Postępowanie objawowe polega na łagodzeniu stanu zapalnego i stosowaniu środków przeciwbakteryjnych przeciwgrzybicznych (maści z antybiotykiem lub sterydem, produkty przeciwgrzybiczne np. klotrimazol). Natomiast działanie przyczynowe polega na leczeniu przyczyny powstawania zajadów, czyli np. suplementacja żelaza w przypadku anemii, suplementacja witaminami z grupy B lub C w przypadku ich niedoborów, prawidłowa higiena jamy ustnej.

Domowe sposoby na zajady u dziecka

Do domowych sposobów radzenia sobie z zajadami u dziecka można zaliczyć:

• dietę bogatą w witaminy z grupy B (mięso, rośliny strączkowe, szpinak, sałata, kapusta) oraz produkty bogate w witaminę C (cytrusy, kiszona kapusta, papryka),
• w przypadku anemii – dietę bogatą w żelazo (mięso, ryby, podroby, warzywa),
• ograniczenie ilości słodyczy, gdyż stanowią one pożywkę dla rozwijających się patogenów,
• prawidłową higienę jamy ustnej – szczotkowanie zębów, płukanie jamy ustnej płynami do tego przeznaczonymi, częsta zmiana szczoteczki do mycia zębów oraz smoczków dla dzieci,
• pielęgnację ust pomadkami i kremami ochronnymi z witaminami,
• okłady z rozkruszonej tabletki z witaminą B₂ – można zmieszać z kremem, ma intensywnie żółty kolor,
• okłady ze świeżych drożdży zmieszanych w wodą lub mlekiem – drożdże są bogatym źródłem witamin z grupy B,
• okłady z aloesu lub ogórka – mają działanie regenerujące i przeciwzapalne,
• miód – ma właściwości przeciwzapalne,
• olejek z drzewa herbacianego lub olejek lawendowy – mają właściwości bakteriobójcze, przeciwzapalne i przeciwbólowe,
• maść cynkowa,
• spożywanie jogurtów i kiszonek, zawierają bakterie probiotyczne, które zapobiegają nadmiernemu rozwojowi patogenów na błonach śluzowych,
• częste mycie rąk,
• należy pamiętać, aby dziecku z zajadami nie podawać potraw pikantnych, gorących gdyż mogą nasilać ból.