Zespół policystycznych jajników (PCOS) – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Małgorzata Kuberska-Kędzierska

Zespół policystycznych jajników (PCOS) – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest najczęstszym zaburzeniem endokrynologicznym u kobiet w wieku rozrodczym i może ono dotyczyć nawet do 20% z nich. Jak przebiega PCOS i jak go rozpoznać? Czy możliwe jest całkowite wyleczenie z wielotorbielowatości jajników?  

  1. Zespół policystycznych jajników – co to jest PCOS? 
  2. Przyczyny PCOS, czyli zespołu policystycznych jajników 
  3. Zespół policystycznych jajników (PCOS) – objawy 
  4. Diagnostyka PCOS  
  5. Zespół policystycznych jajników a ciąża i płodność 
  6. Leczenie zespołu policystycznych jajników 
  7. Żywienie przy PCOS 

Zespół policystycznych jajników – co to jest PCOS? 

Zespół policystycznych jajników charakteryzuje się zaburzeniami miesiączkowania i/lub owulacji, powiększeniem i wielotorbielowatością jajników, zaburzeniami płodności, otyłością i nadmiarem androgenów (nadmierne owłosienie). Inaczej określa się go jako PCOS (ang. polycystic ovary syndrome) lub wielotorbielowatość jajników, bądź hiperandrogeniczny brak owulacji, czy też zespół Steina-Leventhala (od nazwisk odkrywców tej endokrynopatii). 

W okresie rozrodczym kobietom z tym zespołem najbardziej grozi bezpłodność, a w okresie późniejszym zwiększone ryzyko cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów, a nawet zaburzeń psychicznych. 

Przyczyny PCOS, czyli zespołu policystycznych jajników 

PCOS ma podłoże wieloczynnikowe – genetyczne, metaboliczne, endokrynologiczne i środowiskowe. Niektóre cechy zespołu policystycznych jajników są dziedziczone, inne przyczyny to zaburzenia podwzgórzowo-przysadkowe (podwyższone stężenie LH i obniżone FSH), nadmierna produkcja sterydów płciowych męskich (androgenów) oraz insulinooporność z hiperinsulinemią.  

Przyczyny mniej zbadane to m.in. zbyt duże spożycie produktów sojowych, choroby tarczycy z niedoborem jodu i hormonu fT3 (potrzebnego do prawidłowego funkcjonowania jajników). Niektórzy uważają, że znaczenie może też mieć duży niedobór cynku, nadmiar ćwiczeń, rygorystyczne diety redukcyjne i zbyt mało skrobi w pożywieniu. 

Powiązane produkty

Zespół policystycznych jajników (PCOS) – objawy 

Objawami zespołu policystycznych jajników są: hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie typu męskiego, trądzik młodzieńczy, łysienie typu męskiego, rzadkie miesiączki, nieregularne, czasem nadmierne albo wręcz przeciwnie – skąpe krwawienia miesięczne, zdarza się brak miesiączki z przewlekłym brakiem owulacji i niepłodnością. W badaniu USG widać 25 lub więcej pęcherzyków poniżej 10 mm/jajnik i dużą objętość jajnika.  

Ponadto PCOS towarzyszy otyłość różnego stopnia, głównie brzuszna. Wraz z wiekiem może pojawić się cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia lipidowe. 

Diagnostyka PCOS  

Postawienie rozpoznania PCOS musi być zawsze diagnozą z wykluczeniem innych przyczyn hiperandrogenizmu i potwierdzeniem jajnikowej przyczyny nadmiaru androgenów. Nie można ograniczać się do oznaczenia stężenia testosteronu całkowitego w surowicy (testosteron występuje także w postaci wolnej i związanej z białkami).  

U kobiet z PCOS niemal zawsze jest obecny duży niedobór witaminy D3, hiperinsulinemia w teście OGTT z insuliną oraz nieprawidłowy lipidogram. 

Diagnostyka hormonalna obejmuje także oznaczenie sterydów płciowych w surowicy lub wykonanie testów stymulacyjnych. 

Ocena USG jajników jest obowiązkowym kryterium rozpoznania PCOS – obecne są duże pęcherzyki i/lub zwiększona objętość jajników. Należy jednak pamiętać, że obraz policystycznych jajników może wystąpić u 30% zdrowych kobiet bez zespołu PCOS. 

Rozpoznanie opiera się na 3 aspektach: 

  • braku owulacji, 
  • hiperandrogeniźmie,
  • policystycznej morfologii jajników widocznej w badaniu USG.  

Zespół policystycznych jajników a ciąża i płodność 

Zaburzenia cyklu miesięcznego z zaburzeniami owulacji, a nawet całkowitym ich brakiem prowadzą do niepłodności. U niepłodnych kobiet z PCOS (niepłodność dotyczy ok. 60% kobiet z PCOS) i otyłością lub nadwagą najważniejszym postępowaniem jest redukcja masy ciała.  

W PCOS mamy do czynienia z mechanizmem błędnego koła, bo nadmiar androgenów sprzyja gromadzeniu tłuszczu w jamie brzusznej, to z kolei powoduje insulinooporność i wyrównawczy hiperinsulinizm oraz dalsze tycie. 

W leczeniu zaburzeń płodności u pacjentek z PCOS stosuje się indukcję owulacji za pomocą cytrynianu klomifenu, gonadotropin, czasem może być wskazane podawanie metforminy. Po leczeniu około 30% pacjentek zachodzi w ciążę. 

U pacjentek, które nie reagują na leczenie farmakologiczne, stosuje się leczenie zabiegowe – podczas laparoskopii wykonuje się m.in. klinową resekcję jajników. Ciąża występuje u ok. 50% pacjentek po leczeniu zabiegowym. 

Niektóre kobiety wymagają zapłodnienia pozaustrojowego, maja dobre rokowania co do zajścia w ciążę i urodzenia zdrowego dziecka. 

Leczenie zespołu policystycznych jajników 

Należy pamiętać, że nie jest możliwe całkowite wyleczenie z zespołu policystycznych jajników. Leczenie PCOS jest głównie objawowe, a cała kuracja musi zostać dobrania indywidualnie do potrzeb pacjentki. Hirsutyzm jest trudny w leczeniu hormonalnym: głównym celem terapii jest unormowanie poziomu androgenów (np. za pomocą doustnych środków antykoncepcyjnych), a sama terapia ma charakter długotrwały. Leczenie farmakologiczne stosuje się także w terapii trądziku przy PCOS. Ogromnie ważna jest redukcja masy ciała. W przypadku zaburzeń metabolizmu węglowodanów – hiperinsulinemii wskutek insulinooporności – stosowana jest metformina. 

Przy niepłodności i braku skuteczności preparatów hormonalnych stosuje się leczenie zabiegowe, np. elektrokoagulację zmian torbielowatych jajników (przerośniętych pęcherzyków). 

Żywienie przy PCOS 

Prawidłowe żywienie w PCOS jest ogromnie ważnym czynnikiem leczenia. Niezwykle istotna jest redukcja masy ciała – udowodniono, że już 5–10% utraty wagi może przywrócić owulację, zwiększając tym samym możliwość zajścia w ciążę o około 50%. Tutaj największe znaczenie ma ograniczenie spożycia węglowodanów (zwłaszcza prostych) oraz dieta oparta na niskich indeksach glikemicznych, duże spożycie błonnika, regularne, częste, małe posiłki. Nie można zapominać o odpowiedniej ilości ruchu, snu oraz wypijanej wody. Należy unikać głodzenia się. Dowiedz się, jak powinna wyglądać dieta przy PCOS

Niektórzy autorzy podkreślają znaczenie ograniczenia ilości glutenu i nabiału w diecie, a także wysoko przetworzonych potraw. Ważna jest odpowiednia proporcja tłuszczów w diecie i ograniczenie tych zwierzęcych, nasyconych tłuszczów oraz tłuszczów trans.  

Ważna jest także suplementacja witaminy D3, witamin z grupy B oraz cynku, magnezu i kwasów omega-3, inozytolu i berberyny.
  1. E. B. Johnstone, M. P. Rosen, R. Neru i in., The polycystic ovary post-Rotterdam: a common, age-dependent finding in ovulatory women without metabolic significance, "The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism", nr 95 (11) 2010.  
  2.  R. Azziz, The hyperandrogenic-insulin-resistant acanthosis nigricans syndrome: therapeutic response, "Fertility and Sterilityl", nr 61 1994. 
  3. R. Legro, S. Arslanian, D. Ehrmann i in., Diagnosis and treatment of PCOS: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline, "The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism", nr 98 2013. 
  4. X. Xu, H. Zhao, Y. Shi i in., Family association study between INSR gene polymorphism and PCOS In Han Chinese, "Journal of Reproductive Biology and Endocrinology", nr 6 2011. 
  5. M. Freemark, Management of Adolescents with Polycystic Ovary Syndrome, "The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism", nr 96 (11) 2011.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Endometrioza - objawy, leczenie i przyczyny

    Endometrium jest to błona śluzowa macicy. Jest ono bardzo wrażliwe na działanie żeńskich hormonów płciowych, zarówno estrogenów, jak i gestagenów. Pod ich wpływem endometrium ulega licznym przemianom w przebiegu całego cyklu miesięcznego u kobiety. Czasami zdarzają się sytuacje, w których endometrium zlokalizowane jest w innym miejscu niż w świetle jamy macicy. Wtedy też mówi się o chorobie, która nosi nazwę endometrioza.

  • Nieregularne miesiączki - co może być przyczyną?

    Prawidłowe cykle miesiączkowe trwają od 21 do 35 dni. Jeżeli są krótsze niż 21 dni, mamy do czynienia z tak zwanymi częstymi miesiączkami - polymenorrhoea. Jeżeli cykle trwają powyżej 35 dni, mówimy wówczas o rzadkich miesiączkach - czyli oligomenorrhoea. Co może być ich przyczyną?

  • Bóle jajników przed okresem – co oznaczają?

    Ból i kłucie jajników przed okresem to nieprzyjemne dolegliwości. Pojawiają się zwykle na kilka dni przed miesiączką i sygnalizują, że jajniki osiągają gotowość do owulacji, dlatego są naturalnym objawem menstruacji, jednak nie zawsze. Silne bóle jajników przed okresem mogą oznaczać m.in. torbiel lub stan zapalny. Kiedy należy udać się do lekarza? Podpowiadamy. 

  • Zaburzenia miesiączkowania - przyczyny

    W organizmie każdej kobiety przez cały miesiąc zachodzą zmiany hormonalne, nazywane cyklem miesięcznym. Jedną z faz tego cyklu jest miesiączka, inaczej nazywana okresem lub krwawieniem miesięcznym. Zazwyczaj miesiączka pojawia się co 28 dni, zdarza się jednak, że cykl miesięczny jest krótszy lub dłuższy: za normę przyjmuje się cykl trwający od 21 do 32 dni. Zdarza się jednak, że krwawienie miesięczne nie pojawia się w określonym terminie. Wtedy też każda kobieta zaczyna zastanawiać się, co spowodowało, że miesiączka nie wystąpiła.

  • Objawy chorób kobiecych, czyli co nas powinno zaniepokoić

    Każda kobieta powinna chociaż raz w roku odwiedzić swojego lekarza ginekologa – nawet, jeśli nic się nie dzieje, corocznie powinno się odbywać wizytę kontrolną, w czasie której lekarz po badaniu stwierdzi, czy na pewno wszystko jest w porządku. Powinien też zlecić różne badania dodatkowe, w tym cytologię, dzięki którym będzie można już bardzo dokładnie ocenić stan zdrowia. Istnieją jednak pewne objawy, które powinny skłonić kobietę do jak najszybszej wizyty w gabinecie ginekologicznym. Ich obecność może bowiem świadczyć o tym, że w organizmie zaczęło się dziać coś złego.

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij