Zespół niespokojnych nóg (RLS) – przyczyny, objawy, leczenie
Marcin Setlak

Zespół niespokojnych nóg (RLS) – przyczyny, objawy, leczenie

Zespół niespokojnych nóg (restless legs syndrome – RLS) to zbiór objawów neurologicznych związanych z przymusem poruszania kończynami dolnymi w trakcie spoczynku. Uważa się, że RLS może dotyczyć nawet 8% populacji i jest częstą przyczyną bezsenności. Jak dotąd, dokładne przyczyny występowania zespołu niespokojnych nóg nie zostały dokładnie wyjaśnione, choć wiadomo, że może posiadać on podłoże genetyczne, być związany z niedoborem żelaza lub przyjmowaniem niektórych leków. 

Zespół niespokojnych nóg – co to jest? 

Zespół niespokojnych nóg (RLS), nazywany także zespołem Wittmaacka-Ekboma, to zbiór objawów neurologicznych o charakterze parestezji. Charakterystyczne uczucie mrowienia, pieczenia i drętwienia nóg, obejmujące zazwyczaj całą powierzchnię obu kończyn dolnych, pojawia się w okresie spoczynku i wiążę się z przymusem poruszania kończynami.

Syndrom niespokojnych nóg występuje przeważnie w nocy i w godzinach wieczornych, gdy chory śpi, choć objawy mogą pojawiać się także w ciągu dnia, podczas braku aktywności ruchowej – jazdy samochodem, lotu samolotem czy w trakcie odpoczynku. Cechą charakterystyczną dla RLS jest szybkie ustępowanie objawów podczas ruchu kończyn.

Występowanie objawów zespołu Wittmaacka-Ekboma w godzinach nocnych w oczywisty sposób przekłada się na jakość snu chorego, co wpływa na uczucie zmęczenia i spadek produktywności w trakcie dnia.  

U kogo najczęściej pojawia się RLS? 

Według różnych szacunków, zespół niespokojnych nóg dotyczy od 3 do 8% populacji, choć w niektórych grupach spotykany jest on znacznie częściej. Zazwyczaj pierwsze objawy RLS występują po 50. roku życia, choć przypadki występowania zespołu Wittmaacka-Ekboma odnotowuje się również w populacji pediatrycznej. RLS jest schorzeniem częściej występującym u kobiet. Wśród osób najbardziej narażonych na występowanie RLS należy wymienić: 

  • seniorów,
  • kobiety w ciąży – objawy najczęściej pojawiają się w III trymestrze i zanikają kilka tygodni po porodzie, 
  • osoby z chorobami nerek, 
  • osoby przyjmujące niektóre leki stosowane w psychiatrii, 
  • ludzi uzależnionych od alkoholu i nikotyny. 

RLS u dziecka 

Zespół niespokojnych nóg jest stwierdzany także u dzieci i młodzieży, występuje jednak znacznie rzadziej niż w przypadku dorosłych. Uważa się, że RLS dotyczy około 2% populacji pediatrycznej. 

Objawy zespołu niespokojnych nóg 

W przypadku pierwotnego zespołu niespokojnych nóg pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj pomiędzy 20. a 30. rokiem życia, wtórny RLS pojawia się zazwyczaj później – u osób starszych.  

Do najczęstszych objawów zespołu niespokojnych nóg należą: 

  1. Nietypowe doznania czuciowe w obrębie kończyn dolnych – parestezje odczuwane są przez chorego jako mrowienia, pieczenie, ukłucia drobnych igiełek czy drętwienie na całej powierzchni kończyn dolnych. 
  2. Pojawianie się parestezji w chwilach zmniejszonej ruchomości kończyn – objawy RLS pojawiają się zazwyczaj w godzinach wieczornych, kiedy chory leży w łóżku lub wypoczywa w pozycji siedzącej. 
  3. Bardzo silna potrzeba poruszania kończynami połączona z uczuciem niepokoju ruchowego. 
  4. Ustępowanie objawów pod wpływem aktywności ruchowej – poruszanie kończynami czy przejście pewnej odległości zazwyczaj prowadzą do ustąpienia objawów lub zmniejszenia ich intensywności. 
  5. PLMS – są to powtarzające się, występujące seriami regularne ruchy kończyn. W ich przebiegu dochodzi do wyprostu palucha, grzbietowego zgięcia stopy i zgięcia stawów kolanowych i biodrowych. Cały ruch trwa do 5 sekund, a seria następujących po sobie ruchów trwa mniej niż minutę. PLMS wiążą się często z wybudzaniem pacjenta i negatywnie wpływają na wydajność snu. 

Powiązane produkty

Przyczyny zespołu niespokojnych nóg 

Dokładny patomechanizm odpowiadający za rozwój zespołu niespokojnych nóg nie został, jak dotąd, dokładnie poznany. Wiadomo jednak, że RLS może występować w związku z niektórymi schorzeniami i niedoborami pewnych elementów w organizmie – jest to wtórny zespół niespokojnych nóg. W przypadku, gdy występowanie charakterystycznych parestezji kończyn dolnych nie towarzyszy żadnym uchwytnym przyczynom mówi się o pierwotnym lub idiopatycznym RLS. 

Idiopatyczny RLS – przyczyny 

U około połowy osób doświadczających objawów zespołu niespokojnych nóg nie udaje się jednoznacznie stwierdzić przyczyny ich występowania. Częstsze występowanie RLS u osób z dodatnim wywiadem rodzinnym może wskazywać na genetyczne podłoże tego schorzenia. Dodatkowo niezwykle istotne dla rozwoju RLS wydają się być zaburzenia dotyczące układu dopaminergicznego i opioidowego w ośrodkowym układzie nerwowym. 

Wtórny zespół niespokojnych nóg – najczęstsze przyczyny 

Wtórny zespół niespokojnych nóg najczęściej stwierdza się u osób, u których występują następujące schorzenia i stany: 

  • niedobór żelaza i magnezu – niedostateczny poziom żelaza w organizmie i związana z nim niedokrwistość mikrocytarna stanowią jedną z najczęstszych przyczyn wtórnego RLS; niedobór mikro- i makroelementów jest także przyczyną częstszego występowania objawów związanych z zespołem Wittmaacka-Ekboma  w trakcie trwania ciąży, 
  • cukrzyca, 
  • choroby nerek, 
  • polineuropatie o różnym podłożu, 
  • choroby tarczycy, 
  • reumatoidalne zapalenie stawów
  • choroba Parkinsona, 
  • przyjmowanie leków, takich jak: mirtazapina, mianseryna, fenytoina, cymetydyna i węglan litu, 
  • nagłe odstawienie leków nasennych i benzodiazepin, 
  • nadużywanie alkoholu i nikotyny. 

Zespół niespokojnych nóg – diagnostyka 

Diagnostyka zespołu niespokojnych nóg nie jest prostym zadaniem, nie istnieje bowiem żadna w pełni obiektywna metoda pozwalająca na stwierdzenie, że niepokojące pacjenta objawy związane są z RLS. Całość procesu diagnostycznego opiera się na zebraniu dokładnego wywiadu ukierunkowanego na charakterystyczne odczucia związane z tym schorzeniem.  

Ważne jest, aby lekarz rozpatrzył możliwe przyczyny wystąpienia wtórnego zespołu niespokojnych nóg. Po wykluczeniu choroby podstawowej mogącej powodować RLS rozpoznaje się idiopatyczny zespół niespokojnych nóg. 

Zespół niespokojnych nóg – leczenie 

W przypadku wystąpienia zespołu niespokojnych nóg najlepiej zwrócić się do neurologa lub lekarza zajmującego się zaburzeniami snu. Zaproponuje on odpowiednie leczenie i będzie monitorował przebieg terapii.  

Leczenie zespołu niespokojnych nóg uzależnione jest od tego czy zespół ten występuje jako postać idiopatyczna czy wtórna. W przypadku wtórnego RLS leczenie ma na celu zwalczanie objawów choroby podstawowej. Jako że najczęstszą przyczyną zespołu Wittmaacka-Ekboma jest niedobór żelaza, terapia RLS często polega na suplementacji tego pierwiastka. Należy jednak pamiętać, że przed włączeniem preparatów zawierających żelazo powinno się wykonać podstawowe badania krwi i skonsultować ich wyniki z lekarzem. W przypadku wykrycia niewielkich niedoborów tego pierwiastka powinno się dążyć do zbilansowania jego poziomu odpowiednią dietą, jeśli niedobory są większe stosuje się preparaty zawierające ten pierwiastek. Żelazo powinno być przyjmowane na czczo, najlepiej wraz z witaminą C, która polepsza jego wchłanianie. Często włącza się również suplementację preparatów zawierających magnez oraz witaminy z grupy B i C.  

Leczenie idiopatycznego zespołu niespokojnych nóg polega na zwalczaniu uciążliwych objawów choroby. W terapii stosuje się leki przeciwpadaczkowe, takie jak gabapentyna czy pregabalina oraz leki zwiększające uwalnianie dopaminy w ośrodkowym układzie nerwowym – należy tu wymienić rotygotynę, ropinirol oraz pramipeksol. Nie są to jednak preparaty, które można kupić bez recepty, a przebieg terapii z ich użyciem powinien odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarską. W skrajnych przypadkach stosuje się tabletki czy plastry zawierające opioidy.  

Domowe sposoby na zespół niespokojnych nóg 

Jeśli nasilenie objawów jest niewielkie, a sam RLS nie jest związany z występowaniem innych zaburzeń czy chorób, pomocne może się okazać leczenie domowe. 

Niespokojne nogi – jak sobie z nimi radzić

  • należy zadbać o odpowiednią higienę snu – stałe godziny zasypiania i budzenia się pomagają uregulować naturalny rytm dobowy, co pomaga na problemy z zasypianiem, 
  • warto włączyć do swojego życia aktywność fizyczną, 
  • powinno się zrezygnować z kofeiny, alkoholu i nikotyny, 
  • należy odstawić leki nasenne (chyba że zostało to zalecone przez lekarza) i zastąpić je preparatami ziołowymi, 
  • spróbować technik relaksacyjnych i jogi, 
  • w przypadku występowania parestezji kończyn dolnych warto zastosować masaż lub stosować okłady.
  1. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika 2017, MP, Kraków 2017.
  2. M. H. Beers, R. S. Porter, T. V. Jones, J. L. Kaplan, M. Berkwits (red.), The Merck Manual. Podręcznik diagnostyki i terapii, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2008.
  3. W. Kozubski, Neurologia – kompendium, PZWL, Warszawa 2014.  
  4. L. P. Rowland, Neurologia Merritta, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2004.
  5. R. Podemski, Kompendium neurologii, Via Medica, Gdańsk 2011. 
  6. Ch. Turner, A. Bahra, K. Cikure, Crash Course – neurologia, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2008. 
  7. M. Jarema, J. Rebe-Jabłońska. Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, PZWL, Warszawa 2013. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij