Czynniki przyspieszające rozwój osteoporozy

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje osteoporozę, jako „uogólnioną chorobę metaboliczną kości, charakteryzującą się niską masą kostną, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej, a w konsekwencji zwiększoną podatnością na złamania”. Osteoporoza to choroba szkieletu charakteryzująca się zmniejszoną wytrzymałością mechaniczną kości, prowadzącą do zwiększonego ryzyka złamania (zwykle w wyniku urazu niskoenergetycznego) takiego jak upadek z pozycji stojącej.

W przypadku diagnostyki osteoporozy złotym standardem jest badanie densytometryczne metodą DEXA. Warunkiem wiarygodności badania jest brak dużych zmian zwyrodnieniowych badanych kości. U osób do 65 roku życia wykonuje się badanie odcinka lędźwiowego kręgosłupa, u osób starszych - badanie szyjki kości udowej.

W profilaktyce i leczeniu osteoporozy, oprócz stosowania farmakoterapii i określonych ćwiczeń, ważne jest unikanie czynników przyspieszających jej rozwój. Spośród nich najbardziej istotnymi są:

Rozwój osteoporozy przyspiesza:

• zła dieta (głównie mała podaż wapnia, witaminy D, niedożywienie)
• palenie tytoniu
• nadużywanie alkoholu
• mała aktywność fizyczna
• niedostateczna ekspozycja na światło słoneczne.

Fizjoterapia u pacjentów osteoporotycznych powinna mieć charakter kompleksowy. W związku z tym musi zawierać następujące rodzaje ćwiczeń:

• ćwiczenia ogólnousprawniające;
• ćwiczenia mające wpływ na zwiększenie masy kostnej (np. ćwiczenia oporowe);
• ćwiczenia wzmacniające gorset mięśniowy (m.in. mięśnie prostowniki grzbietu i mięśnie brzucha);
• ćwiczenia równoważne (profilaktyka upadków i złamań);

Ćwiczenia ogólnousprawniające

Ćwiczenia te pomimo tego, iż nie mają większego wpływu na przyrost tkanki kostnej to mają duże znaczenie dla poprawy ogólnej kondycji organizmu, zwiększenia tolerancji na wysiłek fizyczny, poprawy lub utrzymania zakresu ruchomości stawów, koordynacji ruchowej oraz równowagi.

W planowaniu procesu terapeutycznego należy pamiętać, że dla osoby cierpiącej na osteoporozę nie każda forma aktywności fizycznej jest wskazana. Osoby te powinny unikać energicznych skłonów, podskoków oraz skrętów tułowia i kończyn. Bardzo ważną rolą terapeuty oraz lekarza jest wskazanie pacjentowi czynności, których powinien unikać oraz właściwych sposobów ich wykonywania (ergonomia czynności dnia codziennego).

Ćwiczenia wzmacniające kości

Specjalnie dobrane ćwiczenia polegające na generowaniu (w bezpiecznym zakresie) nietypowych sił działających na układ kostny (rozciągania, ściskania, zginania, skręcania). Ćwiczenia takie w pewnym zakresie wpływają na wzmocnienie tkanki kostnej. W tym celu wykorzystuje się ćwiczenia izometryczne, czynno – bierne, czynne wolne, czynne z oporem (zastosowanie oporu zewnętrznego lub oporu własnego ciała).

Ćwiczenia wzmacniające gorset mięśniowy ze szczególnym nastawieniem na mięśnie prostowniki grzbietu oraz mięśnie brzucha

Szereg ćwiczeń wzmacniających mięśnie prostowniki grzbietu, mających na celu zmniejszenie obciążenia przednich krawędzi trzonów kręgów, a tym samym zmniejszenie ryzyka wtórnych złamań w danym odcinku kręgosłupa. Wpływają one również na poprawę stabilności określonego odcinka kręgosłupa a przez to na zmniejszenie dolegliwości bólowych wraz z korekcją postawy. Należy również pamiętać o wzmacnianiu mięśni brzucha gdyż samo ćwiczenie prostowników grzbietu mogłoby doprowadzić głównie do pogłębienia lordozy lędźwiowej, a tym samym do nasilenia dolegliwości bólowych na tej wysokości.

Ćwiczenia równoważne

Ćwiczenia te wykonywane są po wcześniejszej rozgrzewce ze zwróceniem szególnej uwagi na asekurację ćwiczącego (ściana, drabinki, asekuracja terapeuty). Często w terapii wykorzystywane są wszelkie formy ćwiczeń sensomotorycznych. Ćwiczenia równoważne wpływają na poprawę równowagi ciała, zmniejszając przy tym ryzyko upadków i związanych z nimi urazów.

Warto również przy okazji wizyty u lekarza, bądź w wyspecjalizowanym sklepie, spytać o wskazania dotyczące zaopatrzenia ortopedycznego.